Etymologie
Gevaert en Cie
Frans Debrabandere
Onze nieuwe ANV-voorzitter is Herman Gevaert. Het is een gelegenheid om iets over zijn naam te zeggen. Net als zijn voornaam is ook zijn achternaam een echte oude Germaanse naam. De naam komt in de volgende varianten voor: Gevaert, Gevaerts, Gevaers, Gevart, Gevaere, Geevaert, Ghevaert, Geivaerts; met verscherping van v tot f Gefaert, Geffard. Zoals in slimmerd uit slimmaard, rijkerd uit rijkaard verdofte de onbetoonde a tot doffe e in Gevert, Geffert. En zoals Gevaers een genitief is van Gevaert, zo is ook Gevers de genitief van Gevert. Met een lichte timbrewijziging van de eerste klinker wordt het dan Givard, Givart. En aangezien de lange a in vele dialecten als o klinkt, krijgen we Givord, Givort, in de genitief Gievors. In België trok ene Gevaert zuidwaarts over de taalgrens en aangezien de Walen - zoals de Fransen - niet over het foneem fricatieve g beschikken, maken ze van die g een occlusieve g. En die [g] geven ze dan weer met gu, vandaar Guévart, Guévar, Guévaert, Guévo(o)rts, Guévorst, maar daarnaast ook wel zonder dat accent aigu. De Waalse en Picardische dialecten hebben net als de Nederlandse de gewoonte om een nasaal in te voegen. Zoals wij wel eens pampier zeggen in plaats van papier, zeggen zij choncolat voor chocolat. Zo begrijpen we de verwaalste naam Gainvors, Gainvorste, wel met de o-klank die ze in het Vlaamse of Brabantse dialect (Gevoart)
gehoord hebben.
De naam Gevaard is een patroniem of vadersnaam, dus een oude voornaam. Hij bestaat uit Germaans gebô - hardu ‘gave - sterk’. Oude gelatiniseerde vormen van de naam zijn: Gebahardus, Gevehardus, Gevardus. Het eerste lid van de naam kwam ook voor als vrouwennaam. In de 11de eeuw komen we in Gent ene Geva tegen. De toenaam kwam al vrij vroeg in Henegouwen voor, want in Doornik treffen we in 1328 Jehane Ghevarde aan. Let hier op de vrouwelijke vorm Ghévarde. De naam is gefeminiseerd omdat het inderdaad om een vrouw gaat, die dus de naam van haar vader of man draagt. Dat noemen we movierung. In de Westhoek van West-Vlaanderen dragen de vrouwen soms nog de familienaam met het suffix -ege, een Vannestege is de vrouw of de dochter van een Vanneste. Het Russisch kent de movierung ook nog altijd. Een Pavlova is de vrouw van Pavlov. Het burgerlijke drama Kabale und Liebe van Schiller droeg oorspronkelijk de naam Luise Millerin. Die Luise was nl. de dochter van de dorpsmuzikant Miller. En de vrouw van ene Schiller was in het Duits die Schillersche.
De Duitse vorm van de naam is
Gebhard, Gebhardt, Gebhart, Gebhar, Gebardt, Giebhardt, waarnaast ook
Gebbert,
Gebert, Gäbert, Geber, Gebers, Giebert, en met verscherping
Geppert, Geppart, Gippert, Gappert. In 1180 wordt ene
Gebhart filius Gebehardi vermeld. Korte vormen en vleivormen zijn:
Gebbe, Gebeke, Gebecke, Gebel, Gebele, Gebelein. In het Nederduits komt ook
Gevert, Gewert(h), Gewers voor, met korte vorm
Geve, Geffe en verkleinvormen
Geveke(n), Geffcken. In 1393 komt in Haldensleben
Gheverd Gheverdes voor. Met hypercorrecte ronding is er
Göbhardt, Göppert. Opperduitse varianten met stemloze
k uit g zijn:
Kebert, Käwert, Kiebert, Kiepert, Kiewert, Kibart, Kibat, Kibert, Kippet, Kybart. Met vermoedelijk Rijnlandse
j voor
g is er
Jepards. In het Duits bestaan nog talrijke familienamen met
geb- als eerste lid.
Geber, Geberl < Gibahari, Gebrat(h) < Geberad, Gipperich, Gibbrich < Geberich, Gebelt, Gehwald < Gebwald, Gehwolf < Gebwolf.
Engelse pendanten zijn Gibbard, Giffard, Gifford, Jefford.
De naam Gevaard kan natuurlijk aanleiding geven tot woordspelletjes. Ik hoorde in het West-Vlaams wel eens zeggen: ‘ik ken geen enkele pastoor die Gevaert heet’, waarin gevaard als een afleiding van het werkwoord geven wordt beschouwd.
Een bekende Gevaert is Lieven Gevaert, geboren in Antwerpen in 1868 en overleden in Den Haag in 1935. Hij stichtte in 1894 in Mortsel de firma Gevaert voor fotografische producten. Zijn naam herkennen we in Agfa-Gevaert.
Weinigen weten dat de vader van Herman een van de dramatis personae is in Het verdriet van België van Hugo Claus. Hij was de auteur van het bekende Duitse leerboek Dreißig deutsche Stunden en Zum Lernen und zum Lesen. Alleen heeft Claus de naam lichtjes onherkenbaar gemaakt als Levaert.
Auteursrechtelijk beschermd