Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 110

CVN
Zitting ‘Roerend Erfgoed’
Samenvatting van de tekst van Charlotte van Rappard-Boon

Er is op het gebied van het roerend erfgoed een aantal specifieke thema's gekozen dat zich goed lijkt te lenen voor nadere samenwerking tussen Nederland en Vlaanderen. De discussie hierover stond onder leiding van Annick Schramme.

Collectiemobiliteit

Zo heeft de SKKN¹ al jaren lang een project ‘Vraag en aanbod’, waarbij zo'n 65 kerkelijke voorwerpen per jaar een nieuwe bestemming krijgen. Er zijn verscheidene vragen over de indemniteit,² men zou hier graag uitbreiding van zien. Verzekeringen en administratie- en fotokosten vormen voor musea een steeds groter financieel risico.

Voor langdurige bruikleen is het wederzijds niet verzekeren zeker een optie, die in de Lage Landen overigens al gebruik is. Maar veel musea durven het niet aan vanwege de hoge kosten in geval van een eventuele restauratie na beschadiging. Dat geldt ook voor Heemschutkringen en het industriële erfgoed, én de historische schepen (meer dan 1100 in Nederland!). Eigenlijk zouden deze schepen in Nederland net als in Vlaanderen (Erfgoeddecreet) onder de monumentenwet moeten vallen.

Het mobiele erfgoed zou beter in beeld moeten worden gebracht, ook wat betreft bescherming, ontheffing van regels die de historische authenticiteit in gevaar brengen, en financiële steun. Op dit gebied is het project Scheldeland-Waterland een mooi voorbeeld van samenwerking.

1 Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland.

2 Om te voorkomen dat de Nederlandse musea - hetzij door budgettaire beperkingen, hetzij door de hoge kosten van dergelijke projecten - buiten het internationale circuit raken, bestaat de zgn. indemniteitsregeling. De overheid staat, thans voor 10 procent, garant als musea topstukken uit andere landen willen lenen voor tentoonstellingen. Deze garantstelling betekent voor musea een aanzienlijke korting op de verzekeringspremie.

Museumkaart

Er zijn al eerder pogingen gedaan om te komen tot een Vlaams-Nederlandse museumkaart. Is de tijd nu rijp? In Vlaanderen bestaat zoals men weet voor een aantal musea al een kaart. Deze zou bij het initiatief betrokken moeten worden, evenals cultuurnet.be. Tussen de beide museumverenigingen zijn naar de mening van mevrouw Lokin nauwelijks contacten. Die zijn er wel tussen de museumconsulenten. De museumvereniging in Vlaanderen speelt ook een geringere rol dan die in Nederland, waar steunpunten belangrijk zijn. Zou zo'n kaart dan toch niet Belgisch moeten zijn, vroegen sommigen zich af. Ja, maar in België is cultuur een niet-federale zaak. Het is, zo kon men concluderen, een lastig onderwerp.

Erfgoed en criminaliteit

‘Erfgoed en criminaliteit’ is een bij uitstek grensoverschrijdend onderwerp, dat een internationale aanpak vereist. In België wordt de verordening uitgevoerd door de Gemeenschappen, de richtlijn is echter de verantwoordelijkheid van het ministerie van Justitie. Men zal dus behalve met douane

Zicht op Vaals. Het landschapsbeheer wordt niet altijd meteen gezien als beheer van cultureel erfgoed.

[p. 33]

en politie ook met deze partijen moeten samenwerken. Zo'n onderwerp zou in Europees verband aangepakt moeten worden, maar men kan vast ergens beginnen.

Internationale profilering

Een discipline-overstijgend thema is de internationale profilering. Mevrouw Verschoor legt de werking van CODART³ uit en wijst erop dat het buitenland al veel naar Nederland en Vlaanderen kijkt als één geheel. Hiervoor heb je erfgoedorganisaties nodig die structureel voor langere duur werken. Dat staat dan weer haaks op fondsenwerving, die doorgaans aan kortlopende projecten worden uitgekeerd. Ook voor Europese fondsen geldt dat hierbij drie landen betrokken moeten zijn.

Voor Vlaams-Nederlandse projecten zou er op het gebied van cultuur een apart fonds moeten zijn. Daarbij wordt gedacht aan een type instelling als de Taalunie. Maar dan zijn er wel barrières: naast historische ook eigentijdse, zoals de verschillende inrichting van de overheid en de andere politieke opvattingen. De heer Jacobs merkt op dat het gezamenlijke erfgoed een constructie is en men dus beter kan inzetten op de gezamenlijke praktische omgang met het erfgoed. UNESCO 1970 en het verdrag over het immaterieel erfgoed bieden hier een goede gelegenheid voor, zij het dat immaterieel erfgoed zich voornamelijk op lokaal niveau afspeelt. De uitwisselingen zouden dan ook moeten gaan over onderwerpen als hoe registreer je het en hoe presenteer je het.

3 CODART (1998, International Council for Curators of Dutch and Flemish Art) streeft ernaar het over de wereld verspreide museale erfgoed uit de Nederlanden zichtbaarder en toegankelijk te maken voor een internationaal publiek, en de kennis erover te vergroten. Het biedt een platform voor samenwerking tussen conservatoren overal ter wereld.

Besluit

Men pleit voor een integraal erfgoedbeleid, waarbij niet de verschillende onderdelen in allerlei vakjes zijn opgedeeld. Uitgangspunt hierbij zou kunnen zijn de Kaderconventie van de Europese Unie over erfgoed, die ook ervan uitgaat dat men over de verschillen in de secties heen stapt. In dit verband komt er ook een Europese conferentie over de Erfgoedgemeenschap. Bij de aanbevelingen zou derhalve ook een aanbeveling moeten komen dat men van deze Kaderovereenkomst kennis zou moeten nemen.