Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 112

Het vertrek van ambassadeur Erwin Kubesch
Omzien in dankbaarheid
Els Ruijsendaal

Het was een groots vriendschapsfeest, het afscheid van Oostenrijks ambassadeur dr. Erwin Kubesch. ‘Na vier prachtige jaren in Nederland loopt thans mijn ambtsperiode langzaam ten einde’, zo kondigde Kubesch zijn afscheid aan. En dat afscheid wilde hij vieren door de mensen die hem gedurende deze vier jaren dierbaar waren geworden, op passende wijze te bedanken. Vrienden en bekenden uit de muziekwereld bereidden hem en zijn gasten op 24 november van het afgelopen jaar een intiem kamerconcert dat klonk als een klok. Onder leiding van dr. Pieter Vis werd in de Oostenrijkse residentie in het Duits, Nederlands en Engels gezongen, niet helemaal toevallig de ‘werktalen’ van de ambassade. Diana Jackson (sopraan), Pieter Vis (bas-bariton), Meine Arendsen (tenor) en Pieter-Jan Koninckx (jongenssopraan) werden begeleid door Hartmut Ometzberger (viool) en Ardjoena Soerjadi (piano).

Een grote verrassing was de aanwezigheid van de musicoloog en componist Nancy van der Elst, die met haar composities van Hendrik Marsmans gedichten prachtige liederen had gemaakt. Het gedragen Denkend aan Holland zo te horen is een aparte belevenis! Ook Van der Elst zelf genoot van deze uitvoering van haar werk (ontstaan in ‘Juli - Regenzomer, 1948’).

Een warm buffet gaf de gelegenheid bij te komen van dit afscheid ‘op zijn Weens’, zoals de vertrekkende ambassadeur het noemde. Erwin Kubesch dankte in de taal van zijn gastland ontroerd alle aanwezigen. Weggaan, bekende hij, dat is iets waar ik echt moeite mee heb.

Ambassadeur Erwin Kubesch wordt toegesproken door dr. Pieter Vis

Oostenrijk en Nederland: handel en toerisme

In een gesprek met ambassadeur Erwin Kubesch daags erop blikken we terug op de mooie afsluiting van vier jaar ambassadeurschap in Nederland. Als ik hem vraag waar hij tevreden op terug zou kijken als een eigen bijdrage in zijn ambassadeurswerk, noemt hij na enig nadenken ‘de sfeer en de ambiance’ die zo voelbaar waren op het feest, als uitdrukking van de wijze waarop hij zijn land wil vertegenwoordigen. ‘Kijk,’ zegt hij, ‘binnen de huidige Europese constellatie is er voor de ambassadeurs in feite nauwelijks ruimte meer voor politieke initiatieven. De verbindingen en initiatieven liggen nu meer op het vlak van de bevordering van producten, de economische banden tussen de landen, en verder in de politieke, militaire en culturele sfeerverbetering. Daarin kan de persoonlijke inbreng van een ambassadeur nog echt wat betekenen.’ Het zakengedeelte van zijn taak was merkbaar in de aan-

[p. 22]

wezigheid bij bijeenkomsten als de ingebruikneming van de zogenaamde Linz-shuttle - misschien zouden wij liever Linzpendel zeggen. Deze en dergelijke plechtigheden werden afgewisseld met handelsbijeenkomsten en -missies, zoals het breder bekendmaken van de Oostenrijkse wijnen De bijzondere vakantiebanden tussen Nederland en Oostenrijk lopen van de koninklijke familie (al 42 jaar) tot en met de honderdduizenden gewone Nederlanders die Oostenrijk tot hun tweede (toeristen)land hebben gemaakt. Eind november was ambassadeur Erwin Kubesch nog prominent aanwezig op de premièrevoorstelling, op 30 november 2007, van de oudste en beroemdste rijschool ter wereld, de befaamde Spaanse Rijschool uit Wenen, die door Hare Majesteit de Koningin werd bijgewoond. En dan hebben we het nog niet over zijn patronage van het Wiener Ball, dat in Nederland wortel schiet. Deze en vele andere grote en kleine manifestaties geven een ambassadeursleven inhoud en kleur, omdat hier de daadwerkelijke verbindingen worden gelegd tussen de landen en regio's.

Wenen en Den Haag: de tour van de familie Mozart

In deze toegewijde en professionele aandacht voor cultuur- en handelsverbindingen valt toch een uitschieter te noteren: de muziek. Nu het gesprek daarover gaat, brandt de ambassadeur los. Zijn vreugde om echt in het Amsterdamse Concertgebouw te zijn en van de akoestiek te kunnen genieten. Bernard Haitink ‘thuis’ mee te maken - de kleinzoon van een militaire kapelmeester ten tijde van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie, die de liefde voor de muziek vanuit de hele familiegeschiedenis heeft meegekregen, neemt dit straks mee in zijn herinneringen.

