Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 112

[p. 23]

Kroniek-kort

Circus stupido
Alida Neslo

Men zegt vaak dat het goed is voor een individu om er eens uit te stappen, zijn comfort-zone te verlaten. Als men dan na lange tijd terug zou keren op de vertrouwde plek, zou dat gepaard gaan met een zogenaamde frisse blik. Maar wat vaak niet vermeld wordt, is dat een deel van die bewuste ‘frisse’ blik vertroebeld wordt door nostalgische sentimenten bij vermeende déja-vu-ervaringen. Zeker na een zwerftocht door Vlaanderen en Nederland zorgt de prikkel van een bepaalde klank er reeds voor dat ik mij ogenblikkelijk in een ander taaluniversum bevind, hoewel het vreemd genoeg toch zo is dat men zowel in Suriname, Vlaanderen als Nederland dezelfde taal spreekt. Dat is toch de formele opvatting.

Het overkomt mij regelmatig wanneer ik de lokale kranten doorblader, op zoek naar iets echt nieuws. Zo was daar laatst plots, volkomen onverwachts, het begrip circus stupido dat in mij opkwam tijdens het beluisteren van het dagelijks nieuwsbulletin. Circus stupido: mooie combinatie met opeenvolgende s'en - doet het altijd goed, bekt lekker. Een beetje pseudo-Spaans ook nog, dat gaat er in deze contreien in als koek.

Circus stupido, of nee, eigenlijk sirkus stupido, met een spelling die gebezigd werd door zichzelf ‘socialisties’ of ‘progressief’ noemende mensen in Europa (en onvermijdelijk in de bijbehorende kolonies) tijdens de jaren '60 en '70. Ik kan me vergissen, maar ik denk dat de woordcombinatie circus stupido voor het eerst gebruikt is in die woelige jaren. Ik zat nog op de lagere school in Paramaribo en ik had geen notie van een andere taal dan het Nederlands, nou ja, een klein snufje Engels en wat Sranan hoorden daar ook bij, maar dat stelde achteraf bekeken niet zoveel voor.

Cirkus stupido: plaats en tijd en het klassieke ‘what were you doing on the moment you heard about...’ kan ik me niet precies meer herinneren. Wel weet ik nog dat ik het twee keer kort na elkaar hoorde: tijdens een nieuwsuitzending en bij een cabaretvoorstelling. En dat het begrip bij mij insloeg als een bom. Daar moest ik het fijne van weten: ‘Papa, wat betekent circus stupido?’

‘Meisje, je moet niet naar stommiteiten luisteren, een mens zijn tijd op aarde is te kostbaar, begrijp je?’ Mijn vader hield van gedragen teksten, en logische en aanvaardbare antwoorden. Het waren bijna verklaringen die hij aflegde, verklaringen die ik als kind niet altijd begreep, omdat de draagwijdte ervan mij volkomen ontging.

Dan maar naar moeder: ‘Wat betekent circus stupido, mama?’ Mijn moeder was een goedlachse vrouw, die vond dat een mens in de eerste plaats om zichzelf moest kunnen lachen ‘of desnoods glimlachen’.

‘Waar heb je dat nou weer opgevangen, pot met grote oren’, vroeg ze me plagend. Daarna keek ze me ernstig aan en zei: ‘Kijk, op dit moment gaat het niet zo goed met de politiek in ons land en een deel van de mensen is aan het morren. Een ander deel lacht om de perikelen in ons parlement en noemt degenen die daar zetelen een stelletje circusartiesten, clowns, vandaar de bijnaam circus stupido, begrijp je?’

Nu heb ik de artistieke wereld altijd een warm hart toegedragen, dus zag ik het lachwekkende van mijn moeders uitleg absoluut niet in. ‘Circusartiesten moeten heel hard werken om hun kunstje voor elkaar te krijgen’, zei ik, terwijl ik mijn lachende moeder verwijtend aankeek. Mama roerde nog wat in een pan en zei afwezig: ‘Ga maar spelen, meisje.’

