Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 111

(2007)– [tijdschrift] Neerlandia– rechtenstatus



[pagina 52]
Signalementen Moderne spreekwoorden Van Dale Modern Spreekwoordenboek - Elk nadeel heeft zijn voordeel en 2499 andere spreekwoorden, samengesteld door Ton den Boon, Van Dale Lexicografie, Utrecht / Antwerpen, 2006, 217 pp., ISBN 90 6648 070 X. Prijs: € 19,95. Dit boek laat zien dat spreekwoorden helemaal niet oubollig hoeven te zijn, maar nu net springlevend zijn. Het bevat een vrije grote verzameling spreekwoorden, zegswijzen, populaire clichés (zogenaamde catchphrases) en algemene wijsheden die gangbaar zijn in het hedendaagse Nederlands. In het boek zijn verder ook de bekendste vreemdtalige spreekwoorden opgenomen die in het Nederlands ingeburgerd zijn, zoals was sich liebt, das neckt sich, never change a winning team en partir, c'est mourir un peu. Alle uitdrukkingen worden verklaard. Als dat nodig is, wordt praktische informatie toegevoegd en worden varianten opgegeven. (PD)
Nederlandse Taalkunde Nederlandse Taalkunde (ISSN 1384 5845), 12de jaargang (2007), nr. 1, pp. 1-108 / nr. 2, pp. 109-192. In dit eerste nummer van de 12de jaargang van Nederlandse Taalkunde behandelt Ulrike Vogl het belang van conditionaliteit voor de ontwikkeling van temporeel naar causaal voegwoord (dewijl, terwijl, weil en while). R.J.G.A.A. Gaspar bespreekt enkele opmerkelijke verschijningsvormen en realiseringen (vooral in de 18de eeuw) van de reductievocaal [ə]. Geert Booij en Jenny Audring bestuderen morfologische en syntactische participiumconstructies als uitgezwaaid en aangezwaaid. Hans Bennis schrijft over de opbloei van de dialectsyntaxis. Het tweede nummer begint met een artikel over vocaalreductie in het Corpus Gesproken Nederlands van Evie Coussé, Steven Gillis en Hanne Kloots. Vervolgens behandelen Jo Verhoeven en Gorik Hageman de verstemlozing van fricatieven in Vlaanderen. Ten slotte hebben Jan Nuyts, Pieter Byloo en Janneke Diepeveen het over mogen en moeten en de relaties tussen deontische modaliteit en modus. Beide nummers worden afgesloten met boekbesprekingen, signalementen en een tijdschriftenoverzicht. (PD)
Taal en Tongval Taal en Tongval - Tijdschrift voor taalvariatie (ISSN 0039 8691), 58ste jaargang (2006), nr. 1, pp. 1-192. In dit nummer van Taal en Tongval gaan Geert Booij, Bettelou Los en Margit Rem de oorsprong na van ghe- als negatief-polair element in het Middelnederlands. Chris De Wulf en Boudewijn van den Berg bieden een overzicht van de 14de-eeuwse variatie in sk-spellingen. Michael Elmentaler en Arend Mihm onderzoeken standaardiseringsprocessen in het Rijn-Maasgebied. Mirjam Ernestus, Margot van Mulken en Harald Baayen passen moderne stylometrische technieken toe op Oudfranse teksten. Ton Goeman en Evert Wattel achterhalen het ‘ware’ beeld van de ei-diftongering. Frans Hinskens en Marc van Oostendorp behandelen de palatalisering en velarisering van coronale nasaal-plosief clusters. Robert Peters heeft het over Zwolle in de Atlas spätmittelalterlicher Schreibsprachen des niederdeutschen Altlandes und angrenzender Gebiete. Gertjan Postma en Hans Bennis bespreken de variatie in negatie in het Middeldrents van rond 1400. Johan Taeldeman sluit het nummer af met een artikel over de verscherping van fricatieven in de Nederlandse dialecten. (PD)
Moeilijke woorden uit de media Edwin Venema (red.), Lenthe KriQ 2006 - De 101 moeilijkste woorden uit de media, Lenthe Publishers, s.l., 123 pp., ISBN 90 75458 24 4. Prijs: € 17,50. Via www.kriq.nl kan iedereen die dat wil, zich gratis abonneren op een werkdagelijkse e-mail met een moeilijk, grappig, modern of modieus woord uit de media. Bij elke KriQ (de e-mail heet zo) staan de uitspraak, bron, context en een woordfeit vermeld. Dit boekje bevat de bijna 250 woorden die in 2006 naar de KriQ-abonnees gestuurd zijn.
