|
| |
| |
| |
Op de leestafel
Nederlands in 2002
Ton den Boon: Taal van het jaar twee. Kroniek van het Nederlands in 2002. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 2002, 124 blzn., ISBN 90 66489 88X. Prijs: € 9,95.
Het boekje bevat 52 praatjes over nieuwe woorden en uitdrukkingen uit het jaar 2002. De top-tien nieuwe woorden zijn in dalende volgorde: nitrofen/nitrofeen, fortuynist, verlofknip, levensloopregeling, MPA-affaire, duurzaamheidstop, MPA-schandaal, screeningsruimte, asiel- en illegalenindustrie, crisispost. De auteur wijst op de taalcreativiteit van de Nederlandse spraakmakende gemeente, die woorden oplevert als achtbaanleven, borreltafeldemocratie, knaagkaas, moslimbounty, pauseuro of fluistergrind. Het laatste is evenwel analogisch gevormd naar fluisterasfalt, dat al langer voorkomt. We noemen lukraak enkele behandelde woorden: accountingitis, asielminister, Beatrixeuro, belmuis, biogif, bruidsmigratie, cipierslook, detentieschool, dioxinecrisette, egocratie, guldenheimwee, kantoorterrorist, muistelefoon, prostitutiepas, sekschatter, slikkerstoilet, zomerzondvloed. Uiteraard is niet alle woorden een lang leven beschoren.
Frans Debrabandere
| |
Waarom buitenlanders Nederlands leren
‘Ik leer Nederlands omdat...’. Algemeen-Nederlands Verbond, 's-Gravenhage / Uitgeverij Verloren, Hilversum, 2002, 111 blzn., ISBN 90 6550 727 2. ANV-reeks nr. 5. Prijs: € 9,50.
Dit boekje is een verzameling opstellen waarin Europese studenten Nederlands aan universiteiten buiten Nederland en Vlaanderen beschrijven hoe hun belangstelling voor de Nederlandse taal en cultuur ontstaan is. De opstellen zijn geschreven naar aanleiding van een opstelwedstrijd in het Europees Jaar van de Talen (2001).
P.D.
| |
Stijlboek
Han van Gessel, Jan Kees Hulsbosch, Bas van Kleef, Theo Stielstra (red.), de Volkskrant Stijlboek. Derde editie, Sdu Uitgevers, Den Haag, 2002, 227 blzn., ISBN 90 12 09575 1. Prijs: € 12,50.
De vorige uitgave van dit stijlboek - met de titel de Volkskrant - Het nieuwe stijlboek - is besproken in NvN, 1998, p. 93-94. Nu zijn er bijna 40 bladzijden bij gekomen. Deze editie is dus sterk uitgebreid en geactualiseerd. Veel onderwerpen zijn nu als zelfstandige ingang in de alfabetische rangschikking opgenomen, zodat de opzoekbaarheid verbeterd is. Dit stijlboek is een naslagwerkje voor journalisten, die niet de tijd hebben om afhankelijk van het soort schrijfprobleem nu eens dit en dan weer dat adviesboek op te slaan. Het verzamelt dus in een alfabetische lijst spellingproblemen, aardrijkskundige namen, namen van instellingen, stijlkwesties, grammaticale valkuilen enzovoort. De adviezen zijn kort en bondig
| |
| |
geformuleerd. Die bondigheid leidt soms tot onnauwkeurigheden of zelfs fouten. Dertiger jaren en meerdere worden niet ten onrechte als germanismen voorgesteld voor jaren dertig en verscheidene, maar er had ook bij kunnen staan dat het om ingeburgerde germanismen gaat. Het oordeel over omdat en doordat is veel te streng. Dat je omdat ook kunt gebruiken om er een oorzaak mee aan te duiden, wordt niet gezegd. Toch is dit boekje een betrouwbaar naslagwerk. De gebruiker moet er wel rekening mee houden dat het geschreven is voor journalisten van de Volkskrant, wat betekent dat soms keuzes gemaakt zijn die de uniformiteit van het taalgebruik in die krant bevorderen, terwijl de norm voor andere taalgebruikers ruimer is.