Meer dan veertig jaar later - ik ben inmiddels beroepstoneelspeelster geworden - komt het begrip circus stupido spontaan in mij op, terwijl ik tijdens de jaarwisseling de capriolen van Surinaamse parlementsleden op de televisie bekijk. De scheldcannonnades, het persoonlijk gerichte gekissebis, een heus handgemeen dat wereldwijd uitgezonden wordt...

Het lijkt wel een film uit het verleden, uit de koloniale periode. Helaas speelt het zich allemaal vandaag af en dat terwijl de kinderen van het land zowel op sociaal als pedagogisch vlak in de steek worden gelaten, terwijl de goudprijs stijgt, zodat dit land met goed beleid geen armoede hoeft te kennen, terwijl de grote regentijd eraan zit te komen met alle gevolgen van dien in een wereld waarin een gigantische klimaatramp zich reeds aankondigt, terwijl...

Ik denk aan de woorden van mijn moeder: ‘Ga spelen meisje.’ Dat doe ik ook nu maar, ik kan inmiddels niet anders, omdat ik een droom koester.

Misschien moeten we hier gewoon allemaal echt gaan spelen, niet zomaar spelletjes, zoals tot nu toe, maar echt serieus (mee)spelen, op het wereldtoneel.

Ik applaudisseer alvast voor onze hoofdrolspelers in het parlement, in afwachting van hun moment suprème...

Van het taalfront - Brussel tweetalig!

Het hoeft niet herhaald te worden dat de indeling van België in taalgebieden vooral de wens was van Franstaligen. Zij waren er bang voor dat de vele Vlaamse immigranten in Wallonië rechten op taalgebied zouden gaan vragen. De praktijk heeft geleerd dat ze er in Wallonië inderdaad in slagen om Vlamingen zich te laten aanpassen. Dat dit op een soms beschamende wijze is gebeurd, werd door de RTBF vastgelegd in de tv-reportage De heksen van Komen. Daar zie je hoe Franstalige heethoofden de Vlaamse ouders intimideerden toen zij hun kinderen naar een Vlaamse school

[p. 24]

brachten (De Franstaligen weigeren die nog



steeds te erkennen. Ten nóórden van de taalgrens moeten de wetten volgens de Franstaligen ineens anders worden toegepast. Zij hebben bijvoorbeeld gewoon een Franstalige school in Voeren opgericht, terwijl dat wettelijk niet mocht. Ook in zes Vlaamse gemeenten rond Brussel werden scholen voor Franstalige kinderen opgericht met het doel hun de gelegenheid te geven zich aan het taalgebied aan te passen. (Op het ogenblik spreken de Franstaligen over een kaakslag, omdat de betalende Vlaamse overheid de bevoegdheid wil hebben om inspecties uit te voeren.). Als je dan bovendien aan Franstaligen vraagt of ze hun taalgenoten in Montréal geen racisten vinden, dan kijken ze of ze water zien branden. Toch is het zo dat een Engelsman die uit Londen naar Montréal emigreert, zijn kinderen níét naar een Engelstalige school mag sturen, omdat hij niet in Québec geboren is. Laten we hopen dat de Vlaamse politici de Franstaligen duidelijk maken dat ze de wet moeten respecteren.

