Neerlandia/Nederlands van Nu. Jaargang 107

Nieuwspraak
Marc De Coster

Gaatje

In de Volkskrant stond begin jaren negentig ooit dat een doelman zijn ploegmaats beloofde tot het gaatje te zullen gaan. Daarmee bedoelde hij dat hij van plan was om tot het uiterste te gaan. Het is een informele uitdrukking voor ‘hardnekkig volharden in iets; werken, sporten enz. tot je erbij neervalt’. De uitdrukking zinspeelt op een populair liedje uit de jaren zeventig van André van Duin: Doorgaan. In feite ging het om een parodie op het lied We zullen doorgaan van Ramses Shaffy. Het lied van André van Duin ging steeds maar door en door, om te besluiten: tot we aan het gaatje zijn. Blijkbaar is de uitdrukking geïnspireerd op het afspelen van een grammofoonplaat, die immers net zolang doordraait tot de naald bij het gaatje is.

Laaggeletterde

Een volwassene die zo slecht kan lezen en schrijven dat adequaat functioneren in de maatschappij haast onmogelijk wordt, noemen we tegenwoordig met een eufemisme laaggeletterde of ook wel functioneel analfabeet. Volgens een onderzoek dat in 1999 in Antwerpen werd uitgevoerd, is het sociale stigma zo groot dat iemand met een dergelijke handicap nauwelijks tot cursussen aan te porren is. Ook faalangst zou daarbij een rol spelen. De term laaggeletterde heeft niet de vernederende klank van analfabeet.

Positieve actie, positieve discriminatie

Hieronder wordt verstaan ‘een voorkeursbehandeling voor een achtergestelde bevolkingsgroep’: kleurlingen die voorrang krijgen bij een baan boven blanken, vrouwen boven mannen enz. De term lijkt te suggereren dat het hier niet om echte discriminatie gaat (het gebruik van het woord positief moet daartoe bijdragen), maar ook omgekeerde discriminatie is discriminatie. Het gaat hier om een vertaling van het Engelse begrip positive discrimination (al in 1967 opgetekend en vooral in Groot-Brittannië gebruikt; in Amerika wordt de voorkeur gegeven aan de iets oudere term affirmative action). Her en der lees of hoor je ook over voorkeursbeleid.