Peter Debrabandere
| |
Neerlandistiek uit Hongarije
Júlia Albert-Balázsi & A. Agnes Sneller (red.), Parallellen - Károli-studies II - Hongaarse bijdragen tot de Neerlandistiek. Károli Gáspár Református Egyetem, Budapest, 2002, 237 blzn., ISBN 963 8392 541.
De eerste bundel Károli-studies verscheen in 2000 naar aanleiding van het eerste lustrum van de studierichting Nederlandse taal en cultuur aan de Károli Gáspár Református Egyetem (protestantse universiteit). In deze tweede bundel kunnen we onder andere lezen over Beleefdheid in verzoekbrieven, Hongaars en Nederlands in contrast (Christine van Baalen & Cecilia Bálint), Metaforische concepten van weven en spinnen in het Nederlands en in het Hongaars (Júlia Albert-Balázsi), Taalvariatie en taalnormen: nattevingerwerk en subjectiviteit (Femke Simonis), (Niet alleen) Vlamingen en Nederlanders (niet alleen) vanuit Centraal-Europa gezien. Omgaan met taal en cultuur (Réka Eszenyi) en ‘ick wilde wel een dagh met ul prate....’. Persoonlijke voornaamwoorden in zeventiende-eeuwse brieven (Netty van Megen).
P.D.
| |
Grote Prisma Nederlands
André Abeling, De grote Prisma Nederlands. Zevende druk, Het Spectrum, Utrecht, 2002, 898 blzn., ISBN 90 274 7889 9. Prijs: € 14,95.
De vorige druk van dit uitstekende woordenboek is besproken in NvN, 1998, blz. 42. Graag wil ik er nog eens op wijzen dat dit woordenboek terecht alleen de standaardtaal beschrijft en niet, zoals veel andere woordenboeken, (om commerciële redenen?) ook een karrenvracht Belgisch-Nederlandse ‘varianten’ opneemt. Een nadeel van die aanpak is dan weer dat sommige officiële Belgisch-Nederlandse woorden, waarvan in België niemand betwist dat ze tot de standaardtaal behoren, ontbreken: regent (leraar voortgezet onderwijs die opgeleid is aan een hogeschool), gouverneur (commissaris van de koningin), kinesitherapeut (fysiotherapeut). Voor voorzetselconstructies en vaste verbindingen kun je met dit woordenboek vaak meer je voordeel doen dan met de dikke Van Dale. Een paar voorbeelden. Bij inschrijven: ‘(iets, iemands naam) in iets schrijven, optekenen (bij iem.; in een boek, lijst; voor iets; aan een school enz.; als lid enz.)...’. Bij golf: ‘(aan)rollende, (op het strand, tegen de kust, als een grond-, stortzee) beukende of brekende, deinende, gulpende, kabbelende klotsende, kruivende, overslaande, schuimende, witgekuifde, zwalpende golven (baren)’. Dit woordenboek is niet alleen daarom maar ook vanwege de prijs (maar 14,95 euro), het handige formaat en de hoeveelheid informatie uitermate geschikt voor onderwijsdoeleinden.
Peter Debrabandere
| |
Frans-Nederlands voorzetselwoordenboek
Siegfried Theissen, Philippe Hiligsmann & Roland Lousberg, Nouveau dictionnaire contrastif des prépositions, français-néerlandais, avec exercices. Derde uitgave, De Boeck & Larcier, Brussel, 2003, 424 blzn., ISBN 2 8041 4127 6. Prijs: € 29,50.
