De man met de hamer
Marc De Coster
Wielrenners hebben het vaak over
de man met de hamer. Als ze hem tegenkomen, krijgen ze onherroepelijk een inzinking, raken ze in een dip.
Een klap van de hamer betekent namelijk ‘over en sluiten’!
De man met de hamer is symbolisch voor het noodlot dat iemand achtervolgt. Hij werd beroemd door de tekeningen van de Franse cartoonist René Pellos (1900-1998), bekend van o.a. het succesvolle stripverhaal
les Pieds Nickelés. Vanaf 1932 heeft de tekenaar vijftig jaar lang met zijn spotprenten een geweldige bijdrage geleverd aan het
populariseren van
la Grande Boucle, zoals de ronde van Frankrijk bij onze zuiderburen heet.
L'homme au marteau is de mythische figuur die de
reuzen van de weg (een journalistencliché voor ‘wielrenners’) buiten westen slaat.
Volgens Gaston Esnault, een Franse argotdeskundige, zou de zegswijze rond 1926 opgedoken zijn. Pellos was dus niet de geestelijke vader. Een jaar eerder ontstond de uitdrukking un coup de marteau ‘een tik van de hamer’ in de betekenis van ‘een plotselinge inzinking’. Bij ons werd de uitdrukking man met de hamer al opgetekend in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 1928. De metafoor moet toen nog nieuw geweest zijn, want de schrijver van het artikel gebruikt de uitdrukking als vertaling van het Franse origineel. Ook het (Nederlandse) luchtvaartslang kent de man met de hamer als ‘een kwelgeest die voortdurend pech veroorzaakt’. Engelse piloten noemen zo'n plaaggeest sinds het begin van de twintigste eeuw een gremlin! Vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog was die term populair bij de RAF. Gremlin is wellicht gemodelleerd naar het oudere goblin (Engels voor ‘boze kabouter’).
Zijn renners bijgelovig? Het lijkt er wel op als je weet dat (vooral in België) ook gesproken wordt over het zwarte beest (vertaald uit la bête noire) of de zwarte heks. De Fransen hebben het over la sorcière aux dents vertes ‘de heks met de groene tanden’ als ze voortdurend pech hebben en niet goed rijden. Spaanse coureurs gebruiken de term mano negro ‘zwarte hand’. Het zwarte beest is wellicht terug te brengen tot het bijgeloof in verband met zwarte dieren. Een zwart schaap zou het duivelsteken dragen, terwijl een zwarte kat op iemands weg ongeluk brengt.
Auteursrechtelijk beschermd