|
| |
| |
| |
Kroniek
Hedge House
Een heel bijzonder paviljoen bij Kasteel Wijlre in Limburg
Ariane Pikaar
Fotografie: Kim Zwarts
De zuid-oostgevels met ingang van het kasteel.
Op weg naar Wijlre bij Gulpen in Zuid-Limburg, ziet de reiziger een lieflijk glooiend landschap. Met enig zoeken wordt naast de machtig stomende bierbrouwerij van Brand een hek gevonden dat toegang geeft tot het zeventiende-eeuwse Kasteel Wijlre, koetshuis, park en tuin met daarin het moderne paviljoen Hedge House. Een hortus conclusus, omsloten door een gracht, waarbinnen natuur en kunst geordend samenvallen. Of verleden en heden, want de geschiedenis van het domein gaat terug tot de twaalfde eeuw en de huidige eigenaars, Jo en Marlies Eyck, hebben hier hun belangrijke collectie kunst uit de twintigste eeuw ondergebracht. Het ruikt er groen, het licht speelt, de stilte ruist. Het voelt idyllisch, maar er ligt een concept ten grondslag aan dit ‘domein van kunst en leven’.
| |
Hedge House
Hedge House, zo genoemd omdat het verscholen ligt tussen de vele hagen van de tuin, is een schepping uit 2001 van de Heerlense architect Wiel Arets. Een gebouw van beton, glas en staal met een ondergrondse expositieruimte waar de lichtinval geraffineerd verloopt via een doorkijk- en sleuven-systeem. Een orchideeënkas laat licht door en in de benedenzaal is een lange lichtsleuf in het plafond opgenomen met een transparant kunstwerk van Niek Kemps. Glazen puien tot op de grond openen naar een hellingbaan. De ruimte is strak vormgegeven in gepolijst beton en daardoor komen de kunstwerken volledig tot hun recht. De natuur blijft overal zichtbaar. Een grappig detail is het inpandige kippenhok in dezelfde stijl, onverwacht hier, maar ooit stond op deze plek een oude kippenschuur.
Wie binnenstapt in het Hedge House, wordt vriendelijk ontvangen door vrijwilligers en gelaafd, maar ook voorzien van informatie. Er is een klein team van toegewijde vrijwilligers, waardoor bezichtiging van de collectie gerealiseerd kan worden. Niet zelden laat ook eigenaar Jo Eyck zich zien, hij praat veel en graag over dit domein. Samen met zijn echtgenote is hij de drijvende kracht achter de renovatie van het kasteel, de aanleg van de tuinen en de collectievorming. Beiden ontmoetten in hun jeugd veel kunstenaars en schrijvers, en zijn daardoor gevormd. In 1958 nam Jo Eyck de verfzaak van zijn vader over, die gelieerd was aan Sikkens. Met de Glasfabrieken Leerdam, Metz & Co en de Van Nellefabrieken was dat bedrijf toentertijd nauw verbonden met de Bond voor Kunst en Industrie, die het esthetisch-moreel geweten van bedrijfsmatig Nederland vormde. Op het moment van de overname heerste de invloed van de Stichting Goed Wonen (1946-1968) en van de tentoonstelling Kleur in het Stedelijk Museum Amsterdam in 1958. Daar werd een kleurenwaaier gepresenteerd, samengesteld door kunstenaars van de Liga Nieuw Beelden, die in 1955 was opgericht met als hoofddoel bevordering van de integratie van abstracte kunst en architectuur. Kleur werd gezien als middel om een synthese tussen architectuur en beeldende kunst tot stand te brengen, zo verhaalt de
| |
| |
Het Hedge House - de zuidwestgevels met hellingbaan.
bekende hoogleraar Henk van Os in een bibliofiel uitgegeven boekje over wat het echtpaar Eyck tot stand heeft gebracht.
In het begin van de jaren zestig opent Jo Eyck een nieuwe vestiging van de verffabriek in Heerlen... met tentoonstellingsruimte! Het is een uitvloeisel van utopische gedachten over kunst en samenleving. In 1981 wordt het kasteel verworven en daarmee ruimte voor de eigen collectie. Hedge House is later gebouwd als uitbreiding voor tijdelijke tentoonstellingen.
| |
Chers Amis,
De zomerexpositie 2006 in dit gebouw is tot en met november te bezoeken en draagt de titel ‘Chers Amis’. Het is een gelukkig samengaan van twee collecties, waarvan de eigenaars vrienden zijn. Hun collecties - in ieder geval de keuzes eruit - sluiten harmonieus op elkaar aan. Beiden hebben werk van de Spanjaard Juan Muñoz. De collectie Eyck bevat al jaren vier geheimzinnige ‘tuimelaars’, manshoge figuratieve beelden van brons die staan op een bolvormige voet, Conversation Piece genoemd. De collectie Pierik bevat een leren wandpop van dezelfde kunstenaar (Single hanging Figure). Van Leo Vroegindeweij is er een lintvormig, uit lood gesneden beeld uit de ene collectie, uit de andere ligt er een gespleten basaltblok met daarop zilveren korrels als contrast met de stoerheid van de steen. Ook schilderijen van Marlène Dumas zijn in beide collecties te vinden. Werken van Ben Akkerman (drie monochrome panelen met perspectivische lijnen en tekeningen) en van Carel Visser (het glanzende werk op papier Graphite en een kartoncollage) horen hier duidelijk bij. De beide vriendenparen delen ook een voorliefde voor verre kunst, waarvan prachtige voorbeelden uit het oude Cambodja en Egypte zijn toegevoegd.
| |
Architectuur, kunst en natuur.