Het ligt in de lijn der verwachtingen dat Wallonië steeds Franstaliger zal worden, Vlaanderen steeds Nederlandstaliger en Duits-België steeds Duitstaliger. Er er zal slechts één gebied blijven dat wettelijk volledig tweetalig is, namelijk het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is natuurlijk niet realistisch om te denken dat Brussel ooit eentalig Nederlands zal worden, maar er zijn wel krachten die vinden dat Bruxelles Franstalig moet worden met enige faciliteiten voor Vlamingen. De affiches die indertijd door het FDF werden verspreid met het opschrift BRÜSSEL VLAAMS JAMAIS, waren van een bedenkelijk opruiend allooi. Na de laatste onderhandelingen (waarbij de Vlamingen onverwacht veel tegengas gaven) werd weer geroepen: sale Flamand! Niet alleen de ‘man in de straat’, bang voor zijn carrière omdat hij als Franstalige of allochtoon geen Nederlands kent, verzet zich tegen tweetaligheid, maar vaak ook de Brusselse besturen. Een voorbeeld dat de wereldpers heeft gehaald, was de lokettenkwestie in Schaarbeek: het betreft de ‘oplossing’ die burgemeester Nols had uitgewerkt voor het schrijnend gebrek aan tweetaligen die achter de loketten van de Burgerlijke Stand de inwoners te woord moesten staan. Hij liet alle loketten Franstalig maken, op een voor Nederlandstaligen en twee voor Vreemdelingen na. Het argument dat werd gebruikt, was dat het voldoende was dat ‘de diensten aan het publiek tweetalig waren’ en dat het voldoende was dat er enige loketten voor Vlamingen waren. Na hevige betogingen werd de rijkswacht te paard ingezet. Uiteindelijk werden toch tijdens een actie in het holst van de nacht de loketten tweetalig gemaakt door een regeringscommissaris. Dat Franstalige politici zich openlijk verzetten tegen de wet, bleek onlangs weer. De burgemeester van Wezembeek-Oppem in de Vlaamse rand rond Brussel zei voor de camera's dat hij de wet niet zou toepassen en rekent daarbij op steun van zijn taalgenoten. Terwijl de aandacht vooral gaat naar dit soort openlijke wetsovertredingen, zijn er vele subtielere vormen van aantasting van het Nederlands. Bekend zijn het ‘helaas niet meer beschikbaar zijn van Nederlandstalige formulieren’, het ophangen van Nederlandstalige aanplakbiljetten op onzichtbare plaatsen, het gebruiken van onbegrijpelijk Nederlands en het drukken van de Nederlandse tekst in kleinere letter dan de Franse. Bij de meeste gevallen kan men dan terecht bij de Vaste Commissie voor Taaltoezicht. Vele organisaties dienen een klacht in bij deze instelling. Een voorbeeld is het Vlaams Komitee Brussel, dat bijgaande foto als bewijsmateriaal opstuurde omdat het Nederlands duidelijk kleiner is dan het Frans. Dit moet bewúst gebeurd zijn, want welke maker van zo'n paneel zal dat doen zonder dat het in het bestek staat? De Vaste Commissie gaf het Vlaams Komitee gelijk en het bord op het einde van de Louizalaan vertoont nu het Nederlands en Frans in gelijke lettergrootte. Mocht u soortgelijke discriminaties zien, meld ze dan! (Huig Bunk)

Festival van Vlaanderen rouwt

Op 30 december overleed prof. em. dr. Jan Briers (^o 1919). Deze uitzonderlijke man was al een hele tijd minder bekend dan een van zijn initiatieven: het nu vijftig jaar jonge Festival van Vlaanderen.

Als omroeper begon Jan Briers sr. zijn loopbaan bij de openbare omroep van toen. Als directeur van Radio Gent (later Oost-Vlaanderen, radio 2) bracht hij de klassieke muziek, de commerciële wereld en een steeds groter publiek op één lijn. Meer dan vijftig jaar geleden was dat een belangrijke vernieuwing. Vandaag is het een verworvenheid. Hij behoort tot de pioniers van de Vlaamse televisie. Met zijn programma Zoeklicht kwam het cultuuraanbod in de meeste huiskamers.

Het Festival van Vlaanderen is zijn kind. Vijftig jaar geleden richtte hij het op. Vanuit Gent als bakermat is het onder zijn impuls uitgegroeid tot een belangrijke jaarlijkse structuur van het muziekleven in de hele zuidelijke Nederlanden.

