ANV-Kaapstad 100 jaar
Van Riebeeckdag en het Algemeen Nederlands Verbond
Thea Mets, ANV-voorzitter 1988-1992
Jan van Riebeeck zelf was de aanstichter tot de jaarlijkse herdenking van 6 april 1652, vele jaren later als Van Riebeeckdag en ‘Stigtersdag’ gevierd, zoals blijkt uit een aantekening in het ‘Dagregister van 6 april 1654’:
‘Heeden voor de tweede maal jarigh synde dat wy door Godes Heilige geleide met de scheepen Dromedaris, Reyger ende Goede Hoope hier ter plaetse behouden syn aangelandt ... soo hebben beslooten ... desen dach den 6en April wesende, tot Godes eere met danksegginghen te vieren ende voor altijt tot een vastblijvenden danck- en bededach in te stellen.’
De officiële herdenking in 1655 en 1656, en ook die in 1659 tot 1661, vond plaats in de vorm van een kerkelijke dankdienst, tot Van Riebeeck de Kaap in 1662 verliet. Pas negentig jaar later, in april 1752, werd de honderdjarige herdenking van de ‘Stichtingsdag’ weer publiekelijk gevierd. Cecil Rhodes had in 1899 het Van Riebeeckstandbeeld aan Kaapstad geschonken; Van Riebeecks familiewapen was toen reeds lang in het stadswapen opgenomen. In de Wet op Openbare Feestdagen (no 3 van 1910) was 6 april géén officiële feestdag; die werd pas in 1952 wettelijk ingesteld als ‘Van Riebeeckdag’.
Mevr. E.M.C. Loopuyt-Maas, voorzitter 1918-1926
Maar in 1918 was door het ANV al een herdenkingsbijeenkomst belegd, waarin oud-president F.W. Reitz een rede hield over Jan van Riebeeck, dankzij het initiatief van mevrouw E.M.C. Loopuyt, de eerste vrouwelijke voorzitter van het ANV (1918-1926). In 1919 las zijzelf tijdens een eredienst iets voor uit het dagboek van Van Riebeeck. In 1921 verzocht zij de stad namens het ANV toestemming ‘tot het leggen van bloemen bij het standbeeld op 6 April’. Dit leidde tot een grootse manifestatie in aanwezigheid van notabelen, regeringsvertegenwoordigers, de Nederlandse ambassadeur en vele anderen. In de loop der jaren werd de Van Riebeeckdag een luisterrijke herdenkingsdag, veelal door het ANV en het Skakelkomitee van Afrikaanse Kultuuuverenigingen georganiseerd, met deelname van autoriteiten, het Consulaire Corps, scholen en vaak ook allerlei groepen in nationale klederdracht.
Al vóór de Tweede Wereldoorlog nam het stadsbestuur de organisatie over en werden uitnodigingen door de burgemeester gestuurd. In 1938 waren er 500 mensen aanwezig! Het ANV droeg steeds grotelijks bij aan de ceremonieën, zoals ook bleek bij de 300-jarige viering, toen een namaak- ‘Marktplein van Culemborg’ op de foreshore van het feestterrein voor het Van Riebeeck Festival vormde.
Jan van Riebeeckdag 1938
In 1954 onthulde Prins Bernhard in ‘De Tuinen’ het door Nederland geschonken standbeeld van Maria de la Queillerie. Dit werd in 1968 naar de Heerengracht verplaatst en kwam naast dat van haar echtgenoot te staan.
Ondanks heel veel verzet besloot de Zuid-Afrikaanse regering in 1973, om economische redenen, de Van Riebeeckdag als openbare feestdag af te schaffen. Het stadsbestuur hield deze dag echter als herdenkingsdag aan en koppelde dit in 1984 aan het Cape Festival. Het ANV was steeds medeorganisator van het ceremoniële gebeuren; er werden kransen gelegd, de Marinekapel verzorgde de muziek en de vlag werd soms gehesen door afstammelingen van Jan van Riebeeck. Ook werden schitterende optochten van praalwagens met o.a. een draaiende molen, geveltjes en Hollanders in nationale klederdracht gehouden. Het bestuurslid mevrouw Margaret van der Meijden speelde hierin een belangrijke rol, terwijl mevrouw Thea Mets, de tweede vrouwelijke voorzitter in de geschiedenis van het ANV, tot 1992 de bloemenhulde verzorgde.
Helaas kwam later, nadat de viering een enkele maal slechts in het Civic Centre plaatsgevonden had, om politieke redenen een einde aan de openbare viering van de Van Riebeeckdag. Zo namen wij in 1994 voor de laatste maal deel aan een ‘Stigtersdag’-viering bij de Van Riebeeck- en Maria de la Queilleriestandbeelden, gezamenlijk georganiseerd door de Van Riebeeck Stigting en het Algemeen Nederlands Verbond.
Auteursrechtelijk beschermd