Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

Nederlands voor Duitstaligen
Peter Debrabandere

Niederländische Redewendungen, Sprichwörter und Vergleiche is een Nederlands-Duits vertaalwoordenboek van uitdrukkingen, spreekwoorden en vergelijkingen voor Duitstalige leerders van het Nederlands: studenten Nederlandse taal en literatuur, toekomstige vertalers en iedereen die het Nederlands in zijn beroep gebruikt. Siegfried Theissen, Philippe Hiligsmann en Caroline Klein hebben in hun boek meer dan 2500 wendingen verzameld. Elk lemma heeft een duidelijk herkenbare en goed doordachte opbouw met in deze volgorde: trefwoord, symbool (♦ = uitdrukking, ◊ = spreekwoord), volledige wending (uitdrukking, spreekwoord of vergelijking), frequentieaanduiding (1 = hoogfrequent,

[p. 43]

2 = frequent, 3 = laagfrequent), betekenis-omschrijving in het Nederlands, Duitse vertaling(en) en eventueel een verwijzing, wetenswaardigheid, etymologische uitweiding of grammaticale aanvulling in het Duits. Een voorbeeld:

hangijzer
♦ een heet hangijzer
(1) een lastige, ongemakkelijke zaak ein heißes Eisen
Bezieht sich ursprünglich auf den Kesselhaken im Kamin

Slang en vulgaire wendingen zijn met het ☹-symbool gemarkeerd. Belgisch-Nederlandse wendingen zijn van het label ‘Vl.’ (= Vlaanderen) en de frequentieaanduiding 3 voorzien, waarmee de auteurs ook aangeven dat ze het gebruik van die Vl.-wendingen niet willen aanbevelen. Dat laatste is volkomen in overeenstemming met de traditie van het onderwijs Nederlands in het buitenland, waar gewoonlijk het Nederlandse Nederlands als de norm geldt en het Belgische Nederlands alleen terloops of als extraatje ter sprake komt. Zo gaat het ook in het onderwijs Duits en Frans buiten het Duitse en Franse taalgebied, waar Oostenrijks/Zwitsers Duits en Belgisch/Zwitsers Frans ook alleen maar terloops of als extraatje vermeld worden.

Het woordenboekdeel omvat 176 bladzijden. Daarop volgen 76 bladzijden met heel gevarieerde oefeningen, ingedeeld in drie blokken: uitdrukkingen, spreekwoorden en vergelijkingen. Er zijn invuloefeningen, combinatieoefeningen, omschrijf- en vertaaloefeningen, aanvuloefeningen... Er is zelfs een speciale oefening op het herkennen van Belgisch-Nederlandse wendingen, die vervangen moeten worden door de Nederlandse vorm (= Nederlands-Nederlandse vorm of Nederlandse vorm die zowel in Nederland als in België gangbaar is). Het boek wordt afgesloten met een Duitstalige index, waarmee de Duitstalige leerder de weg kan vinden naar de Nederlandstalige ingangen van het woordenboek.

De inleiding beschrijft en beargumenteert grondig en helder de werkwijze van de auteurs (onder andere de totstandkoming van de frequentieaanduidingen) en legt gebruikers (docenten en studenten) uit hoe het boek (als studieboek of als naslagwerk) gebruikt kan en moet worden.

Een kanttekening. Waarom worden sommige Belgisch-Nederlandse wendingen opgenomen terwijl de standaardtalige tegenhanger in het woordenboek ontbreekt? Bij letter vinden we dode letter blijven, maar het standaardtalige een dode letter blijven is niet opgenomen. Bovendien was bij opname van een dode letter blijven de opname van de Belgische variant overbodig geweest, want de Belgische variant is gewoon een foute vertaling van het Franse voorbeeld rester lettre morte. Hetzelfde kan gezegd worden van een klacht neerleggen. Als de auteurs het standaardtalige een klacht indienen opgenomen hadden, dan had de foute vertaling van het Franse déposer plainte niet opgenomen hoeven te worden.

Niederländische Redewendungen, Sprichwörter und Vergleiche is een uitstekend, overzichtelijk en verzorgd uitgegeven woordenboek en studieboek. Het vult ongetwijfeld een leemte in de boekenkast van de Duitstalige leerder van het Nederlands.

Siegfried Theissen, Philippe Hiligsmann & Caroline Klein, Niederländische Redewendungen, Sprichwörter und Vergleiche, Louvain-la-Neuve, Presses universitaires de Louvain, 2009, 295 pp., ISBN 978 2 87463 154 2. Prijs: €28,80.