Buiten deze activiteit was Jan Briers beheerder van een aantal befaamde culturele instellingen en doceerde hij communicatiewetenschappen in Gent. Niemand heeft de jongste halve eeuw in Vlaanderen meer bijgedragen tot de publieksinteresse voor klassieke muziek. In 1989 werd

[p. 25]

Briers terecht bekroond met de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap. Hij ontving in 1983 ook de Orde van de Vlaamse Leeuw. (MC)

Nederlands-Vlaams PEN-dispuut over religie en letteren

Het jaar begon met een lijvig document van Nederlands Wetenschappelijke Raad voor Regeringsadvies, Geloven in het publieke domein. In het meinummer van Ons Erfdeel bogen Tom Naegels en Bart Dirks zich over dit thema, de eerste over Nederland, de tweede over Vlaanderen. Ook in het Vlaams-Nederlands huis deBuren in hartje Brussel was dit onderwerp dit jaar vaak aan de orde. De PEN-club kon niet achterblijven (PEN staat voor poets, playwrights, essayists, editors & novelists). In deBuren organiseerde PEN Vlaanderen in samenwerking met PEN Nederland eind november het jaarlijkse ‘schrijversdispuut’.

Désanne van Brederode, Marjoleine de Vos, Ludo Abicht en Fouad Laroui debatteerden over de rol van religie in de hedendaagse letteren. Geert Van Istendael, voorzitter van PEN Vlaanderen, leidde het debat in met de vraag of de christelijke letteren nog een lang leven beschoren is, of de islamitische letteren de censuur overleven en of de joodse nog wel vanuit een religieus perspectief geschreven worden. De humanist Rik Pinxten modereerde vanuit zijn standpunt. Al gauw bleek dat ook schrijvers niet ontsnappen aan de wisselwerking tussen eigen zintraditie, ervaring en de beschouwde wereld. Suzanne Vreys sloot de avond af met de vraag of het niet de grondhouding van de lezer is, die bepaalt of een boek religieus is of niet.

Tijdens deze dispuutavond bekroonde PEN Vlaanderen de gevluchte Irakees Rodaan (voorheen Al Galidi) met de tweejaarlijkse PEN-prijs. Het is een blijk van waardering voor de inspanning waarmee Rodaan zich het Nederlands eigen gemaakt heeft, nadat hij in 1998 in Nederland als asielzoeker aankwam, zonder recht op studie of werk. Tijdens negen jaar illegale aanwezigheid publiceerde hij vijf Nederlandse boeken. Na het generaal pardon kon PEN Vlaanderen hem eindelijk welkom heten en gelukwensen voor zijn doorzettingsvermogen.

Met hem wordt een hele generatie allochtone auteurs gelauwerd, die het Nederlands een nieuw verhaal, een nieuwe kleur en een nieuwe horizon brengen. (MC)

LOT-populariseringsprijs toegekend

De Anéla organiseert jaarlijks in samenwerking met de Algemene Vereniging voor Taalwetenschap en de Landelijke Onderzoekschool Taalwetenschap een Taalgala, waar een dissertatieprijs wordt uitgereikt en de LOT-populariseringsprijs. Op 16 november 2007, de twaalfde aflevering ervan, werd LOT-populariseringsprijs uitgereikt aan de redactie van de bundel Wat iedereen van het Nederlands moet weten en waarom, te weten Nicoline van der Sijs, Jan Stroop en Fred Weerman. Uit het juryrapport nemen wij de conclusie over: ‘In dit boekje zijn 26 stukjes, bijna allemaal juweeltjes, over allerlei aspecten van het Nederlands samengebracht. Het enige wat er mis is aan dit boekje is de titel: het gaat namelijk niet over wat iedereen moet weten van het Nederlands, het sterke punt van dit boekje is juist dat het gaat over wat iedereen wil weten van het Nederlands.’

Op de foto nemen Fred Weerman en Nicoline van der Sijs mede namens Jan Stroop de felicitaties in ontvangst.