Dit Frans-Nederlands voorzetselwoordenboek is natuurlijk in de eerste plaats bedoeld voor Franstaligen die Nederlands leren of geleerd heb- | |
| |
ben. Maar het kan ook dienstig zijn voor Vlamingen die er zich bewust van zijn dat ze soms letterlijk uit het Frans vertaalde uitdrukkingen in hun Nederlands gebruiken. Door het Franse s'intéresser à quelque chose twijfelen Vlamingen er wel eens aan of ze zich interesseren voor, aan of in moeten zeggen. In dit woordenboek vind je niet alleen zich voor iemand/iets interesseren, belangstelling, interesse hebben, tonen voor iemand/iets, maar ook belang stellen in, belangstelling, interesse hebben, tonen voor (être intéressé par), belang hebben bij (être intéressé à) en bij, in een zaak geïnteresseerd zijn (être intéressé dans une affaire). Zo zijn ook de volgende vertalingen niet alleen voor Franstaligen maar ook voor Vlamingen interessant: een storing verhelpen (remédier à une panne), een stijging van de prijzen verwachten (s'attendre à une augmentation des prix), in de aanbieding (en promotion) en in de vorm van (sous (la) forme de). Maar het overgrote deel van dit woordenboek houdt uiteraard geen verband met de typische taalproblemen van Vlamingen, wel met de moeilijkheden die Franstaligen ondervinden om in het Nederlands het juiste voorzetsel te gebruiken ( coucher à la belle étoile - onder de blote hemel slapen), om in het Nederlands geen voorzetsel te gebruiken als in het Frans wel een voorzetsel gebruikt wordt ( donner congé à une locataire - een huurder de huur opzeggen) of om
in het Nederlands een voorzetsel te gebruiken als in het Frans geen voorzetsel gebruikt wordt ( mordre la poussière - in het gras, het stof bijten). Volledigheid mag je van een woordenboek nooit verwachten. Ik mis b.v. ne pas être en nombre - het quorum niet bereikt hebben en avoir deux poids, deux mesures - met twee maten meten. Het boek wordt afgesloten met oefeningen: 50 reeksen van telkens 20 Nederlandse zinnen waarin een voorzetsel ingevuld moet worden, en 100 reeksen van telkens 20 Franse zinnen die in het Nederlands vertaald moeten worden. Dit uitstekende naslagwerk en oefenboek is bedoeld voor Franstalige docenten en studenten in de filologie, neerlandistiek en in de opleiding tot vertaler of tolk, voor vertalers en tolken zelf en voor Franstalige leraren Nederlands in het middelbaar onderwijs.
Peter Debrabandere
| |
De nieuwe kleren van Van Dale
P.G.J, van Sterkenburg (red.): Van Dale Groot woordenboek hedendaags Nederlands. 3e druk, Van Dale Lexicografie, Utrecht, Antwerpen, 2002, 1740 blzn., ISBN 90 6648 144 7. Prijs: € 80,00.
Het mag duidelijk zijn. De nieuwste Van Dale-telg is ingrijpend veranderd. Het is niet alleen het nieuwe jasje dat opvalt. Wie deze hedendaagse Van Dale openslaat, merkt al gauw meerdere nieuwigheden. Zo werd het volledige Synoniemenwoordenboek geïntegreerd. Bij heel wat lemma's vind je clusters met betekenisverwante woorden. Kramers had het al eerder toegepast in het Verklarend Woordenboek Zakentermen (eveneens verschenen in 2002) en in het Engelse taalgebied is het al geruime tijd gebruikelijk. Bij Kramers lijkt het allemaal een beetje overzichtelijker (onder aan de pagina), maar dat is een kwestie van smaak. Voortgaande op de inleiding moet het nu in Van Dale veel makkelijker worden om snel iets op te zoeken. Stel dat je wilt weten hoe een lichtgekleurde kat met donkere poten
wordt genoemd (een siamees), dan vind je het antwoord onder het lemma ‘kat’. Toch gaat dat niet voor alles op. Een ander voorbeeld: we zoeken naar de benaming voor een ‘gevierde zangeres (of actrice)’. Het antwoord is ‘diva’, maar dat vind je niet onder de lemma's ‘acteur’ en ‘zanger’, maar wel onder het trefwoord ‘ster’. Uiteindelijk zal de zoektocht vaak meerdere stappen vergen. Een andere noviteit zijn de kaderteksten die je her en der terugvindt. Vaak behandelen die aanvullingen allerlei grammaticale termen, maar net zo goed encyclopedische informatie: over de islam; het christendom in de wereld; mythologie; allerlei cocktails; subatomaire deeltjes enz. Ook hier stuiten we op een probleem: stel dat je naar de lokale munteenheid van Laos zoekt (de kip), dan vind je dat niet onder de kadertekst ‘munteenheid’ (want die bestaat niet) en ook niet onder ‘Laos’. Onder het lemma ‘munteenheid’ staan er wel verschil- | |
| |
lende opgenoemd, maar zonder landaanduiding en zonder vermelding van de ‘kip’. Je moet dus echt weten dat er een kadertekst is opgenomen van ‘landen met hun hoofdsteden en munteenheden’. Aardig wat denk- en zoekwerk dus. Bepaalde informatie heb je dan ook veel sneller teruggevonden met behulp van de cd-rom. Daarmee willen we niet gezegd hebben dat dergelijke nieuwigheden in dit boek slecht zijn. Verre van dat!
