Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

Nieuwspraak
Marc De Coster

Zo komt Jan Splinter door de winter

Op 28 november 2009 stond in het Brabants Dagblad - onder de kop Beleggend de winter door - onder meer het volgende: ‘2010 zal de hartkleppen van menig belegger wederom op duurzaamheid uittesten, dat lijkt haast geen voorspelling. Het herstel dat gaande is, is niet van een klassieke sterkte als dat we gewend zijn. Het herstel dat zich in 2010 met vallen en opstaan verder ontplooit, zal voelen als het fietsen op een slecht onderhouden binnenweg in Wallonië. Maar met het sturen van de portefeuille op de combinatie rotsvast en een stevig dividend komt belegger Jan Splinter vast weer gezond de winter door.’

Met Jan Splinter wordt de kleine man bedoeld die maar moet zien hoe hij zich erdoorheen slaat of hoe hij rondkomt met zijn geld. Jan Splinter symboliseert de man met het laagste inkomen, die bijstand geniet en dus tot de minimumloners behoort. De uitdrukking is al tamelijk oud. Ze werd al opgetekend in 1971 in het West-Friese woordenboek Mooi zoid van Jan Pannekeet, maar PvdA-fractieleider Marcel van Dam blies haar in december 1982 nieuw leven in. Hij gewaagde van Jan Splinter toen hij het minimabeleid van de regering-Lubbers bekritiseerde. De kleine man kreeg volgens het PvdA-kamerlid veel minder dan men hem wilde doen geloven. De laagste-inkomensgroepen moesten - alweer volgens Van Dam - te veel inleveren in verhouding tot de hoogste. In 1983 dook de uitdrukking ook op in een strip van Jaap Vegter: ‘Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je voor een kwartje verwend! En zo moet Jan Splinter door de winter.’

Prettig gestoord

Soms lees je wel eens dat iemand prettig gestoord is: op een ongevaarlijke maar aangename manier gek; op een amusante manier afwijkend. Eind jaren zestig van de 20e eeuw trad psychiater Joost Matthijssen in Amsterdam op met een Koor van Prettig Gestoorde Vrouwen. Mogelijk is hij de bedenker van deze uitdrukking, die lange tijd vooral populair is geweest onder jongeren en nu algemeen ingeburgerd is. ‘Zijn manier van schilderen heeft iets krampachtigs, maar dan in de zin van prettig gestoord’, stond in 1976 in de Leeuwarder Courant (de grootste krant van Friesland).

Het Peterprincipe

Het Peter principle is een eponiem. Het verwijst naar Laurence Johnston Peter (1919-1990), een Canadese pedagoog die in 1969 een boek publiceerde - samen met Raymond Hull - met de titel The Peter Principle - Why Things Always Go Wrong, het principe dat leden van een hiërarchie bevorderd worden tot ze het niveau van incompetentie bereiken. Als een personeelslid een te hoge functie bekleedt, kan hij of zij op den duur de verantwoordelijkheid niet meer aan. Geldt dat voor te veel personeelsleden, dan stort uiteindelijk de hiërarchische structuur in elkaar.