Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 6]

Vrije tijd
Paul Spapens
Fietsroutenetwerk brengt recreatiefietser overal in Vlaanderen en Nederland
Een geniale Belgisch-Limburgse uitvinding

Een fietsster bestudeert een bord met knooppunten. Het bord geeft een overzicht van de routes die kunnen worden gevolgd. Deze foto is gemaakt aan de Nederlandse kant van de grens, in Biest-Houtakker, een kerkdorp van Hilvarenbeek in Noord-Brabant. (foto Paul Spapens)

De Vlaamse publieke omroep Radio 2 riep in 2006 de luisteraars op om een Vlaams ‘achtste wereldwonder’ te benoemen. De oproep was ingegeven door een Zwitsers initiatief tot het kiezen van zeven nieuwe wereldwonderen. Het leek de radiomakers van Radio 2 wel een leuke gedachte dat er dan ook nog wel een achtste wereldwonder bij kon. De Vlamingen reageerden massaal. Dat resulteerde in veel stemmen voor onder meer de Zimmertoren in Lier, het carnaval van Aalst en de onvolprezen trappist van de abdij van Westvleteren. Maar de grote meerderheid, namelijk 45 procent oftewel 15.000 stemmers, zette het fietsroutenetwerk in Belgisch-Limburg op de eerste plaats. Sindsdien is de Belgisch-Limburgse uitvinding dus het achtste wereldwonder, althans in Vlaanderen.

En ook in Nederland, want het geniale systeem dat het recreatieve fietsen tot een waar genoegen heeft gemaakt, is uitgerold over heel Vlaanderen en Nederland. Het wordt ook wel toegepast in Noord-Rijnland-Westfalen, de Duitse deelstaat die grenst aan België en Nederland, weet woordvoerder Marc Verstraten van het toerismebureau van Belgisch-Limburg. Vorig jaar kreeg het bureau informatieverzoeken uit Tsjechië en Italië. Of daar inmiddels ook fietsroutenetwerken zijn uitgezet, is niet bekend.

Belgisch-Limburg vierde in de zomer van 2010 het feit dat in die provincie vijftien jaar geleden het eerste bord werd geplaatst van een fietsroutenetwerk. ‘Dat is’, definieert Marc

[p. 7]

Een bordje van een fietsknooppunt in het buitengebied van de Vlaamse gemeente Ravels. Daaronder een bordje van een traditionele fietsroute. Helemaal onderaan een bord met een aankondiging van een nieuw knooppunt, een voorbeeld van hoe dit prachtsysteem steeds actueel wordt gehouden. (foto Paul Spapens)

Verstraten deze fietsrevolutie, ‘een netwerk van verschillende mooie fietsroutes die door middel van knooppunten met elkaar verbonden zijn. De knooppunten zijn meestal die punten waar routes elkaar kruisen of raken.’ Het systeem stelt de fietser in staat zelf een eigen fietsroute samen te stellen van knooppunt naar knooppunt. De werking is even geniaal als eenvoudig. De Belgische Limburgers hadden alle redenen om het derde lustrum te vieren omdat het knooppuntensysteem ze geen toeristische windeieren heeft gelegd. Een onderzoek wees uit dat het in vijftien jaar 23 miljoen euro aan directe omzet heeft gegenereerd. Marc Verstraten: ‘Als een Vlaming wordt gevraagd waar hij als eerste aan denkt als het om Belgisch-Limburg gaat, noemt hij het fietsroutenetwerk.’

De vrouw van de uitvinder

De uitvinder daarvan is de nu gepensioneerde mijningenieur Hugo Bollen. Toen de kolenmijnen in Belgisch-Limburg sloten en ze daar, net als in Nederlands-Limburg, dringend op zoek moesten naar nieuw emplooi, kwam hij met een project van een kwalitatief fiets- en wandelwegennetwerk. In dat kader ontwierp hij een gebruiksvriendelijke bewegwijzering, het knooppuntensysteem. Het verhaal over hoe hij op het idee kwam, is stilaan klassiek. Het begon met zijn vrouw. ‘Miek’, zei Hugo Bollen tegen het Vlaamse dagblad Het Nieuwsblad, ‘was het beu om tijdens het fietsen steevast aan kruispunten te moeten afstappen om de kaart te bekijken en weigerde nog om mee te rijden. Daar heb ik een mouw aan gepast.’

In 1995 werd het eerste fietsroutenetwerk geopend door het Regionaal Landschap Kempen en Maasland. Inmiddels is het Belgisch-Limburgse netwerk circa tweeduizend kilometer lang - in één richting, want er zijn ook Vlaamse regio's waar de afstand vice versa wordt gemeten. De provincie heeft 299 knooppunten en de fietser wordt de weg gewezen door middel van liefst 20.000 bordjes. Die zijn in Belgisch-Limburg blauw, de kleur waar ze daar ooit mee zijn begonnen. In overig Vlaanderen, in Nederland en in Duitsland zijn de bordjes groen. Volgens Wikipedia is in de provincie Antwerpen 2.750 kilometer in het fietsknooppuntennetwerk verwerkt, in Vlaams-Brabant 1.680 kilometer, in Oost-Vlaanderen 3.440 kilometer, in West-Vlaanderen 2.610 kilometer, in de Oostkantons 850 kilometer en in Luik en omgeving 850 kilometer.

De grens overgestoken

Tien jaar geleden stak de Vlaamse uitvinding de Nederlandse grens over. Het lag voor de hand dat dat in de grensprovincies Limburg en Noord-Brabant gebeurde. In die laatste provincie nam de regio Eindhoven (Zuidoost-Brabant) het voortouw. De expertise die daar werd opgedaan, werd gebruikt om het fietsroutenetwerk over heel de provincie uit te rollen, aldus Fabio Tap. Hij is beleidsmedewerker Recreatie en Toerisme van het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE, 21 gemeenten). De provinciebrede invoering werd betaald met Europees geld en net als in Belgisch-Limburg blijkt de investering mooie toeristische vruchten af te werpen.

In Zuidoost-Brabant inspireerde het succes van het fietsroutesysteem tot de ontwikkeling van eenzelfde opzet voor wandelaars. Vorig jaar werd in de regio een fijnmazig wandelnetwerk met een lengte van 2.600 kilometer opgeleverd. Ook dit wandelnetwerk wordt tot heel de provincie uitgebreid. Ondertussen worden de eerste serieuze stappen gezet voor ruiternetwerken, waar de Vlamingen overigens ook al veel ervaring mee hebben. Vanuit Nederlands-Limburg en Noord-Brabant veroverde het Vlaamse ‘achtste wereldwonder’ heel Nederland.

Gps geen bedreiging

Nieuwe ontwikkelingen dienen zich aan, zoals de opmars van het gebruik van gps door wandelaars en fietsers. Fabio Tap ziet daarin geen bedreiging, maar juist een versterking van het vijftien jaar oude fietsroutenetwerk. De netwerkroutes kunnen thuis worden gedownload - het gemak dient de mens. Dat bleek al met de Knooppunter, een uitvinding die speciaal is gedaan voor de gebruikers van het fietsroutenetwerk. De Knooppunter is een toestelletje op het fietsstuur waarin routekaartjes passen. De kaartjes zijn blanco. De netwerkfietser kan er zijn eigen route op invullen. Het is een veel gegeven cadeau aan de talrijke gebruikers van het knooppuntensysteem. Alleen al in het Regionaal Landschap Kempen en Maasland, waar het allemaal begon, zijn dat er ruim 700.000 per jaar.