Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 110

Poëzie op straat (2)
Marcel Janssens

In het vorige nummer van Nederlands van Nu had u al kennisgemaakt met enkele gevallen van poëzie op straat. Hierna vergast ik u op een tweede reeks voorbeelden. Wat denkt u van een affiche voor ondergoed voor mannen en vrouwen met daarop het woord Wondergoed? Voor de Lotto van Kerstmis 2004 wordt in postkantoren reclame gemaakt met Zalig Krasmis. In Heverlee heet een biowinkel Karwij en in Haasrode staat naast de kerk een frietkraam met de naam Komesa. En Kruidvat (met een d) kent ieder van ons ook wel. In Leuven organiseert een improvisatiegezelschap een internationaal improvisatiefestival onder de titel Inspinasie. Ketnet laat met het programma Symfollies de kinderen kennismaken met klassieke muziek. In Luxemburg is er een winkel van elektrische gitaren met de naam LeGUITart.

Onlangs zag ik een vrachtwagen met chocola en Belgolade. Minder frappant is allicht de naam Zanzibar voor een Leuvens café. In de buurt is er een restaurant met de naam Tijdatijd (tête-à-tête), wat je pas goed begrijpt als je weet dat in Brabantse dialecten de ij monoftongisch uitgesproken wordt. En verrassend is wel de naam van een zaak in de Brusselse Ravensteingalerij: Chopinn. En wat te denken van een café genaamd Sim Salat bim. Of van Sal@dbar? Met het apenstaartje wordt ook al duchtig geritseld, zoals



in Z@ppelin ter aanduiding van een kinderzender op de Nederlandse tv en in Dans@tack voor een dansensemble in Kortrijk. Onlangs vond ik in Limburg Perrongeluk als naam van een popgroep. De benaming Haspengoud voor appels uit Sint-Truiden vind ik fraai gevonden, evenals de naam voor de complete Abba-solutely fabulous.

In het Nederlands kunnen woorden worden gescheiden, zoals in een dol-fijn vakantiepark voor het Brugse Boudewijnpark (met dolfinarium) of 't dol-fijntje voor een crèche. Of een tankstation nodigt uit met BROODnodig tanken.

[p. 39]

Als dat geen gewaagde metafoor is! Zo vond ik onlangs ook op een affiche van de Belgische marine de slogan NavyGAYtion the greatest show on and by the water met bovenaan twee matrozen op wie het met hoofdletters uitspringende GAY heel toepasselijk leek. Verwante samenstellingen vind je in internationaal verspreide firmanamen, onder meer in de bankwereld, zoals in Bankomat en Bancontact. Iets soortgelijks doet zich voor in het Duitse Protool, het reclamewoord voor Elektrowerke für Profis. De samentrekking docusoap is inmiddels ook wel geïnternationaliseerd. Bozar is een min of meer fonetische transcriptie van Beaux Arts.

Vervolgens hebben we het over enkele bijzondere vormen van taalcreativiteit. Vooral in het Engels spelen afzonderlijke letters heel productief mee. Dat is het geval met de letter T in bijvoorbeeld T-shirt, Safe-T-Cam en in verscheidene samenstellingen met Mul-T.D verschijnt in de naam van de yoghurt D-lite, K in de combinatie K-liber voor een Nederlandse popmuzikant, en Q verschijnt in het letterwoord Q8. Met Q gebeuren ook vreemde dingen, zoals Qurious en BBQ. Vanuit de USA verspreidde zich de gewoonte om in een restaurant je eigen wijn mee te brengen. Het letterwoord voor die gewoonte, dat je ook op reclameborden ziet, is BYO (bring your own). De afkorting xtc is bekend in de hele wereld, evenals xellent en xtreme. De benaming Sno Limits voor een skiwinkel verwijst naar snow en no limits.

De letter I (op z'n Engels uitgesproken) is een echte taalschat. Bijvoorbeeld in ICONTACT, de naam van een optiekwinkel. Of high wordt gespeld als ai in AITEC, een computerbedrijf in Heverlee. Iets soortgelijks gebeurt met de uitspraak van de letter R in het Engels. Een Amerikaans toeristisch bedrijf schreef op zijn autobussen: TOURS-RUS, wat inmiddels door andere firma's is nagevolgd. Die schrijven na hun firmanaam ook gewoon RUS, bijvoorbeeld in TOYS-R-US.

Cijfers geven ook aanleiding tot verkortingen, die alleen maar cryptisch zijn voor wie de cijfers 4 of 2 niet in het Engels uitspreekt. Ik geef als voorbeelden Good 2 talk (reclame voor Telekom), www.go2.be (een website), U2 (een popgroep), 4u (for you), Toys 4 all. Dergelijke combinaties komen dicht in de buurt van het sms-geheimschrift van onze huidige tieners. Bij een schoenmaker in Heverlee hangt aan de toonbank het bericht Wij herstellen uw schoenen, while u wait. Dat laatste wordt in sms'jes nog cryptischer gespeld als yluw8. We treffen daar onnoemelijk veel voorbeelden van aan op de tv-zender JIM. Daar spellen de jongeren W8 (wait), bijvoorbeeld in W84u (wait for you). En in Limburg zag ik Back 2 school en Back 2 the rules. Je leest tegenwoordig op T-shirts en zo ook meer en meer Jsus.

En wat zegt ten slotte gewoon een punt in een verkorting? Heel wat, zoals in de naam Contra., een tijdschrift voor klassieke muziek dat onlangs ophield te bestaan.

Poëzie op straat vinden we tegenwoordig in het centrum van Haasrode overal. De gemeentelijke lagere school heeft daar een actie gevoerd tegen hoge snelheden in het verkeer, waar de schoolkinderen of hun ouders ruim aan hebben meegewerkt. Je komt kinderverzen met passende tekeningen op soms vrij grote borden aan de straatkant overal tegen: Rij traag / dat hebben wij graag, Rij trager / dat hebben wij grager, Holder de bolder / ga racen in Zolder. Wie de Boetsenberg op rijdt, waar 30 km per uur de regel zou moeten zijn, kan niet naast een bordje kijken waarop staat: ontHAAStRODE. Dat is allemaal zonder meer poëzie uit de lagere school, maar naar ik meen niet te versmaden als we die tegenkomen, zomaar langs de weg.

Tot zover een kort overzicht van mijn vondsten. Verre van mij - ik herhaal het tot besluit - om daar nu overal poëzie in te willen ontdekken. De banden met de commercie zijn daartoe te prominent. Niettemin ontstaan via de besproken procedures vaak verrassende taalvondsten waar een dichter graag mee zou pronken. In elk geval worden we hier dag aan dag geconfronteerd met een nieuw taalgebruik dat, hoe commercieel het ook moge zijn bedacht en gebruikt, ook leuke aspecten vertoont. Ik wil het verschijnsel knipoogtaal noemen.