[p. 26]

Academiedag van het BeNeLux-Universitair Centrum
BeNeLux-Europa Prijs voor premier Verhofstadt en minister Korthals Altes

Prof. Anton van der Geld presenteert het bestuur, de Raad, de Kring en de hoogleraren en afgestudeerden

De jaarlijkse Academiedag van het BeNeLux-Universitair Centrum (B.U.C.) vond plaats op 8 december 2007 in het Provinciehuis van Noord-Brabant.

Professor Anton van der Geld en prins Charles Louis de Merode reikten aan de Belgische premier Verhofstadt en de Nederlandse minister Korthals Altes de BeNeLux-Europaprijs uit. Oud-minister Willem van Eekelen hield de laudatio. De B.U.C.-certificaten aan de cursisten werden mede uitgereikt door de Belgische ambassadeur Carbonez en de Luxemburgse ambassadeur Graff. De dag van Benelux en Europa werd afgesloten door voorm. premier Eyskens.

De BeNeLux-Europa Prijs heeft een naam hoog te houden waar het de prestaties van de laureaten betreft. Met de uitreiking van de prijs en de redes die daarbij worden gehouden, kan men genieten van de inzichten en verworvenheden van de laureaten. Prof. dr. Anton van der Geld, de gedreven B.U.C.-president, opende de plechtigheid. Hij maakte meteen duidelijk, dat Guy Verhofstadt er onmogelijk bij kon zijn: ‘Enerzijds is hij nu dag in dag uit bezig met zijn informatie-opdracht voor de Koning om een nieuwe regering te concipiëren, anderzijds moet hij dit weekend, dus ook vandaag, deelnemen aan de Europese top van de EU-regeringsleiders te Lissabon.’ Niemand kon het de sterke man in de Belgische politiek euvel duiden, zeker al niet toen de Belgische ambassadeur Luc Carbonez de speciale rede van Verhofstadt uitsprak. Daarin klonk de grote waardering door voor deze zeer prestigieuze prijs, waarmee de Europese groten Verhofstadt waren voorgegaan: hij was er oprecht door getroffen.

Er hing een aangename gespannen sfeer in de grote hal van het fraaie Brabantse Provinciehuis. De muzikale intermezzo's onder leiding van prof. Robert Szreder kwamen daar helemaal tot hun recht. Zo'n 350 personen waren aanwezig, onder wie - bijzonder detail - mevrouw Gaby Verhofstadt, de moeder van de premier, die vergezeld werd door een uitgebreide Belgische delegatie. De ontmoeting met de ouders van de Nederlandse premier Balkenende was bijzonder hartelijk. Voorts memoreren wij onder de aanwezigen: de grootmeesteres en de adjudant-generaal van de Koningin, respectievelijk mr. Van Loon en lt.-generaal Blomjous, de ambassadeurs Bekink, Carbonez en Graff, oud-premier Eyskens, commissaris der Koningin Maij-Weggen, oud-minister Braks, plv. korpschef Schalken, directeur-generaal Belgische Politie Libois, Nato-generaal Van Osch, kolonel Verkerk, procureur des Konings Poels, oud-voorzitter Vlaams parlement Van Velthoven, oud-vicevoorzitter E.E.G. Andriessen, de Arubaanse oud-minister Croes en vele afgevaardigden uit de verschillende sectoren van de Benelux. De beschermheer van de BeNeLux-Europa Kring, professor mr. Pieter van Vollenhoven, was wegens verblijf in het buitenland verhinderd.

De commissaris van de Koningin in Noord-Brabant, mevr. J. Maij-Weggen, wees in haar welkomstwoord op het belang van internationale samenwerking, van grensoverschrijdend werken en de rol van de regio's daarin. In de regio's ‘krijgen innovatie en duurzaamheid vorm, ontmoeten publieke en private actoren elkaar. Daar zijn de lijnen het kortst’. Volgens de commissaris speelt het BeNeLux-Universitair Centrum terecht zijn eigen rol in de verbinding tussen België, Luxemburg en Nederland als belangrijke spelers in de Europese Unie. Met de BeNeLux-Europa Prijs beloont het op een bijzondere wijze de internationale samenwerking en het grensoverschrijdend werk van beide laureaten.

