Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 110

Het ingewikkelde Nederlands - weerwoord
Dick Wortel

Natuurlijk sluit ik Vlamingen als de heer Peeters in mijn armen als hij een vurig pleidooi houdt voor het gebruik van het Algemeen Nederlands in Vlaanderen. Hij is een bondgenoot. Met mij heeft hij grote bezwaren tegen het toenemend gebruik van tussentaal, dat weliswaar interregionaal is, maar geen Nederlands, al vind ik de door hem gebezigde term vunzig wel wat sterk.

In mijn bijdrage heb ik gewezen op de toenemende onverstaanbaarheid en onbegrijpelijkheid van die tussentaal voor Nederlanders. Als je als Nederlander in een gesprek met een Vlaming je steeds moet afvragen wat je gesprekspartner precies bedoelt of steeds op je hoede moet zijn voor misverstand en onbegrip, dan dreigt er iets verschrikkelijk mis te gaan in de communicatie. Ik zou van ieder Vlaams belfort en van iedere kerktoren in het Vlaamse landschap willen uitroepen: ‘Tussentaal is geen variant op het Nederlands, is ook niet een te waarderen Belgisch-Nederlands.’ Het is slecht Nederlands, ontstaan uit onbekendheid met de grammaticale regels van de Nederlandse taal en gebrek aan kennis van de Nederlandse woordenschat. De gevolgen zijn dan onder meer het gebruik van woorden en uitdrukkingen in een onjuiste betekenis en, ook heel belangrijk, onbegrip voor de gevoelswaarde en het register van een woord of uitdrukking. Veel Vlamingen weten niet of een woord een positieve of negatieve connotatie heeft.

[p. 38]

De tussentaal bemoeilijkt het letterkundige, artistieke en culturele verkeer tussen Vlaanderen en Nederland. Juist omdat ik de Vlaamse bijdragen aan de Nederlandse letterkunde en cultuur van groot belang vind, wil ik die serieus blijven nemen. Ik wil boeken van Vlaamse schrijvers blijven lezen, want daar heb ik altijd een zwak voor gehad. Ik wil kennisnemen van hun gedachten, visies en opinies, maar voortdurend word ik bij het lezen afgeleid door afwijkende, soms zelfs onbekende woorden, uitdrukkingen en door merkwaardige zinsconstructies en formuleringen. Dat vergalt het leesplezier. Nu ben ik zelf heel liberaal, want ik ken wel wat ‘Vlaams’ en ga veel met Vlamingen om, met wederzijds genoegen kan ik vaststellen. Maar de doorsnee-Nederlander haakt af. Voor hem is ‘de Vlaamse taal’ al te vreemd geworden.

Harrie Scholtmeyer schetst in een recent verschenen boek de Nederlandse situatie met betrekking tot het gebruik van het dialect: ‘Eentalige dialectsprekers zijn er nauwelijks meer. De dialectspreker van nu is tweetalig en kan zonder veel problemen omschakelen: Nederlands waar dat nodig is, dialect waar hij of zij dat wil. In het openbare domein bedient men zich van het Nederlands, in de familiesfeer van het dialect’^*. Hoe komt het dat, net als in Nederland, in Vlaanderen het dialect minder prominent wordt, maar in het bredere maatschappelijke en sociale verkeer niet wordt vervangen door het Algemeen Nederlands? Waarom gebeurt dat in Nederland wel, maar in Vlaanderen niet? Ik weet het antwoord al: het onderwijs in de Nederlandse taal in Vlaanderen is onvoldoende. Onderwijsgevenden, zowel die van de basisschool als die van de middelbare school, zouden geen enkele sympathie voor de tussentaal moeten hebben. Dat geldt in hoge mate voor docenten aan hogescholen en universiteiten. Zij allen hebben de dure plicht om hun leerlingen en studenten het Algemeen Nederlands bij te brengen. Op Vlaamse scholen zou het Algemeen Nederlands de onderwijstaal moeten zijn, niet de tussentaal. Zolang in het onderwijs het gebruik van die tussentaal toegelaten wordt, blijft die voortwoekeren.

Ik heb nu niet genoeg ruimte om op alle aspecten van de hierboven opgenomen lezersreacties in te gaan, maar in een komend nummer van Neerlandia - Nederlands van Nu zal ik ze zeker aan de orde stellen.

* Harrie Scholtmeijer, ‘Hoe staat het met het Nederlandse dialect?’. In: Nicoline van der Sijs, Jan Stroop & Fred Weerman (red.), Wat iedereen van het Nederlands moet weten, Amsterdam, 2006, p. 217.