Meer nog dan vroeger ligt de klemtoon in deze hedendaagse Van Dale op het actuele Nederlands. Heel wat verouderde woorden moesten het veld ruimen (pijpenfabriek; sufkloris, maar ook doorzichtige samenstellingen), terwijl 3899 nieuwe trefwoorden werden toegevoegd, waaronder veel Belgisch-Nederlandse woorden (Bob, gezondheidsindex; gordelen, holebi enz.). Naast die lemma's staat steeds keurig het label ‘Belg.’, soms met de toevoeging ‘niet alg.’ of ‘inf.’, terwijl typisch Nederlandse termen (artikeltwaalfgemeente; bestemmingsplan) het label ‘Ned.’ meekrijgen. Maar waarom werd dat niet consequenter toegepast? Een prachtige Vlaamse uitdrukking als ‘van de hemelse dauw leven’ krijgt het label ‘Belg.’. Waarom krijgt een woord als ‘ammehoela’, dat in Vlaanderen nauwelijks begrepen (laat staan gebruikt) wordt, niet ook het label ‘Ned.’?
Er mogen dan wel bijna vierduizend nieuwe woorden en uitdrukkingen zijn toegevoegd, toch miste ik een paar dingen: het vorig jaar veel opduikende ‘antiglobalist’; de in de pers veel gebruikte uitdrukking ‘annus horribilis’; het uit het onderwijs komende ‘bama-model’ (of ‘bama-stelsel’); ‘bolletjesslikker’; ‘calamiteitenverlof’ enz.
Mooi is dan weer dat bij een flink aantal termen, zoals ‘dienstweigeraar’, de betekenis werd aangepast aan de actualiteit.
Het zou ons te ver voeren om alle vernieuwingen uit te diepen. We kunnen de nieuwe Van Dale gerust een prachtige aanwinst noemen. Maar wie snel wat wil opzoeken, is mijns inziens beter of met de cd-rom.
Marc De Coster
| |
Boevenjargon
Henry Roskam: Boeven-jargon. Bezorgd door Ewoud Sanders en Nicoline van der Sijs. Het Taalfonds / L.J. Veen, Amsterdam / Antwerpen, 2002, 158 ISBN 90 204 0307 9. Prijs: E 12,-.
Deze nooit eerder gepubliceerde Bargoense woordenlijst uit 1949 (oorspronkelijk bestemd voor rechters, advocaten, politie en pers) heeft een merkwaardige geschiedenis. Mogelijk heeft de auteur het grootste deel van zijn materiaal ‘ontleend’ aan eerdere publicaties over het Bargoens. Dit boekje is daarom vooral interessant vanwege de inleidingen door Ewoud Sanders en Nicoline van der Sijs. Aan de woordenlijst (zo'n 2.200 lemma's) werd ook nog een thematisch register toegevoegd.
Marc De Coster
|
|
Auteursrechtelijk beschermd