Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 109

[p. 47]

In de kijker

In de teksten en citaten in deze rubriek worden uiteenlopende standpunten over taal ingenomen. Die standpunten zijn niet noodzakelijk ook die van de Vereniging Algemeen Nederlands of van de redactie van Nederlands van Nu. We hopen dat deze rubriek aanleiding kan geven tot reacties van lezers, die we graag publiceren in de rubriek Zeg 'ns wat.

Classic, original of sensitive?

Het is begonnen in 1985. Toen maakte Coca-Cola een fout waarvan wij tot op heden de gevolgen ondergaan. Het bedrijf kwam met New Coke: cola met een ‘verbeterde’ smaak, die al snel jammerlijk flopte. Dus keerde het bedrijf op zijn schreden terug en introduceerde het, naast New Coke, Coca-Cola Classic. Oude prik in nieuwe zakken.

Deze vreemde manoeuvre zou je een succes kunnen noemen, want cola-drinkers kozen massaal voor de classic-variant, en Coca-Cola zag vervolgens zijn kans schoon om daarnaast light, cherry en andere doelgroepvarianten aan te bieden. Die strategie is sindsdien razend populair: nog altijd bedenken bedrijven talrijke nichevarianten die minimaal variëren op het afgezaagde basisproduct.

Vandaar dat u nu bij de drogist er niet meer bent door te zeggen dat u een doosje pleisters wilt. Wil meneer of mevrouw misschien Hansaplast Universal, Hansaplast Elastic, Hansaplast Sensitive, Hansaplast Aqua Protect, Hansaplast Disinfection, Hansaplast Junior, Hansaplast Active Gel, Hansaplast Minor Burns - of de vertrouwde Hansaplast Classic?

Deze uitgekookte marketingtruc - elke niche zorgvuldig afdekken met zijn eigen doelgroeppleister - leidt er ook toe dat er steeds meer classics en originals in de winkel liggen, waarbij we geen enkele klassieke of originele associatie hebben. Zo zijn er Zendium tandpasta Classic, Hamkas Original en Van Gilse Schenkstroop Classic, terwijl we toch bij al deze producten geen enkele herinnering bewaren aan hun jarenlange traditie in ons huishouden. Dat is dus de kracht van classic: zonder dat iets aan het product hoeft te veranderen, geeft het woord aan tandpasta, zoutje of stroop de status van een oud, vertrouwd en sinds jaar en dag door heel het land gekoesterd product. Een klassiek geval van misleiding?

(uit: ‘De kracht van classic - Mooie woorden maken aantrekkelijke producten’. In: Vakblad Taal, jg. 3 (2005), nr. 5, p. 8)

Moderne voornamen

Gewone mensen noemen hun kinderen Thomas of Sanne, of Kevin of Kelsey. Dat zijn de namen die je op het schoolphein hoort. Maar veel nieuwe ouders nemen geen genoegen met de namen van het schoolplein. Ze willen iets extra's doen, ze willen hun unieke kind een unieke naam meegeven. Neem bijvoorbeeld Coldplay-zanger Chris Martin en filmster Gwyneth Paltrow: hun dochter heet Apple. Appel, Vlinder... wie iets bijzonders, iets artistieks, iets je-ne-sais-quoi wil meegeven aan zijn baby, vernoemt die dus naar een sappige vrucht, of een insect. Of naar een speelgoedje: Ruud de Wild en Tatum Dagelet hebben een dochtertje Toy. Deze trend breidt zich ook uit onder niet-bekende Nederlanders: daar noteerden we al de babynamen Lila, Lente, Storm, Wolf. Kleuren, jaargetijden, weersgesteldheden, roofdieren, niets is te gek als het gaat om een hippe voornaam.

Wat leren we hieruit? Dat de maatschappelijke neiging tot individualisering en de behoefte om zich te onderscheiden nu ook al nietsontziend toeslaat onder jonge ouders. Het traditionele Prisma Voornamenboek wordt daarbij verruild voor de Grote Van Dale of Webster's Dictionary: kindernamen worden gekozen op de mooie klank, op de gewenste associatie; de traditionele naamgeving speelt geen enkele rol meer. Op het schoolplein van de toekomst zal de leerkracht grote moeite hebben alle Appels, Peren, Kevers, Stormvogels en Rozenblaadjes uit elkaar te houden.

(uit ‘Schat, geef jij Appel even haar speentje? - Versier uw baby met een moderne voornaam’. In: Vakblad Taal, jg. 3 (2005), nr. 6, p. 8)

Afrikaans

Er bestaat ongetwijfeld belangstelling voor het Nederlands en de Nederlandse en Vlaamse cultuur in Zuid-Afrika. Aan vrijwel alle universitaire departementen/vakgroepen Afrikaans wordt Nederlands steeds aangeboden als onderdeel van de cursus Afrikaans. Vooral de academische topstudenten hebben daar een sterke interesse voor en verwelkomen de gelegenheid tot verdere studie in het buitenland. Het aantal sollicitaties voor beurzen neemt weer toe. De afgestudeerden gaan werken in de journalistiek, de boekenwereld, het (academisch) onderwijs, en daar promoten zij de neerlandistiek.