De natuur is overal aanwezig in de drie hectare grond rond kasteel Wijlre, maar wel gestructureerd, geordend, tot harmonie gedwongen als het ware. Dat blijkt uit de aanleg van de formele tuinen en de dikke heggen die doorkijkjes bieden of zó geschoren zijn dat ze een groot beeld in de verte omlijsten, zoals de Gebroken Cirkel van Ad Dekkers. Alles staat in verband met elkaar: de maten van de ramen van het kasteel zijn terug te vinden in de afmetingen van de bloemperken met buxusranden. Een installatie van metalen bladen als halve cirkels in het gras, van Peter Struycken, verwijst naar de halfronde bogen onder de kasteelbrug. Het uiterste in samenhang tussen natuur en kunst is wel de bronzen stam met takken (haast niet van echt te onderscheiden) van de Italiaanse kunstenaar Penone, of diens omtrek van een omgevallen boom uitgespaard in groene randen op de grond. Strak geschoren buxusbollen geven accenten nét op de juiste plek. Het is aangenaam toeven tussen het groen, langs het donkere water, onder de hoge bomen.
| |
Kasteel en Koetshuis
Het door een gracht omsloten kasteel is opgetrokken uit grijzige baksteen versierd met mergelbanden, breed, symmetrisch en uit de zeventiende eeuw. De bestrating van de binnenplaats dateert uit de achttiende eeuw.
Het kasteel zelf is niet te bezichtigen, wel het koetshuis. Naast de deur staat een stevig, plantvormig beeld van Carel Visser, een van de vele uit de verzameling. Zowel boven als beneden staat aan weerszijden een deel van de collectie opgesteld. Er valt een zekere voorkeur voor ruimtelijk, constructivistisch werk op te merken. Naambordjes
Juan Muñoz - Conversation Piece.
| |
| |
ontbreken, maar de bezoeker krijgt een eenvoudig papier met nummers en de speurtocht kan beginnen. Niet alleen een dakpanconstructie van Carel Visser wordt zo ontdekt, maar ook vierkante doosvormen in zink van Donald Judd, die de aandacht trekken door hun eenvoud, naast complexer werk van een jonge kunstenaar als André Kruysen. Maar ook stuit men op een uitbundige stapeling van Guido Geelen in keramisch materiaal of een installatie van meubelachtige beelden van de Brit Tony Cragg, Birnan Wood getiteld, van donker materiaal vol kleurige mozaïekscherfjes. Landschapskunstenaar Richard Long blijkt onder meer met een kleine Stone Circle in de collectie aanwezig. Veel ruimtelijk werk staat hier opgesteld, maar er hangen ook een kleurig schuifschilderij van Rob van Koningsbruggen en een intrigerend blauw nachtlandschap van de IJslander George Gudni. Bevriend kunstenaar Peter Struycken is ruim vertegenwoordigd in de collectie, hier met een langwerpige fotomontage. Zoals gezegd is dit maar een deel van de collectie, regelmatig varieert de opstelling.
Door selectie en uitgekiende plaatsing ademt het geheel rust, zoals overal in dit domein. Waar het oog kijkt, ontmoet het harmonie van licht en ruimte, waardoor de kunst des te scherper uitkomt en blijft verrassen. Hier is met veel zorg een grote samenhang tussen architectuur, kunst en natuur bereikt.
Hedge House: François Morellet - Grillage 0-90 degrés / Donald Judd - zonder titel / Ger van Elk - Sportive and time sculpture.
Het Koetshuis met de binnenplaats.
| |
Hedge House/ Kasteel Wijlre
Kasteel Wijlreweg 1, 6321 PP Wijlre tel. 043 - 450 26 16, email: hedge.house@hetnet.nl www.hedgehouse.nl
Chers Amis, 14 mei t/m 10 november 2006 open 15 april t/m 15 november op donderdag en vrijdag 11-17 uur. Toegang: 5 euro
In de omgeving staan de Sint Gertrudiskerk met ramen van Jan Dibbets, de Cunibertuskerk met schilderingen van Aad de Haas en ook de Abdij Sint Benedictusberg van Dom Hans van der Laan.
Zeker de Stadsgalerij van Heerlen is ook de moeite van een bezoek waard, vanwege de moderne en hedendaagse kunst die daar wordt getoond.
www.stadsgalerijheerlen.nl
| |
Bibliografie:
Henk van Os, Omgaan met kunst en natuur, Jo en Marlies Eyck in Wijlre, goodwill-uitgave 54 van Drukkerij Rosbeek BV, 2002, € 19,50.
| |
Aanvulling:
In het artikel over Rijksmuseum Twenthe kon niet meer de actuele beschrijving van het ontstaan van de collectie vermeld worden. Het is een prachtige publicatie van De Vrienden van het Rijksmuseum Twenthe:
Dorothee Cannegieter, Vriendschap! 75 jaar mecenaat in het Rijksmuseum Twenthe, 2006. Prijs 19,50 euro.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd