Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 112

[p. 3]

Algemeen
Marianne Thyssen en het Nederlands in Europa
Marc Cels

Sinds 15 mei leidt mevrouw Thyssen de christendemocratische partij in Vlaanderen, op dit ogenblik de grootste politieke partij. Voordien had ze vanaf 1991 zitting in het Europees Parlement. Haar bijzondere zorg ging naar juridische zaken, voor een jurist logisch, naar de interne markt, naar milieu- en consumentenbescherming. Vele belangrijke dossiers werden door haar begeleid. Een ervan was het gebruik van het Nederlands bij de etikettering van voedingswaren, die door haar toedoen werd veiliggesteld. Marianne Thyssen is vicevoorzitter van de EVP-ED-fractie in het Europees Parlement.

Voor Neerlandia was de overgang die mevrouw Thyssen thans maakt van het Europese beleidsniveau naar de beleidsniveaus in België, een belangrijk moment om van haar een terugblik en een vooruitblik te vragen op het wel en het wee van het Nederlands en zijn gebruikers in Europa. Ondanks een zeer drukke agenda heeft de kersverse voorzitter hiervoor tijd willen maken, terwijl de nieuwe en beslissende onderhandelingen over de nieuwe verhouding tussen de deelgebieden en de Belgische federatie voor deze regering begonnen zijn en alle aandacht vragen. 15 juli is immers een vervaldag.

U hebt als politica een Europese carrière opgebouwd. Daarbij bent u steeds zeer oplettend geweest voor de belangen van het Nederlands op Europees niveau. Wat is uw drijfveer daarbij geweest?

Ons Vlaamse collectieve geheugen kent nog de volle betekenis van het niet kunnen gebruiken van zijn eigen taal in het publieke domein. Ik heb het dan ook altijd vanzelfsprekend gevonden om in Europees verband op te komen voor het Nederlands. Het zou niet aanvaardbaar zijn dat Europa sommige van zijn burgers tot tweederangsburgers zou reduceren door hun minder taalrechten toe te kennen. Enkel een veeltalig Europa maakt het voor alle Europeanen mogelijk om ermee te communiceren, zich te laten informeren en erin te participeren. De belangen van de burgers en de democratische legitimiteit van de instellingen zijn dus gediend met de principiële gelijkwaardigheid van de officiële EU-talen.

Is die drijfveer mettertijd veranderd of juist nog sterker verankerd bij de uitbreiding van de EU tot nog meer gebieden met diverse talen en culturen?

Mijn uitgangspunt is ongewijzigd gebleven. Het Nederlands was decennialang de kleinste van de vier officiële

Marianne Thyssen, voorheen Europarlementariër, nu leidt ze de christendemocratische partij in Vlaanderen

talen van de EEG. De Europese Unie bestaat intussen uit 27 lidstaten met verschillende taal- en cultuurtradities. De Europese integratie heeft nooit tot doel gehad deze diversiteit te doen verdwijnen in een smeltkroes. ‘In verscheidenheid verenigd’ is niet toevallig het Europese devies. Dit respect voor de diversiteit en de principiële keuze van de EU voor gelijkheid van de 23 officiële EU-talen waarborgt de gelijke behandeling van de Europese burgers. Zijn taal verdedigen in een samenwerkingsverband van 6 is natuurlijk makkelijker dan in een groep van 27. Opkomen voor zijn (taal)rechten gaat echter nooit zonder slag of stoot. 3.

Zijn de positie van het Nederlands, het gebruik van het Nederlands en de belangstelling voor beide in de Europese beleidsruimte eerder verzwakt dan verbeterd? In een van uw tussenkomsten las ik ‘tanend’.

[p. 4]

Hoe ziet u de meertaligheid en de gelijkheidseis op Europees niveau functioneren?

Gedurende het hele proces van verdieping en uitbreiding van de Europese Unie sinds 1957 is het principe van de veeltaligheid van de Europese instellingen altijd overeind gebleven, weliswaar soms na hevige politieke strijd. Niet toevallig waren het dan altijd de ‘grote’ lidstaten die op taalgebied een en ander ter discussie wilden stellen, zogenaamd om redenen van efficiëntie of kostenbesparing. Ze stelden daarbij natuurlijk nooit hun eigen taalrechten ter discussie. In de eerste en enige Europese taalverordening (1958) worden de officiële EU-talen opgesomd, waaronder het Nederlands. Verder wordt bepaald dat alle Europese wetten in al deze talen opgesteld worden, dat het Publicatieblad van de Europese Unie in elk van deze talen verschijnt en dat de mensen het recht hebben zich schriftelijk in de door hen gekozen officiële taal tot de Europese instellingen te wenden en in deze taal een antwoord te krijgen.

Voor de verdere concrete vormgeving van het taalgebruik wordt elke Europese instelling gemachtigd om de concrete toepassing van het veeltaligheidsprincipe zelf te regelen in het eigen interne werkreglement. De Europese Commissie werkt intern in het Engels, Frans en Duits. In de Raad wordt alleen in alle talen gewerkt als de ministers van de lidstaten vergaderen. Het Europees Parlement kiest nog altijd voor het meest vergaande veeltaligheidsstelsel. Elk parlementslid mag in de officiële vergaderingen actief en passief en zowel mondeling als schriftelijk zijn taal gebruiken. Alle stukken zijn in beginsel ook in alle talen beschikbaar. Om de kosten binnen de perken te houden, is wel besloten om bijvoorbeeld bij vertolking te werken met brugtalen en om een aantal zaken zuiniger te organiseren, onder meer door het limiteren van de lengte van bepaalde te vertalen teksten. In ons Europese jargon heet dit ‘beheerste veeltaligheid’. Sinds de toetreding tot de EU van de landen uit Oost- en Centraal-Europa in 2004 voert in de parlementaire wandelgangen in bilaterale en informele contacten echter vooral het Engels de boventoon.

In welke mate heb ik als Nederlandstalige burger toegang tot alle noodzakelijke inlichtingsbronnen die te maken hebben met de besluitvorming op Europees niveau?

De Europese Unie heeft de afgelopen tientallen jaren steeds meer bevoegdheden gekregen en maakt hoe langer hoe meer wetten die de mensen rechtstreeks aanbelangen en raken. Een transparante manier van werken is daarom van groot belang. Alle officiële documenten zijn in alle officiële talen beschikbaar. Burgers kunnen zich in hun eigen taal tot de Europese instellingen richten en er ook in dezelfde taal een antwoord van ontvangen. De websteks van de instellingen zijn nog niet allemaal en niet volledig in de verschillende taalversies beschikbaar. Dit blijft een punt waar ik regelmatig de aandacht op vestig.

In welke mate word ik thans door Europese besluitvorming als Nederlandstalige consument beschermd in verband met de taal van de etikettering en van de gebruiksaanwijzing van producten?

Voor voeding, cosmetica, medicijnen is die bescherming er. Informatie moet beschikbaar zijn in een voor de consument begrijpelijke taal. De lidstaten hebben het recht de verplichting op te leggen dat de wettelijk verplicht te verstrekken informatie aan de consument wordt gegeven in de taal van de streek waar men het product koopt. Ik ben er nog altijd trots op dit voor levensmiddelen veilig te hebben kunnen stellen. In mijn rapport inzake veiligheid van speelgoed hoop ik dit ook door te kunnen drukken.

In hoeverre wegen de politieke formaties op het beleid meer of minder dan de regeringen?

Taalbeleid valt onder de bevoegdheid van de lidstaten. Wel waakt de Europese Unie over de meertaligheid in de werking van de EU-instellingen en heeft de Unie een ondersteunende rol in het bevorderen van talenkennis. Sinds enkele jaren heeft de Unie zelfs een Europese Commissaris voor Meertaligheid. De basisregels van het talenregime, inzonderheid die welke de gelijke behandeling van de talen betreffen, kunnen alleen gewijzigd worden wanneer alle 27 lidstaten daar unaniem mee instemmen. Elke lidstaat beschikt dus over een vetorecht. Zoals hierboven al is aangegeven, vult elke Europese instelling zelf in hoe zij het veeltaligheidsprincipe concreet toepast. Hier is uiteraard een belangrijke rol weggelegd voor bijvoorbeeld de politieke fracties in het Europees Parlement, die samen het huisreglement vormgeven.

Wie zijn daarbij voor u de meest constante bondgenoten geweest (mensen, partijen of groepen, landen ...)? Welke bondgenoten verwacht u in de toekomst en waarom?

Vooral de mensen van kleine en middelgrote lidstaten hebben er alle belang bij dat het talenregime zoals het nu is, overeind blijft. Wie éénmaal toegeeft aan de druk om het aantal talen te beperken, dreigt in de toekomst zelf het slachtoffer te worden van zijn houding. Door de opkomst van het Engels als lingua franca vinden we nu ook meer en meer medestanders bij afgevaardigden van ‘grote’ landen, die er ook minder dan vroeger zeker van zijn dat hun taal als werktaal overeind blijft. Gelukkig heb ik als Europarlementslid in mijn strijd voor het Nederlands altijd kunnen rekenen op het cultureel-maatschappelijke middenveld.

Welke groepen en argumenten baren u met het oog op het respect voor culturele diversiteit en taaldiversiteit de meeste zorgen en waarom?

Die groepen en argumenten, die het talenregime ter discussie willen stellen, dat spreekt voor zich. Natuurlijk

[p. 5]

kunnen we het stelsel ook niet absoluut onveranderd bewaren. Dat besef ik ook wel. Een Unie van 27 lidstaten laten werken is nu eenmaal niet hetzelfde als een Unie van 6 lidstaten. Om pragmatische en financiële redenen wordt de dagelijkse toepassing van de veeltaligheid daarom bijgestuurd (zie hierboven). Het argument dat het huidige talenregime financieel niet meer betaalbaar zou zijn, spreek ik evenwel tegen. De totale kosten van vertaling en vertolking in alle EU-instellingen bedroegen in 2005 1 % van de algemene begroting ofwel minder dan 2,3 euro per burger per jaar. Ik denk dat dit een faire prijs is voor alles wat Europa ons te bieden heeft.

Op welke wijze meent u dat afspraken tussen Nederlandse en Vlaamse politici tot verbetering van de positie van het Nederlands en van meertaligheid op Europees niveau kunnen leiden?

Als Vlaanderen en Nederland ook in de toekomst consequent dezelfde lijn aanhouden - met name die van het respect voor en de gelijke behandeling van alle taalgebruikers in de Europese Unie - dan zijn we al een heel eind. Uiteraard moeten we ook complexloos onze taal durven gebruiken. Ik merk dat sommige Nederlandse collega's in de plenaire vergadering overschakelen op het Engels. Ik frons dan toch de wenkbrauwen. Vanzelfsprekend kan de Taalunie hier ook een rol spelen.

Als u vanuit uw Europese ervaring terugblikt, wat zou u de Vlaamse en de Nederlandse politici dan aanbevelen om Europees anders te scoren dan in het recente verleden gebeurd is?

Ik zou focussen op twee punten. Beter en rechtstreeks communiceren met internationale media over wat er bij ons leeft. Het beeld van Vlaanderen op de internationale scène is niet altijd even accuraat. Een ander punt is zeker om de mensen nog beter uit te leggen waar Europa voor staat en wat het allemaal te bieden heeft, zeker naar de toekomst toe. Al te weinig wordt nog beseft welke fenomenale uitdagingen ons te wachten staan op het vlak van klimaatverandering, demografische ontwikkelingen, economische migratie of de impact van de globalisering. Wie gelooft nog dat we als klein landje op die evoluties invloed kunnen uitoefenen? Alleen Europa heeft daarvoor voldoende draagvlak.