Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 107

[p. 27]

ANV-Nieuws Good meurning, ladies and gentleman
Werkgroep Taal en Taalbeleid ondersteunt petitie tegen verengelsing
Dick Wortel

In een vergadering van de Leidse universiteitsraad vragen enkele studenten om het recht eindscripties in de Nederlandse taal te mogen schrijven. De aanwezige bestuurders van de universiteit kijken meewarig. Dit verzoek past toch niet in hun streven om de universiteit een internationale allure te geven, hun Leiden University een vooraanstaande plaats in te laten nemen in de internationale wetenschap. Daarbij hoort het aantrekken van buitenlandse, liefst Amerikaanse wetenschappers en van heel veel buitenlandse studenten, want die zijn goed voor de armlastige universiteit. Die kunnen toch niet gevraagd worden om een cursus Nederlandse taal te volgen? En waarom zouden ze ook. Alles gaat in het Engels, dat is tenminste de bedoeling.

Wetenschappelijke publicaties van de Leiden University Press en artikelen in gerenommeerde Amerikaanse tijdschriften zouden de universiteit op de internationale kaart moeten zetten. De wetenschap zou niet meer om de universiteit heen kunnen. De professoren moeten cursussen gaan volgen om hun colleges in ordentelijk Engels te kunnen geven. Van studenten moet maar worden verwacht dat zij op hun middelbare school goed hun best hebben gedaan om de Engelse taal te leren. Pas op de middelbare school? Nee, in het basisonderwijs en dan al in de eerste groep bij de kleuters. Je kunt er niet jong genoeg mee beginnen. Nee, die scripties moeten in het Engels. De Nederlandse taal moet als wetenschapstaal maar worden afgeschaft. Simon Stevin draait zich om in zijn graf.

Petitie

Op woensdag 30 september verzamelde zich in het gebouw van de Tweede Kamer Arno Schrauwers met enkele leden van zijn Stichting Nederlands en Dick Wortel, lid van de werkgroep Taal en Taalbeleid van het ANV. Zij hadden een afspraak met de vaste Kamercommissie voor Onderwijs om haar een petitie te overhandigen. In de petitie staat dat aan de verengelsing van het universitaire onderwijs en van dat van de hogescholen een halt dient te worden toegeroepen.

Precies op tijd verscheen de commissie. Arno Schrauwers memoreerde de vroegere minister van Onderwijs Ritzen die in 1989 pleitte voor een groter aandeel van het Engels in het hogere en universitaire onderwijs. De Kamer viel toen en masse over hem heen. Het was Aad Nuis, toenmalig Kamerlid, wiens inspanningen ertoe leidden dat in de wet op het hoger onderwijs, de WHO, de positie van het Nederlands als voertaal werd verankerd. Schrauwers vond het nu de hoogste tijd dat de Commissie de instellingen voor hoger en universitair onderwijs eens zou wijzen op de wettelijke verplichting het Nederlands te hanteren in hun colleges. Hij haalde voorts het warme pleidooi aan van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. In haar rapport ‘Nederlands tenzij...’ gaf zij aanbevelingen voor versterking van het Nederlands als taal van de wetenschap. Concreet vroeg Schrauwers aan de Commissie om actie te ondernemen tegen de plannen van de onderwijsinstellingen om, vooral in de doctoraalfase, alleen nog maar het Engels als instructietaal aan te wenden. Hij wees op de ernstige consequentie van dat beleid dat op den duur zou kunnen leiden tot het verdwijnen van het Nederlands als wetenschapstaal. ‘Het Nederlands verdient beter’, aldus Arno Schrauwers.

Nederlands, tenzij...

Het ANV kan zich wel vinden in dit standpunt. De zestiende eeuw van Stevin komt weer terug. Zonder kennis van het Latijn kon er in die tijd geen wetenschap bedreven worden. Stevin bedacht evenwel ten behoeve van de Nederlandssprekenden en van de kwaliteit van onze taal Nederlandse termen voor de wis- en sterrenkunde en schreef zijn belangrijkste wetenschappelijke werken in het Nederlands. Ook Hugo de Groot schreef enkele belangrijke juridische werken over internationaal recht en over de ‘vrije zee’ in het Nederlands en niet in Latijn. In de zeventiende eeuw wilde Pieter Corneliszoon Hooft Nederlandse woorden gebruiken voor vreemde - vooral Franse - woorden.

Christiaan Huygens schreef over het slingeruurwerk en Antonie van Leeuwenhoek over zijn microscopische ontdekkingstocht, bestemd voor een wetenschappelijk instituut

[p. 28]

in Londen, in het Nederlands. Allen maakten het mogelijk om wetenschap te beoefenen in de Nederlandse taal.

Het Nederlands heeft, net als alle andere talen, al eeuwenlang vreemde woorden opgenomen. In de achttiende eeuw waren het heel veel Franse woorden, in de negentiende eeuw Duitse en in de twintigste eeuw heel veel Engelse, of beter gezegd Amerikaanse woorden. De meeste woorden hebben zonder problemen een goed onderkomen gevonden in de Nederlandse woordenschat en hebben na de inburgering de taal verrijkt. Nu dreigt de situatie echter te ontstaan, dat wetenschappelijke theorieën niet meer in het Nederlands kunnen worden geformuleerd, omdat er voor Engelse vaktermen geen Nederlandse equivalenten worden ingevoerd en gebruikt. De professor geeft zijn college immers in het Engels.

Wanneer de Nederlandse taal niet meer als taal van de wetenschap kan worden gebruikt, is er sprake van domeinverlies: het domein van de wetenschap valt af. En dat is het begin van ware achteruitgang. De taal is dan niet meer volwaardig, in de meest letterlijke zin van het woord. De professor kan straks niet meer ‘in zijn moerstaal’ zijn collegestof uitleggen. De universiteiten en hogescholen hebben de zware verantwoordelijkheid om de Nederlandse taal in optimale conditie te houden in haar kwaliteit als wetenschapstaal. Het Engels dient naast het Nederlands te worden gebruikt en niet in plaats van. Alleen dan blijft het Nederlands als wetenschapstaal fier overeind.

Clemens Cornielje, de voorzitter van de vaste Kamercommissie voor Onderwijs, beloofde de petitie te zullen meenemen in de commissievergadering. Hij deed verder geen toezeggingen. De werkgroep Taal en Taalbeleid van het ANV en de Stichting Nederlands zullen de verdere afhandeling van de petitie nauwkeurig volgen.