Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 114

[p. 22]

Interview
Jolly van der Velden
Interview met Kader Abdolah
Over de wendingen van het leven en zijn geschenk aan de Nederlandse taal

Kader Abdolah is in 1954 in Iran geboren. In Teheran studeerde hij natuurkunde. In die tijd sloot hij zich bij het linkse verzet aan, dat zich aanvankelijk tegen het regime van de sjah en vervolgens tegen het bewind van de daarna aan de macht gekomen ayatollahs richtte. In Iran publiceerde hij al twee clandestiene verhalenbundels onder het pseudoniem Kader Abdolah, de namen van twee geëxecuteerde kameraden. In 1985 moest hij uit lijfsbehoud zijn vaderland verlaten en hij kwam in 1988 als politiek vluchteling naar Nederland. Vijf jaar later debuteerde hij met de verhalenbundel De adelaars, waar hij een belangrijke debutantenprijs voor kreeg. Vele boeken en columns volgden, evenals het succes.

In 2000 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw voor zijn inzet op het gebied van literatuur, internationale samenwerking en vrede.

Zijn boek Het huis van de moskee was een bestseller; het werd gekozen als de op een na beste Nederlandse roman aller tijden. Zijn de boeken De Koran en De boodschapper zijn ook succesvol. Zij zijn een vertaling, of hertaling, van de Koran, gecombineerd met het levensverhaal van Mohammed.

Koran

Wat bracht u ertoe met de Koran en het leven van de profeet Mohammed aan de slag te gaan?

Abdolah: ‘Ik had me nooit kunnen voorstellen dat de Koran een thema in mijn schrijverschap zou worden. Het leven besliste anders. Tot mijn vijftiende was de Koran het boek van mijn jeugd. Vanaf ongeveer die leeftijd heb ik het contact verbroken doordat ik in aanraking kwam met allerhande teksten, onder andere door de linkse ondergrondse waar ik mij bij aansloot. Dertig jaar lang had ik geen contact en vond ik de Koran opium voor het volk. Maar in Nederland was iedereen bezig met het boek en hoe langer ik hier woonde, hoe meer ik ermee werd geconfronteerd. De Nederlandse samenleving zette mij onder druk om de Koran opnieuw te gaan lezen.

Op een nacht schudde een droom mij wakker. “Doe iets met de Koran”, zei hij. Ik ging ermee aan de gang en werd in het boek gezogen. Opeens was er een enorm reservoir aan energie, terwijl ik in die periode dacht dat ik overwerkt was. Ik ben er drie jaar mee bezig geweest, het waren de drie mooiste jaren van mijn leven. Geluk, blijheid, een soort lentegevoel.

Er wordt gezegd dat het boek fascistisch is en corrupt. Dat is ook zo, maar als je alle shit aan de kant zet en de schoonheid ziet, dan is het een parel. Net als de Bijbel en de Thora.

De Koran is gegijzeld door de ayatollahs, door de fanatici. Zij hebben de lelijke kant ervan laten zien en angst gezaaid. Mijn oom, mijn geestelijke vader, heeft minstens zevenhonderd keer de Koran gelezen. En toch heeft hij er nooit van kunnen genieten. Uit respect voor het boek ging hij zich iedere keer voordat hij het aanraakte, wassen en schone kleren aandoen. Mijn lieve, mooie, menselijke vader was bang voor het boek. Ik heb met minstens zevenhonderd glazen bier de Koran vertaald. Ik heb de volgorde logischer gemaakt en stukken durven weglaten. Om de schoonheid te laten zien, de angst te ontwapenen en om het boek toegankelijk te maken.

Al schrijvende realiseerde ik mij dat ik ook een boek over Mohammed moest schrijven. Over de man Mohammed met al zijn ups en downs. Díé man moest op papier gezet worden, niet de profeet Mohammed. Je kunt de Koran niet begrijpen als je de man Mohammed niet begrijpt.

Ik ontdekte dat hij en ik een overeenkomstige code hebben.’ Op zijn hoofd wijzend zegt hij: ‘Wat je hier bedenkt, kan gerealiseerd worden. Ik wilde een bekende Nederlands-Perzische schrijver worden. Dat was voor mij even vanzelfsprekend als het feit dat de zon iedere dag opkomt. Toen ik hier net was, kende ik natuurlijk geen enkel Nederlands woord, maar ik wist dat ik in deze taal zou kunnen schrijven. Toen ik de Koran opnieuw las, ontdekte ik dat Mohammed dezelfde code had. Hij zegt wel honderd keer door de mond van Allah: “Wees en het wordt.” Hij was een analfabete man en cre-eerde een boek dat we na veertienhonderd jaar nog steeds lezen.