Om de positie van de neerlandistiek te verstevigen, moet men het Afrikaans in stand houden en zijn positie uitbouwen. Hiervoor is volgehouden steun door de Nederlandse Taalunie onontbeerlijk. Er zou een sterke waarschuwing tegen het imperialisme van het Engels moeten komen, en meer

[p. 48]

mensen moeten beseffen dat moedertaalonderricht op school en aan de universiteit in tal van opzichten de meest voordelige keus is. Het Afrikaans dient zijn hogere taalfuncties te behouden. En een grotere zichtbaarheid van cultuurproducten in het Afrikaans en het Nederlands, vooral ook in het dagelijkse leven, zou de onverschillige en negatieve perceptie van die talen kunnen helpen ombuigen. Films en televisieprogramma's kunnen gebruikt worden voor het populariseren van de neerlandistiek. De studie Afrikaans en Nederlands heeft al een moeilijke periode overleefd. Dat geeft hoop voor de toekomst.

(uit: Renée Marais, ‘Nederlands en Afrikaans: een win-winsituatie’. In: Ons Erfdeel, jg. 48 (2005), nr. 3, pp. 333-340)

Een talenknobbel bestaat niet

De bewuste talenknobbel... die is nog steeds niet gevonden en die bestaat volgens mij niet. Het heeft met maken waarom je een bepaalde taal minder goed of niet kent: er wordt te weinig tijd aan besteed, je hebt te weinig leerkansen gehad, en de motivatie speelt ook een belangrijke rol: in hoeverre interesseert het je uiteindelijk. Hoe meer je ermee bezig bent, hoe groter de kans dat je taalvaardig bent. Een vijftienjarige bijvoorbeeld die nauwelijks een boek leest, dingen opzoekt op het internet enzovoort, gaat op de duur heel weinig woorden kennen, of toch veel minder woorden dan een vijftienjarige die elke week een ander boek leest, en regelmatig complexe dingen op het net opzoekt. Op de duur ben je natuurlijk wel goed in talen en zal iemand zeggen: die heeft daar een talent voor. Maar daar zijn heel veel werk en training bij komen kijken en dat vergeet men vaak.

(uit: Natalie Hulsen, ‘Annick De Houwer: Taal en omgeving’ (interview). In: Over taal, jg. 44 (2005), nr. 3, pp. 51-53)

Hugo Camps over Nederlands en Vlaams

Het valt op dat stukken van Camps in de Vlaamse krant De Morgen en in het Nederlandse NRC Handelsblad en Elsevier qua taalgebruik volstrekt inwisselbaar zijn. Hij is er alert op geen typisch Vlaamse woorden te gebruiken, dus ook niet in zijn columns voor De Morgen. ‘Als ik dan toch een keer “effenaf” schrijf in een interview met Claus, komt dat simpelweg omdat zo'n woord in het gesprek enkele keren valt. Dan ontsnapt het me ook als ik schrijf. Maar in het algemeen ben ik voor één geschreven taal voor Vlaanderen en Nederland. Die door sommigen gevoelde behoefte om een eigen Zuid-Nederlandse standaard te creëren, voel ik volstrekt niet. Sterker: ik ben daar mordicus tegen. Zo'n eigen standaardtaal is een uitdrukking van de kleinheid van het regionalisme. De gesproken taal mag een huis-tuinen-keukentaal zijn, maar de schrijftaal moet daar ver van blijven.’

En de taalvaardigheid van Nederlanders en Vlamingen? De laatsten worden vaak als voorbeeld gesteld in Nederland.

‘Dat is onzin. De doorsnee-Vlaming is een onmogelijke brabbelaar. Straatinterviews in Vlaanderen zijn van een stuitende treurigheid. Op dat punt doen Nederlanders het beter, hoewel de Nederlandse politici ook verschrikkelijk zijn. Van Balkenende tot Bos, en van Verhagen tot Dittrich. Allemaal gemaakt en onecht in dat verstijfde parlementaire jargon van ze. Zo'n woord als entameren, ik kan het gewoon niet meer horen! En als Nederlanders zelf zeggen dat Vlamingen taalvaardiger zijn, dan kijken ze met een soort folkloristische, badinerende blik. De zogenaamd betere prestaties van Vlamingen in een taalquiz of een spellingwedstrijd zijn nietszeggend... pure incidenten.’

(uit: René Appel, ‘“Zonder uitbundig bochtenwerk geen waarheid” - Journalist Hugo Camps over stijl, Vlaamse brabbelaars en het Mart Smeets-jargon’. In: Onze Taal, jg. 74 (2005), nr. 7-8, pp. 192-192)