Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 112

[p. 11]

Kroniek

Design Museum Gent
Ariane Pikaar

Design Museum Gent^©

Vroeger heette het toegepaste kunst, nu wordt gesproken van design. Gent bezit zelfs een Design Museum. Het is gevestigd in een 18de-eeuws pand in de binnenstad, het vroegere Hotel de Coninck. Het gebouw oogt niet erg bijzonder, eerder zwart van ouderdom en vervallen, terwijl men glas en staal zou verwachten. Op de binnenplaats (koer) is het verval nog erger, kapotte muurgedeelten zijn met oranje verf ingesmeerd. Maar één wand oogt wit en nieuw: daarachter blijkt een moderne vleugel te liggen die een grote collectie meubels en gebruiksvoorwerpen herbergt. In 1903 was de Vereniging voor Nijverheids- en Decoratieve Kunsten verantwoordelijk voor de verzameling; vanaf 1958 valt het beheer onder de gemeente Gent. En in 1992 werd een aanbouw van vier lagen gerealiseerd en daarna veranderde de naam van Museum voor Sierkunst en Vormgeving in Design Museum.

[p. 12]

Het gebouw

Geen groter contrast denkbaar dan tussen dit oude gebouw van de rijke Gentse familie De Coninck en de uitbreiding uit 1992 van architect Willy Verstraete achter een gereconstrueerde wand. Alles is nu wit en open. Op elk van de vier niveaus zijn doorzichten naar beneden of boven mogelijk. Ronde relingen in roestvrij staal of wit gelakt metaal houden dit gedeelte licht en luchtig. Het ene niveau wordt met het andere verbonden door witte trappen. Er is helaas nog geen lift, maar die staat wel in de planning. Wel kan een middengedeelte van de vloer in zijn geheel hydraulisch stijgen of dalen ten behoeve van een andere indeling. Een kunststukje van de architect!

Design en vormgeving

Bij binnenkomst in het Designmuseum in Gent staat een opvallende oranje-met-zilverkleurige motor, de Aprilia van ontwerper Philippe Starck, en dat maakt direct duidelijk: ook dit is design!

Het woord design in de zin van vormgeving is stevig ingeburgerd. Beide termen, vormgeving en design, worden door elkaar gebruikt. Een eenduidige definitie is moeilijk te geven. Het gaat in ieder geval om gebruiksartikelen, maar kan slaan op industriële vormgeving of ambachtelijke voorwerpen, serieproductie of unica. Het kan gaan om meubels of keukengerei, kantoormeubilair of mode. Designobjecten zijn functioneel, ze hebben nut, worden gebruikt in het dagelijks leven maar voegen wel iets toe aan dat nut. Designobjecten zijn een plezier voor het oog, de esthetiek staat voorop. Design is ook een etiket dat aangeeft dat iets jong, hip (of liever cool?) en vooruitstrevend is.

Stijlkamers

Het gebouw was bezit van de rijke familie De Coninck; veel herinnert nog aan hun tijd. De eerste indrukken zijn die van stijlkamers uit de achttiende eeuw, met wandschilderingen en kristallen luchters. Een eettafel staat gedekt met prachtig servies, de geur van oude meubels hangt er en de bezoeker loopt over eeuwenoud parket, dat glanzend is opgewreven. Pronkstuk is een houten kroonluchter ‘De vier werelddelen’ met kunstig houtsnijwerk en beeldjes die Europa, Asia, Africa en America voorstellen. Maar een blik in het aangrenzende oude trappenhuis laat een kristallen kroonluchter van Boris Sipek zien, de man die de glaskunst spelenderwijs vernieuwde in de 20ste eeuw.

Tijdelijke exposities Design...

Een rondlopende witte gang voor bescheiden exposities leidt van de stijlkamers naar een grote ruimte op vier niveaus, de nieuwe aanbouw. Op de begane grond vinden tijdelijke exposities plaats. Voor september 2008 is het thema Design uit Fifties en Sixties uit eigen bezit samengesteld. De stoelen, lampen en kastjes roepen een glimlach van herkenning op.

Die jaren vijftig en zestig worden ook opgeroepen door een lange strook foto's van historische gebeurtenissen zoals de abdicatie van koning Leopold van België en de lancering van de Spoetnik. Informatie over de geselecteerde ontwerpers wordt beknopt gegeven; velen komen uit de Verenigde Staten zoals Charles en Ray Eames, maar ook Italianen als Ettore Sottsass, Scandinaviërs als de Deen Arne Jacobson met zijn vlinderstoel, Belgen en Nederlanders hebben bijgedragen aan de ontwikkelingen. Nieuw was in die tijd het gebruik van kunststof waardoor stoelen en tafels uit één stuk gegoten konden worden. Ook opblaasstoelen maakten hun entree. Alles valt onder design, dat wordt duidelijk: niet alleen stoelen maar complete keukens, huishoudelijke apparaten als stofzuigers en citruspersen, glaswerk, zilverwerk en gordijnen...

...With a smile

Een niveau lager wordt die glimlach bewust opgeroepen in de tijdelijke expositie Design with a smile.