[p. 27]

De BeNeLux-Europa Prijs 2007

Ambassadeur Luc Carbonez nam vervolgens de prijs in ontvangst namens Guy Verhofstadt, de man van ‘De Verenigde Staten van Europa’, het boek dat drie dagen eerder de eerste prijs van het Europese Boek had gekregen. In de laudatio werd het openlijk gezegd: ‘Thans is hij de enige regeringsleider die openlijk durft te zeggen dat Europa een levensbelang is voor alle lidstaten’. Het Brabants Dagblad opende op 8 december dan ook met: ‘Die ene overtuigde Europeaan komt zijn prijs vandaag niet in persoon ophalen in het Provinciehuis in Den Bosch. Hij kan als demissionair premier van België moeizaam worden gemist in Portugal, waar de Euro-Afrikaanse top wordt gehouden.’ Een prijs die geen tegenstemmers gekend zal hebben.

Minister van Staat Frits Korthals Altes was minister van Justitie, regerings-informateur en voorzitter van de Eerste Kamer, en bekleedde daarnaast zeer veel functies die alle te maken hadden met zijn staatsrechtelijk zuivere blik en diepgaande kennis van de materie. Hij ontving de prijs voor zijn excellente werk voor de grensoverschrijdende Europese integratie, onder meer als voorzitter van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV). In een mengeling van juridische precisie en menselijke gevoeligheid sprak hij zijn dankwoord uit voor deze bijzondere bekroning van zijn inzet.

Uitreiking B.U.C.-certificaten

Vervolgens kondigde prof. Van der Geld de plechtige uitreiking van de B.U.C.-certificaten aan, waarbij de coördinatoren van de opleidingen, prof. Willy Bruggeman en prof. Leny Verhofstadt-Deneve zich presenteerden. De afgestudeerden vormen de voorhoede van wat een centrum voor wetenschap, cultuur en humaniteit beoogt. Van der Geld: ‘Zij werken immers als echte ‘Benelux'ers’ op politieposten in Nederland en België, en in medische en psychologische praktijken in België. Blijven over de Luxemburgers, die in 2008 hun masteropleiding in de gezondheidszorg voor ouderen voltooien. Daarmee plaatst het Centrum zich midden in de samenleving.’

Aan 18 Belgische en Nederlandse commissarissen van politie werd een speciaal certificaat overhandigd bij de afronding van hun studie van grensoverschrijdende samenwerking. Zij hebben negen maanden lang binnen een cursus samengewerkt om het politiewerk in Nederland en België beter op elkaar af te stemmen en in Europa te integreren. Dat die samenwerking op dat niveau haar neerslag vond in opmerkelijke scripties, kwam uit voordrachten van de afstuderenden naar voren.

Jaap van Barneveld gaf aan hoe belangrijk grensoverschrijdende samenwerking is, niet alleen voor de Dienst Verkeerspolitie, maar ook voor het vervoer en transport van goederen in Europa over de weg: ‘Het vervoer en transport van mens en goederen is nu geen binnenlandse aangelegenheid meer.’

Naar een ander, heikel onderwerp is grondig studie verricht door Cees van Doorn, namelijk de criminaliteit in de vastgoedsector: ‘Jaarlijks wordt naar schatting in Nederland zo'n 18.5 miljard euro aan criminele gelden in de vastgoedsector geïnvesteerd.’ De overheid loopt daarmee structurele integriteitsrisico's. Daarom is de aandacht nu systematisch mede gericht ‘op andere ketenpartners, zoals het notariële ambt, het bankwezen, de verzekeringen en de Fiod, naast de gemeente en de provincie’.

Ook de Koninklijke Marechaussee kwam aan bod: Wim Schouten stipte de moeilijkheden aan waarvoor de dienst zich in missiegebieden gesteld ziet. Hij pleitte, naast enkele concrete maatregelen, voor regelmatig bezoek door het Openbaar Ministerie van het missiegebied. Peter Huybrechts beklemtoonde in zijn voordracht de internationale voorhoederol van de politie in Benelux-verband. Als officier van de Belgische federale bestuurlijke politie kwam hij tijdens gezamenlijke operaties in Benelux-verband tot verrassende resultaten, die Huybrechts positief konden doen besluiten: ‘Het Beneluxverband kan model staan voor vernieuwende samenwerkingsverbanden in Europa. Het is verheugend vast te stellen dat de verantwoordelijke ministers recent besloten hebben om ook na 2010 - intervaldatum van het lopende verdrag - met het Benelux-concept door te gaan.’

Van de B.U.C.-locatie Antwerpen ontvingen 31 cursisten het B.U.C.-diploma in de kinderen jeugdpsychothearapie. Sabrina Vanpoucke gaf in haar toelichting zowel de theoretische als de praktische achtergronden van deze opleiding aan. Het verslag van de behandeling van een elfjarig mentaal gehandicapte met een leer- en schoolfobie vormde een indringend voorbeeld.

Slottoespraak minister Eyskens

De dag van Benelux en Europa, en de mensen die daar een belangrijke rol in spelen, werd besloten met een toespraak door de welsprekendheid in eigen persoon, voormalig Belgisch premier Mark Eyskens, hoofdtitularis van de BeNeLux-leerstoel. Hij zei het niet, maar gaf het wel door: de helft van ondernemingen als die van Europa is geloof, of liefde zo u wilt. Dat geldt zeker ook voor België en voor de Benelux, waarvan deze dag zo vol geweest is. Natuurlijk zal België niet uiteenvallen, sprak minister Mark Eyskens zonnig, ‘België is on-ont-war-baar. Niemand kan immers vertellen hoe het moet met de verwevenheid van de gebieden die dan uiteen gehaald moeten worden. Het is ook die verwevenheid in talen, volkeren en diensten die de Benelux tot een schitterend instrument voor Europa maken.’

Een vanzelfsprekende duidelijkheid was geschapen, de meester glimlachte en wij konden met een gerust hart nagenieten tijdens de receptie. (ER)

[p. 28]

Prof als carrière, Brussel als hobby

Els Witte, de overbekende historica, met de geschiedenis van België als specialisatie, heeft het emeritaat bereikt. Precies of je dat nastreeft. In de herfst, dan nog, zoals het hoort. Deze geleerde dame begon haar loopbaan in het middelbaar onderwijs en kwam daarna terecht in de academische vorming en het historisch onderzoek. Dat was haar streven altijd al geweest. In 1974 werd ze aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) hoogleraar. In haar specialisatie werd ze steeds meer gerespecteerd en gevraagd als auteur en coauteur. Vele onderzoeksprojecten staan op haar naam en zijn door haar geïnitieerd. In de wereld van de naslagwerken is zij een vaste waarde. Zij stelt kritische vragen bij de nieuwe academische structuren: wat zullen die voor het historisch onderzoek, het doorgroeien tot het masterschap op dit domein betekenen, nu bachelor ook een afgeronde graad lijkt?

Buiten de eigenlijke historische arbeid was ze voorzitter van de raad van bestuur van de openbare radio en televisie (BRTN, thans VRT) van 1988 tot 1994, toen werd ze rector van de VUB en bleef dat tot 2000. Zij kwam steeds op voor de maatschappelijke positie van de vrouw, die meer dan de man vele taken moest volbrengen, wat de carrièremogelijkheden en wenselijkheden hinderde. Ze ijverde voor een doorbraak van de verzuiling op universitair niveau in Brussel. Met spijt stelde ze vast dat de verzuilingsstrategie nog sterker doorweegt dan de ontzuilingsgedachte. Het samengaan van de VUB met de veel kleinere KUB (Katholieke Universiteit Brussel) ging niet door. Ze betreurde het ook vanuit het standpunt van Brussel als Nederlandstalige universiteitsstad.