[pagina 53]
Het eerste lemma is aanappelen (aanrotzooien), het laatste is vox populi (stem van het volk). Bij baldakijn lezen we onder het kopje context: ‘De aankleding van de troon moet er ook aan geloven: de BALDAKIJN wordt verkleind zodat er een extra kroonluchter bij kan. De oude troonoverkapping was zo groot dat er maar zeven kroonluchters konden hangen.’ De betekenis is ‘overkapping, overdekking, hemel (van een troon)’. En onder het kopje woordfeit lezen we: ‘Het woord baldakijn gaat terug op de naam voor de stof waarvan de overkapping van een troon vroeger gemaakt werd. Het is ontleend aan het Oudfranse baldekin ‘verfijnde zijden stof’. Het Frans heeft het overgenomen van het Italiaanse baldacchino, een afleiding van Baldacco, de naam waaronder Bagdad in de Middeleeuwen in Europa bekendstond (naast Baldach en Baldak). Bagdad was vanaf de vroege Middeleeuwen tot in de zeventiende eeuw beroemd om zijn weefkunst.’ Nog enkele woorden die in 2006 de revue passeerden: antro-pomorf, delirium, houwitser, parafernalia, slaapapneu en vadsig. (PD)
Uitdrukkingenwoordenboek Hans de Groot (red.), Van Dale Groot Uitdrukkingenwoordenboek - Verklaring en herkomst van moderne uitdrukkingen, Van Dale Lexicografie, Utrecht / Antwerpen, Uitgeversmaatschappij The Reader's Digest NV, Amsterdam / Brussel, 2006, 1188 pp., ISBN 90 6648 317 2 (Van Dale Lexicografie) / 90 6407 782 7 (Reader's Digest). Prijs: € 69,95. Dit boek is de vernieuwde uitgave van het Van Dale Idioomwoordenboek, dat in 1999 is verschenen (zie NvN, jg. 48 (2000), nr. 3, p. 51). Er zijn ongeveer 250 nieuwe uitdrukkingen toegevoegd. Het gaat om uitdrukkingen die in de loop van de voorbije zeven jaar in gebruik gekomen zijn (bv. de as van het kwaad), die in de vorige uitgave over het hoofd gezien zijn (bv. losse handjes hebben) en enkele Belgisch-Nederlandse uitdrukkingen (bv. in hetzelfde bedje ziek zijn). De niet echt fleurige tekeningen uit de vorige uitgave zijn nu verdwenen en de opmaak is opgefrist. Elk artikel is op dezelfde manier opgebouwd. Na de uitdrukking komen de betekenisomschrijving en informatie over de manier waarop de uitdrukking wordt gebruikt. Soms worden varianten, synonieme uitdrukkingen en/of soortgelijke uitdrukkingen in andere talen toegevoegd. Daarop volgt dan de verklaring van de herkomst. Elk artikel wordt afgesloten met een stuk of twee citaten. (PD)
Onze Taal 2001-2006 op cd-rom Onze Taal - Maandblad van het Genootschap Onze Taal, cd-rom met de jaargangen 2001-2006, Stichting Historic Future, Naarden, 2007, ISBN 90 7758 009 7. Prijs: € 10,- (NL) / € 11,50 (B) Enkele jaren geleden is door samenwerking tussen het Genootschap Onze Taal en de Stichting Historic Future een cd-rom op de markt gekomen met alle jaargangen van Onze Taal die toen verschenen waren (1932-2000). Ondertussen zijn we zes jaargangen verder en naar aanleiding van het 75-jarige bestaan van Onze Taal is nu een tweede cd-rom op de markt gebracht (met de jaargangen 2001 tot 2006). Beide cd-roms beslaan samen 75 jaargangen. Elke jaargang is op deze cd-rom te vinden als pdf-bestand, dat makkelijk gelezen kan worden met behulp van het programma Adobe Reader, dat gratis gedownload kan worden via www.adobe.com. De cd-rom bevat instructies die uitleggen hoe Adobe Reader gedownload kan worden, hoe in de zes jaargangen van Onze Taal gelezen en gezocht kan worden, hoe een index gemaakt kan worden om dat zoeken te vergemakkelijken enzovoort. Uiteraard kunnen de oude en nieuwe cd-rom samen op de harde schijf gezet worden, zodat de gebruiker in alle 75 jaargangen tegelijk kan zoeken. (PD)
Brieven en e-mails Corriejanne Timmers, Brieven en e-mails schrijven in het Nederlands, Bewerkt door Willem Erné en Christianne Zeegers, Prisma Taalbeheersing, Utrecht, 2007¹¹, 200 pp., ISBN 978 90 274 2606 2. Prijs: € 16,95. Formeel is dit boek de elfde druk van Brieven schrijven in het Nederlands, maar eigenlijk is het de eerste druk van Brieven en e-mails schrijven in het Nederlands. De veranderingen op communicatiegebied zijn de laatste jaren namelijk zo enorm, fax, e-mail, smsen chatverkeer hebben onze correspondentie zo ingrijpend veranderd, dat dit boek nog nauwelijks een herdruk kan worden genoemd. Door de opkomst van e-mail is schriftelijke communicatie veel informeler geworden. Vaak schijnen regels en etiquette daarbij verloren te zijn gegaan. De auteurs willen hiertegen reageren en geven ons in deze handleiding handige en duidelijke regels. Het boek is ingedeeld in drie delen. Deel I geeft de basisregels die gelden
[pagina 54]
voor brieven en e-mails. Deel II is onderverdeeld in privécorrespondentie en zakelijke correspondentie en wordt afgesloten met enige praktische informatie over het verzenden van post, zowel in Nederland als in België. Het gedeelte over privécorrespondentie is onderverdeeld in formele brieven aan overheidsinstanties, formele brieven aan bedrijven en persoonlijke brieven. Het deel over zakelijke correspondentie gaat over bestellingen, klachten, offertes enz. Deel III bevat taalkundige tips en het aanhangsel de gebruikelijke titulatuur. (FD)
Correct taalgebruik Willy Smedts, Willy Penninckx & Paul Buyse, Correct taalgebruik, achtste bijgewerkte druk, UGA, Kortrijk-Heule, 2006, 325 pp., ISBN 90 6768 808 8. Prijs: € 29,-. De vorige druk van dit standaardwerk was pas vijf jaar oud toen deze nieuwe uitgave op de markt kwam. Een uitvoerige recensie van die vorige druk vindt u in Nederlands van Nu 2002, nr. 3, pp. 52-54. Deze nieuwe druk verschilt in niet zo heel veel van de vorige druk. Er zijn enkele trefwoorden geschrapt omdat er volgens de auteur (Willy Smedts - de andere namen hierboven worden vermeld omdat het boek nog steeds goeddeels hun werk is) in het algemeen geen bezwaar meer tegen het gebruik ervan wordt gemaakt. Er zijn enkele lemma's toegevoegd en bij een aantal trefwoorden is de toelichting aangepast of uitgebreid. Graag wil ik hier nog eens herhalen wat ik zes jaar geleden ook al over dit boek schreef: het is een bijzonder betrouwbaar taaladviesboek met vaak heel duidelijke toelichtingen en niets aan het toeval overlatende reeksen voorbeeldzinnen. (PD)
Het Witte Woordenboek Nederlands Het Witte Woordenboek Nederlands, onder redactie van Prisma & Genootschap Onze Taal, Het Spectrum, Utrecht, 2007, 1584 pp., ISBN 978 90 274 4588 9. Prijs: € 27,50. Dit woordenboek bevat het hele Prisma handwoordenboek Nederlands (ISBN 90 274 9073 2), maar is opgesteld in de afvallige witte spelling. In het voorwoord lezen we: ‘De brede steun voor de witte spelling is voor de redactie van Prisma Woordenboeken aanleiding geweest om het Witte Woordenboek Nederlands te maken. Zo'n krachtige beweging als rond de witte spelling verdient een eigen woordenboek.’ Een goed verstaander begrijpt natuurlijk onmiddellijk dat voor de uitgever de kassa nu weer kan rinkelen. Dat een bekende uitgever van woordenboeken als Het Spectrum zowel woordenboeken in de officiële spelling uitgeeft als een woordenboek in de afwijkende witte spelling, is op z'n minst verwarrend voor de taalgebruiker. Nog een andere eigenaardigheid is dat dit woordenboek alle Belgisch-Nederlandse varianten (zowel de varianten die doorgaans als Belgisch-Nederlandse standaardtaal geaccepteerd worden als de varianten die in de adviesliteratuur afgekeurd worden) nu met BN labelt. Interessant zijn dan weer de vele kadertekstjes met taaladviezen over bijvoorbeeld niet het minst of niet in het minst. (PD)
Jongerentaal Wim Daniëls, Drop je lyrics 2 (Prisma miniwoordenboeken), Het Spectrum, Utrecht, 2007, 184 pp., ISBN 978 90 27457 28 8. Prijs: € 5,-. De eerste druk van dit woordenboekje van jeugdtaal verscheen in 2006. Deze tweede uitgave is gedeeltelijk een uitbreiding en gedeeltelijk een herziening. Jongerentaal evolueert namelijk vrij snel en in deze jonge taal zijn sommige woorden nu al verouderd en werden daarom geschrapt. Er wordt zelfs geconstateerd dat het woordje cool na 25 jaar over zijn hoogtepunt heen is. Jongerenwoorden hebben een gemiddelde levensduur van vijf jaar. Bovendien is de Vlaamse jongerentaal in deze uitgave nadrukkelijker aanwezig. De jongerentaal is nl. bijlange geen eenheidstaal. In Nederland is de invloed van het Engels groter, in Vlaanderen - nog altijd - die van het Frans. Opvallend is ook het groeiende aandeel van meisjes, wat blijkt uit benamingen voor jongens. Populair zijn woorden voor het drinken van bier of alcohol, het zogenaamde ‘comazuipen’. Ook voor de homo hebben de jongeren een gevarieerde woordenschat. (FD)