[p. 23]

Kader Abdolah, ^© Joyce van Belkom

Ik ben een onafhankelijke boodschapper. Het is niet mijn vak om te zeggen wat ervan waar is. Ik ben zelf niet gelovig, maar ben niet tegen het geloof. Ik buig mijn hoofd voor het boek van mijn vader.’

Het huis van de moskee

Kunt u iets zeggen over uw werkwijze?

Abdolah: ‘Toen ik Het huis van de Moskee schreef, had ik een buitengewone ervaring. Het was een keerpunt in mijn schrijverschap. Ik ontdekte in de kelder van mijn geheugen een archief. In mijn hoofd en in mijn hart. Ik ontdekte op de zevende laag van mijn geheugen drie dekenkisten. Uit de eerste kwamen duizenden sprinkhanen. Wie had ze erin gestopt? Ik heb ze nooit zelf gezien. Uit de tweede kist kwamen twee grootmoeders en in de derde kist was een kind dat kroop als een hagedis. Ik belde mijn oude oom, mijn geestelijke vader, en vroeg hem of wij ooit zo'n kind in de familie hadden gehad. Hij vertelde dat hij inderdaad van zijn grootvader had gehoord dat er ooit een kind was geweest dat alleen kon kruipen. Wonderlijk toch?

Ik was vanuit een wij-cultuur hier in Nederland in een ik-cultuur terecht gekomen en ging op zoek naar mijn eigen ik en ontdekte door het schrijven van het boek dat ik niet alleen besta uit één ik. Ik ben veel “ikken” tegelijk. Wij erven niet alleen de fysieke vorm van onze voorouders, maar ook hun herinneringen, pijn en verlangens. Wat onze voorouders niet hebben kunnen verwerken, komt in ons geheugen te zitten.

Ik vergelijk mijzelf met een appelboom die met zijn wortels in de kisten staat, herinneringen opzuigt en vervolgens appels produceert. Het boek van mijn vader, van mijn vader, van mijn vader enzovoort lag in de kelder van mijn geheugen. Van generatie op generatie is de Koran doorgegeven. Ik liep dezelfde lijn, maar produceerde andere appels. Ik ontdekte schoonheid.

Het is de taak van de zonen het boek van hun vader te lezen en er hun eigen interpretatie aan te geven. Dan pas ben je volwassen. Als ik op dezelfde voet was doorgegaan, was ik kind gebleven.’

Cultuur

Wat heeft u meegenomen uit Iran waardoor u hier in Nederland zo'n succesvol schrijver kon worden?

Abdolah: ‘De geest van de cultuur. Ik ben zo blij dat ik in een cultureel rijke en literaire familie ben opgegroeid. In tegenstelling tot kinderen die zonder of met weinig tradities worden grootgebracht en nooit boeken lezen, heb ik heel veel voeding gekregen en dat mix ik met de schoonheid van de Nederlandse cultuur. Dat is wat ik voor mijn boeken gebruik.

Toen ik een jongen van veertien was, had ik drie dromen: Ten eerste een beroemd Perzisch schrijver worden, omdat mijn overgrootvader dat ook was. Ten tweede president van het vaderland worden omdat mijn overgrootvader dat ook was. En over de derde droom spreek ik niet omdat er een Perzisch gezegde is dat wie over zijn dromen spreekt, ze nooit bereikt. Eigenlijk had ik nooit uit het vaderland weg kunnen gaan, want voor mijn dromen had ik de Perzische taal nodig en toch liep het anders.’

Geschenk aan de Nederlandse taal

Kélilé en Demné, later De koe genoemd, is een hervertelling van een klassiek Perzisch meesterwerk. Kader Abdolah zegt dat als een geschenk aan de Nederlandse taal te hebben gegeven. Hij vergelijkt het boek met een oude ketting met heel veel juwelen. Het is een raamvertelling en elk verhaal noemt hij een juweeltje.

Een van de verhalen beschouwt hij als representatief voor zijn lotsbestemming. Het gaat over een oude koopman met een mooie jonge vrouw, die tot zijn verdriet niets van hem wil weten. Op een nacht komt er een dief in huis. De vrouw merkt hem op en kruipt uit angst dicht tegen haar man aan. Hij vraagt zich verbaasd af waar hij zoveel aanhankelijkheid aan verdient. Als hij merkt dat het door de indringer komt, zegt hij tegen de man dat hij alles mee mag nemen wat hij maar wil; hij had hem immers geluk gebracht.

Abdolah: ‘De dief in dit verhaal staat symbool voor het feit dat ik beroofd ben van mijn verleden, mijn ouderlijk huis, mijn land. Ik wist niet dat het mij uiteindelijk ook zoveel geluk zou brengen.’