Els Witte was ook politiek actief. In 2004 was ze kandidaat voor het Vlaams Parlement. Zij wenste zich zo niet alleen academisch maar ook politiek in te zetten voor een sociale democratie en tegen extreemrechts. ‘Heel onverwacht ben ik ook gekozen, maar het was niet te verzoenen met mijn andere werk.’ Ze liet de zetel lopen.

Zij verwijt velen in Vlaanderen de tanende aandacht voor Brussel en vindt het een achteruitgang dat de openbare omroep het Algemeen Nederlands niet meer koestert. Het neerkijken van andere taalgemeenschappen op het Nederlands, een oude francofone reflex, vermindert er niet mee, stellig niet in het hoofdstedelijk Gewest en de Vlaamse rand. Ongetwijfeld wijst Els Witte hiermee op wat een blinde vlek lijkt bij veel spraakmakende mediabeleidsmensen en andere opiniemakers. Ze merken het niet eens, niet bij een ander, niet bij zichzelf. Na jaren aandacht voor wat er in haar biculturele en nu ook multiculturele stad gebeurt, is ze genuanceerd positief: de tegenstelling tussen Franstaligen en Nederlandstaligen is gaandeweg gemilderd door de opkomst van tientallen andere taalgroepen en door de uitbouw van een volwaardig netwerk van Nederlandstalige instellingen. Natuurlijk staan we nog ver van de perfectie en werd Frans nu wel de lingua franca.

Van het Vlaams Komitee voor Brussel, dat zich inzet voor de belangen van Vlamingen en van de Nederlandse taal in Brussel, ontving ze de Erepenning Albert De Cuyper op 7 december voor haar wetenschappelijke carrière en haar gedegen dossierkennis over Brussel. Voorzitter J. Degadt verwelkomde de gehuldigde en Marc Platel hield de laudatio. Hij herinnerde aan zijn journalistieke contacten met Els Witte, zette haar veelzijdige werk in de verf en sprak zijn bewondering uit. Nu kan de gevierde haar wetenschappelijk onderzoek en haar multidisciplinair gevoede aandacht voor Brussel verder gestalte geven. Onze hartelijkste gelukwensen. (MC)

Elisabeth Eybers

De uroloog, de ortopedis
en 'n gewoner soort chirurg
doen alles om te vergewis
of jy van hulle gading is.
Dit gaan desnoods deur been en murg.
Deemoedig laat jy hul begaan,
bevoeg om weg te snoei of te laat staan.
Hulle las 'n aantal meters aan die baan
wat jy moet aflê. Stadigaan
sal jy jou tog wil terugtrek in 'n burg
aan die einde van 'n doodlooplaan
en daar teen eie tempo taan,
die verdere omweë spaarsaam oorgeslaan.

Elisabeth Eybers, grote dichteres in het Afrikaans en Engels, ook geliefd en geëerd in Nederland, is op 1 december 2007 in de ouderdom van 92 jaar in haar woonhuis in Amsterdam overleden. Op haar 46ste jaar verliet zij Zuid-Afrika om vervolgens 46 jaar in Nederland, in Amsterdam te leven, in de Van Breestraat en aan de Stadionkade. Zij debuteerde in 1936 met Belydenis in die skemering en heeft zeventig jaar lang onveranderlijk mooie gedichten geschreven. Daarvoor kreeg zij verschillende prijzen, culminerend in de P.C. Hooftprijs. Eybers was niet bang voor de dood, zij verlangde ernaar om ‘leeg genoeg te loop om vol te loop met wat vanuit hierbuite binnevloei’ en liet vele getuigenissen achter van haar kijk op het leven en de dood, zoals het bovenstaande gedicht. Wij zullen nog uitgebreider terugkomen op de prachtige nalatenschap van deze unieke dichteres. (ER)