Dat uitgerekend in zijn jaren in Nederland het Mozartjaar viel, daarvan heeft de ambassadeur met volle teugen genoten. Op 27 januari 2006 was het 250 jaar geleden dat Mozart werd geboren en ter gelegenheid daarvan opende Kubesch in het Zeister congrescentrum Figi het Mozartfestival, zoals hij later in hetzelfde kader het Wiener Café in het Concertgebouw opende.

In de periode september 1765 tot mei 1766 verbleef de kleine Mozart op zijn tour door Europa in Den Haag, waar hij enige tijd door buiktyfus het bed moest houden. De persoonlijke arts van prins Willem, dr. Schwencke, wist Amadeus en zijn zusje te genezen. In die maanden componeerde hij diverse werken, waaronder twee symfonieën en een zestal sonates voor klavecimbel en viool. In april 1766 luisterde Mozart met zijn fenomenale spel de inhuldiging van prins Willem V als stadhouder op. Halverwege mei 1766, na een verblijf van acht maanden, verliet de familie Mozart de Nederlanden via Haarlem en Utrecht, op weg naar Parijs.

Nederland heeft Mozart in dit herdenkingsjaar een echte bloemenhulde gebracht: Erwin Kubesch mocht een speciale Mozartnarcis in ontvangst nemen. De Salzburger Nachrichten berichtte op 26 september 2006 met vreugde de geboorte van de narcis Amadeus Mozart.

Liefde voor de Nederlandse taal en cultuur

Het verblijf in Nederland is bijna ten einde. De ambassadeur zit midden in de rompslomp van zijn vertrek, naar Denemarken ditmaal. Het hoort bij het ambassadeursvak van tijd tot tijd Oostenrijk weer in een ander land te vertegenwoordigen.

Wat had hem in Nederland nu het meest getroffen?

‘Ik was wel een beetje bekend met de Nederlandse cultuur en kende de muziekcultuur, maar werkelijk, zo'n grote dichtheid aan musea als ik in Nederland aantrof, kon ik eerst nauwelijks bevatten. Dat vind je in Oostenrijk alleen in de steden Wenen en Salzburg, en hier in het hele land! Weet u wat ik vrijwel meteen heb gekocht in Nederland? Een museumkaart.’

Daar had ik inderdaad niet als eerste aan gedacht.

‘En ballet, modern ballet! In Oostenrijk hebben wij voortreffelijk klassiek ballet en een prachtige operatraditie, maar het Nederlandse moderne ballet is van zeer hoge kwaliteit.’ En natuurlijk had de ambassadeur ook al de Amsterdamse Stopera van Cees Dam en vooral de Weense bouwer Wilhelm Holzbauer bewonderd.

Het mag duidelijk zijn dat Erwin Kubesch de Nederlandse taal en cultuur in luttele jaren grondig verkend heeft. Ik vraag naar nog enkele bijzondere ervaringen. Die waren er bovenal tijdens de keren dat hij de koningin mocht ontmoeten. Een gevoel van bewondering meende ik toch te bespeuren bij de man die met overtuiging zijn Republiek vertegenwoordigde. Dat er geen tegenstelling voelbaar was tussen de monarchie en het moderne Nederland, dat viel hem daarbij in het bijzonder op. ‘En ik heb bewondering voor een land dat breder en verder denkt dan het groot is.’ Maar dat ‘verder’ betreft toch vooral de Angelsaksische landen en minder Europa, werp ik tegen. Dat vond de ambassadeur voor de Grundstifter van Europa inderdaad ook opmerkelijk. ‘Maar voor Den Haag, de stad waar ik met zoveel genoegen heb gewoond en gewerkt, hoop ik en verwacht ik dat het straks waarachtig de wereldhoofdstad van vrede, recht en veiligheid zal zijn.’

Met deze zo stellig uitgesproken verwachting besluit dr. Erwin Kubesch zijn officiële verblijf in Nederland. Dat de muziekbanden met hem niet zullen ophouden bij zijn vertrek naar Denemarken, viel al na het afscheidsconcert te beluisteren. En daarmee heeft Kubesch zijn mening over de positieve mogelijkheden voor een ambassadeur op intermenselijk en cultureel vlak bewaarheid. Men hoort wel eens een verzuchting over gebrek aan zachte krachten in het één wordende Europa. Wel, een wellicht onderschat instrument daarvan hebben wij leren kennen: de diplomatieke wereld.