Humor en design gaan vaak samen. Niet alleen met de vorm, ook in woordspelingen wordt soms uitdrukkelijk gelonkt naar de beschouwer. Veel is al bekend uit de bladen: een groot zwart paard als staande lamp, een rode bank in de vorm van een paar lippen, een gekreukte prullenbak. Een tafelkleed dat eindigt in een servet, kaplaarzen die als handtas gebruikt kunnen worden (Bootbag) of een zitkussen gemaakt van reusachtige rubberen banden (Tagliatelli) zijn verrassend, maar lijken meer conversation pieces, bedoeld om reacties op te wekken, dan gebruiksvoorwerp. Het onverwachte, het verrassende in bredere zin, bijvoorbeeld in materiaalgebruik, is een typerend aspect van design dat zeker bijdroeg aan het succes.

Design Museum Gent^© Interieur Hotel de Coninck

[p. 13]

Van ornament en constructie

Uitgangspunt van de vaste collecties op de eerste verdieping is om het beste van eigen land te confronteren met ontwerpen uit het buitenland uit de periode 1880-1940. Er kan gekozen worden uit twee circuits: het ornament of de constructie, twee aspecten van het ontwerpen. Het geeft niet wat men kiest, de circuits ontmoeten elkaar.

Het museum bezit een van de mooiste art nouveau-collecties van België. Er is zelfs sprake van een eigen opvatting in deze internationale stroming, die bij de florale motieven kiest voor de ‘stengel in plaats van de bloem’. Henry van de Velde, zelf een belangrijk ontwerper en kunstenaar, heeft daarover gezegd: ‘Een lijn is een kracht’. In kabinetten zijn vitrines met glas en keramiek, maar ook complete interieurs te zien, zoals die van De Craene-Van Mons, ontworpen door Henry van de Velde. Elders geven gigantische en uitbundige bloempothouders associaties met palmen in donkere salons; er zijn meubels en objecten, er hangt ook een kleurig tapijt van sierkunstenaar Colenbrander. Zo wordt een heel tijdsbeeld opgeroepen.

Na 1900 gaat de constructie, de geometrie triomferen. In hun ontwerpen willen bijvoorbeeld Berlage en De Bazel eerlijk en duidelijk zijn. De Stijl en de Nieuwe Zakelijkheid doen hun intrede en hebben veel invloed, bijvoorbeeld een prachtige strakke schuifdeur van de Gentse architect Huib Hoste met gekleurde glazen panelen. Ook op het gebied van art deco, die een veelvormige reactie was op de art nouveau en werkte met strakke vormen en gebogen vlakken, glimmend metaal en felle kleuren (hoogtepunt 1920-930), bezit het museum vele schatten. Overal zijn trouwens korte toelichtende teksten te vinden.

Hedendaags design

De bovenste verdieping is gewijd aan hedendaags design. Allereerst springen de ontwerpen van Mendini en Sottsass in het oog in al hun kleurigheid en speelsheid. Een verzameling banken, kasten en objecten vol stijlbreuken, lijnbreuken en bizarre combinaties. Het beeld is belangrijker dan de functie bij deze ontwerpers, die zich afzetten tegen ieder functionalisme. Pronkstuk is hier La Giostra, een zinloze wonderkermismolen van Mendini, de architect van het Groninger Museum. Ontwerpers leven zich uit in kasten en stoelen: er staan comfortabele eivormige stoelen, een rode chaise longue van Maarten van Severen, die aan een geminimaliseerde versie van het ontwerp van Le Corbusier doet denken, en de beroemde uit touw geknoopte Knotted Chair van Marcel Wanders. Er staan ook grote zwart-witte kasten, die een interieur zullen domineren. De verbeelding is aan de macht...

Het porseleinen serviesgoed in wit en blauw van Pieter Stockmans, dat hier ook te vinden is, doet van de weeromstuit ingetogen aan.

Design Museum Gent^©

Webdesign en jeugd

Ook aan het eigen webdesign heeft het museum aandacht besteed. Het is bijvoorbeeld mogelijk om de lettergrootte op het scherm te variëren. Erg prettig voor hen die wat moeilijker lezen. Ook staan er educatieve spelletjes op voor de jeugd. Voor die jeugd zijn er overigens veel activiteiten: de hele week door kunnen ze op Wereldreis met een boekje, kleurpotloden en een speurtocht door het museum. Voor volwassenen was er in de zomer een zoektocht in de buurt in het kader van Fifties en Sixties, een goede manier om de omgeving bij het museum te betrekken! En er zijn regelmatig lezingen en rondleidingen. Zo maakt het museum niet alleen een conserverende, maar ook een educatieve opdracht waar.

Een museum om in te grasduinen!

Tentoonstellingen najaar 2008

6 september - 12 oktober: Dutch Design Days met Hella Jongerius

8 november - 8 februari 2009: 100 jaar Demeyere, de kunst van het koken en Juwelen van Herman Junger

19 oktober - 15 maart 2009: En iedereen ging op zijn mieren zitten, naar een boek van Paul de Moor

Design Museum Gent

Jan Breydelstraat 5, BE 9000 Gent

tel. [phone]

[e-mail]

http://design.museum.gent.be

Toegangsprijzen:

normaal tarief €5,-, met reductie €3,75

kinderen onder de 19 jaar: gratis, van 19-26 jaar: €1,-