Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 19]

Onderwijs
An De Moor
I'm completely in the war
Beter Engels of beter Nederlands in het hoger onderwijs?

Onlangs woonde ik een internationale vergadering bij in het kader van staff en student mobility (Erasmus). Er heerste een Babylonische spraakverwarring. Op een bepaald moment riep de Vlaamse voorzitter uit: ‘I am completely in the war. What's the constatation?’
De discussie over het toenemende belang van internationalisering in het hoger onderwijs in Vlaanderen is weliswaar nog geen war geworden, maar doet de gemoederen hoog oplaaien, want er staat veel op het spel.

Vergissing

In het Vlaamse hoger onderwijs zijn er ingrijpende hervormingen op til. Een nieuw accreditatiestelsel van de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) treedt op 1 januari 2011 in werking. Minister van Onderwijs Pascal Smet moet de hervorming in deze regeerperiode afronden. Het Vlaams Parlement trok het initiatief naar zich toe en richtte een Commissie ad hoc Hoger Onderwijs op. In juni moeten de werkzaamheden afgerond zijn. Op 5 mei vond een belangrijke hoorzitting plaats over de taalregeling en de internationalisering. Op tafel lag onder meer een nota van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) aan de minister. Die stelde voor om in de bachelorjaren Engelstalige opleidingsonderdelen voor 30 studiepunten toe te staan i.p.v. 18 nu (10%). Via het kabinet van minister Smet was dat aantal gestegen tot 60. Ik hoorde Kris Versluys (Universiteit Gent) zich in de commissie tegenover Frank Fleerackers (voorzitter Verbond der Vlaamse Academici) stilletjes verontschuldigen: ‘Dit was een vergissing die we intusssen hebben rechtgezet.’

De sprekers op het symposium Beter Engels of beter Nederlands

Ennennasengels neen! Excellentie ja!

Het symposium Beter Engels of beter Nederlands¹ (13 maart, Universiteit Antwerpen), waarvoor Vlaamse en Nederlandse verenigingen de handen in elkaar sloegen, kwam geen dag te vroeg. Hakima El Meziane (adviseur van het Kenniscentrum van Voka, Vlaams netwerk van ondernemingen) verkondigde dat meer Engels in het hoger onderwijs een oplossing kan zijn om te voldoen aan de eisen van de mobiele arbeidsmarkt. Marc Cogen (Universiteit Gent) trad haar bij.

Diana Vinke (Technische Universiteit Eindhoven) nam na het congres² dat over deze thematiek in oktober 2008 in het Vlaams parlement plaatsvond, een genuanceerder standpunt in. ‘Recente opvattingen beschouwen onderwijs als een actief proces van de lerende: kennis ontstaat als de lerende die construeert. Uitgaande van die stroming leidt het gebruik van het Engels niet tot vermindering van de onderwijskwaliteit. Het gebruik van het Engels heeft mogelijk zelfs een positief effect op

1 De teksten vindt u op www.vvacademici.org.

2 Albert Oosterhof e.a. (red.), Nederlands in hoger onderwijs & wetenschap, Academia Press, Gent, 2010.

[p. 20]

het leerproces van studenten: ze lijken meer kritische verwerkingsstrategieën te gebruiken.’ In haar onderzoek constateerde ze bij zowel docenten als studenten toch beduidende negatieve effecten bij het gebruik van het Engels als onderwijstaal. Ze sloeg wel spijkers met koppen met deze eindvraag: ‘Wat heeft de Nederlandse taal te winnen of te verliezen als we Engels of Nederlands gebruiken als onderwijs- en wetenschapstaal?’

Fleerackers antwoordde gevat: ‘Het ennennasengels (cfr. pineapple) van sommige hoogleraren is abominabel. Dit stelde ik zelf vast toen ik de lessen van een paar van mijn Engels docerende collega's bijwoonde. Er is vaak een groot verschil tussen wat ze willen zeggen en wat ze echt zeggen. De Vlaamse overheid moet normen op het vlak van taalkennis opleggen. Sommige Nederlandstalige woorden zijn bovendien niet te vertalen. Denk bv. aan leedvermaak (the pleasure of seeing other people in pain). En jongeren die geen talenknobbel hebben, moeten ook een universitair diploma kunnen halen.’ Jozef De Vreese voegde eraan toe: ‘Een veel gehoord argument voor de verengelsing is dat (gebroken) Engels de taal van de wetenschap is. Deze stelling is fout: wiskunde is de taal van de wetenschap! Het invoeren van nog “meer Engels” om buitenlandse studenten aan te trekken, is de verkeerde medicatie op basis van een foute diagnose. Het juiste medicijn is het opdrijven van de wetenschappelijke excellentie. Meer nadruk op het Engels als onderwijstaal kan enkel leiden tot de achteruitgang van het Nederlands en nauwelijks tot een verbeterde beheersing van het Engels.’ Inderdaad, als we het Nederlands loslaten als taal van wetenschap en onderwijs, is er verlies van status en van functie. Engels zal op den duur associaties oproepen met echte wetenschap en toponderzoek. Nederlands zal staan voor populair, journalistiek, tweede keuze.

Constatering: eerst beter Nederlands dan beter Engels

De organisatoren van het symposium besloten eensgezind: het in 2003 moeizaam verworven evenwicht tussen de handhaving van het Nederlands als onderwijstaal in het hoger onderwijs en het streven naar internationalisering mag niet verstoord worden. Alertheid blijft intussen de boodschap, zoveel is duidelijk.