Algemeen
De dood van de paus en de keuze van zijn opvolger
Marc Cels
Toen Johannes Paulus II op 2 april overleed, waren wereldwijd alle media klaar met een In memoriam. De laatste jaren had de paus daartoe alle aanleiding gegeven. De fragiel geworden oude kerkvorst riep bij velen vragen op door vast te houden aan een ambt waar geen termijn op stond. Uit zijn geestelijk testament blijkt dat hij zelf enkele jaren geleden met die vraag worstelde. Een aantal reacties op de dood van de paus is dus in de nadagen van dit pausambt geschreven en mist de sereniteit om te zien dat een groot mens, een krachtig religieus leider en een topdiplomaat voor de wereldvrede heengegaan is. Wie dit schrijft hoeft helemaal niet blind te zijn voor mogelijk of stellig falend optreden in een aantal domeinen. Natuurlijk zijn er binnenkerkelijk een aantal betwistbare beslissingen geweest, bijvoorbeeld over de vrouw in de kerk, over de theologie als kritische reflectie, in verband met bisschoppen en gelukzaligen. Natuurlijk is de oecumenische bewogenheid van de paus eerder naar de orthodoxe kerken gegaan dan naar het wereldprotestantisme. Natuurlijk heeft dit pontificaat te lang geduurd. Het verhindert niet dat deze paus in alle geschiedenisboeken terecht zal komen als een van de grote figuren uit de twintigste eeuw. Zeer terecht, of men dit graag heeft of niet. Het verhindert evenmin dat nog nooit zovele groten der aarde en zovele gewone mensen, zovele jongeren, bij zijn dood eer hebben bewezen aan de heel kwetsbaar geworden man die paus was. Die massatoeloop geeft te denken.
Hoe zwaar heeft het beleid van Johannes Paulus II de Nederlanden beïnvloed? In de Nederlanden is het rooms-katholicisme op het niveau van de getallen en van de structuren een ontzettend belangrijk socio-cultureel gegeven. Dit heeft gevolgen voor heel het culturele leven in de Nederlanden. Het kan niet anders dan dat de pauselijke invloedssfeer sterk gewogen heeft op het rooms-katholieke geestesleven. Die invloed ging in de richting van de volksreligiositeit, van het traditiebehoud en van een behoudsgezinde kijk op een aantal mensenrechten. Ook in de richting van rechtvaardigheid, vrede, interreligiositeit en respect voor de identiteit van cultuurgemeenschappen. Welke waarde heeft de pauselijke benoemingspolitiek gehad? Welke betekeniswijziging heeft het binnenkerkelijk overleg in de Nederlanden tijdens dit pontificaat ondergaan? Hoe dynamisch is de rooms-katholieke kerk in ons Deltagebied nu? Hoe fit gedraagt ze zich in deze grondig geseculariseerde consumptiecultuur? Alleszins heeft dit pontificaat de totstandkoming van een oecumenische nieuwe
De site van het Vaticaan met de officiële aankondiging
bijbelvertaling niet in de weg gestaan. De praktische oecumene loopt bij ons nu eenmaal voor op de leerstellige.
De balans van de bijdrage van Rome moet nu gemaakt worden. Het is een moeilijke oefening. Ze vraagt om de erkenning van onze samenleving in heel haar verscheidenheid. Dat was overigens al duidelijk gemaakt door de verschillende receptie bij de pausbezoeken aan deze gebieden. Wellicht is die vraag ook meegenomen in het conclaaf dat tot de nieuw verkozen paus geleid heeft. Alleszins ruimt de geschiedenis inmiddels meer plaats in voor Joannes Paulus II, dan zij het ooit heeft gedaan voor Adrianus VI, deze Utrechtenaar die voorheen pastoor was in het Leuvense begijnhof, hoogleraar aan de Leuvense universiteit en raadsman van Karel V, en die zich als paus (1522-1523) in Rome vele vijanden maakte door vroom, eenvoudig, spaarzaam en gestreng te zijn.
Auteursrechtelijk beschermd