Neerlandia. Jaargang 106

[p. 11]

Taal
Taalunie brengt Nederlanders en Vlamingen op beleidsmatig niveau bij elkaar
● Tekst en foto's: Connie Harkema

Maryse Bolhuis: in de eerste plaats een soort makelaar.

De meeste mensen kennen de Nederlandse Taalunie van het Groene Boekje en beseffen niet dat het hier om een intergouvernementele organisatie gaat, ingesteld door de Nederlandse en Belgische regering, die werkt aan een gezamenlijk beleid ten aanzien van de Nederlandse taal. De voornaamste taak bestaat uit het bij elkaar brengen van Nederlanders en Vlamingen. Daartoe worden vele projecten opgestart. Eén van de senior-projectleiders is Maryse Bolhuis. Zij richt zich op alles wat te maken heeft met onderwijs binnen het taalgebied.

Maryse Bolhuis: ‘In de eerste plaats voel ik me een soort makelaar. Iemand die partijen bij elkaar brengt. Dat is het belangrijkste onderdeel van het beleid. Niet het Nederlands zelf staat centraal, maar de gebruiker daarvan. Om zoveel mogelijk mensen te bereiken, wil de Taalunie zoveel mogelijk kennis over het Nederlands verzamelen op het internet. Ik denk dat dit medium grensvervagend werkt. Nederland en Vlaanderen kunnen op die manier beter van elkanders ervaringen profiteren.’

Hertaling

Maar als je van elkaar wilt leren, moet je wel weten wat er wordt bedoeld. Zoals bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs. In Nederland spreekt men over voortgezet onderwijs, waaronder vmbo, havo en vwo vallen, terwijl men het in Vlaanderen over secundair onderwijs heeft met als onderverdeling aso, tso en bso. Daarnaast zijn er verschillen in structuur. In Vlaanderen ligt de nadruk meer op de onderwijsrichting en in Nederland op de diverse niveaus. Het is dus zaak dat zowel Nederlanders als Vlamingen

[p. 12]

weten wat er wordt bedoeld. Bolhuis is dan ook druk bezig om een adequaat ‘spoorboekje’ aan te leggen, waarin termen die voor verwarring kunnen zorgen, worden uitgelegd.

Deze praktische hertaling van begrippen is slechts een klein project dat ten dienste staat van andere projecten. Momenteel coördineert Bolhuis een heel wat grotere hertaling, namelijk die van een behoorlijk lijvig boek dat de inventarisatie van onderzoek naar onderwijs Nederlands als eerste en tweede taal in Nederland en Vlaanderen behelst. Dit wat het voortgezet oftewel secundair onderwijs betreft. Het boek heeft als titel Het schoolvak Nederlands onderzocht en is in 1998 uitgekomen.

Maryse Bolhuis: ‘Een boek is statisch. Daarom wordt het geactualiseerd en in een meer leesbare vorm op internet gezet. Het resultaat is een coproductie van de Nederlandse Taalunie en Stichting Lezen, die het onderzoek naar leesen literatuuronderwijs voor haar rekening neemt.’

Platforms

Maryse Bolhuls: ‘Onze belangrijkste voelsprieten in het onderwijsveld zijn het Platform Onderwijskundig Nederlands en het Platform Volwassenenonderwijs Nederlands als Tweede Taal (NT2). Beide platforms bestaan uit elk 14 experts (7 Nederlanders en 7 Vlamingen). Alle personen hebben een breed netwerk vanuit een eigen invalshoek. De platforms fungeren als inhoudelijke denktank voor de Taalunie.

Het is gebleken dat Vlaanderen en Nederland vaak met dezelfde problemen te kampen hebben. Zo leeft bij beide de zorg over de kwaliteit van taalvaardigheid bij leraren. Reden voor de Taalunie om een nieuw project op te starten en een referentiekader van functionele taalvaardigheidsdoelen samen te stellen. Daarbij gaan we uit van de functies of rollen die een leerkracht moet vervullen. Zo moet hij onder andere uitleggen, coachen en communiceren naar ouders toe. Voorts kijken we welke vormen van taalvaardigheid hiervoor nodig zijn. De bevindingen moet je zien als een handreiking voor lerarenopleidingen. Richtlijnen voor doelgerichter onderwijs, die kunnen worden meegegeven aan studenten.’

Nederlands als tweede taal

Maryse Bolhuis: ‘Een ander project betreft de allochtone kleuters, voor wie Nederlands een tweede taal is. Voor deze groep heeft de Taalunie het Referentiekader vroege tweede taalverwerving laten schrijven. Daarbij wordt uitgegaan van datgene wat kleuters aan taalvaardigheid nodig hebben, voordat ze überhaupt aan leren lezen en schrijven toekomen. In Vlaanderen is er op dit vlak meer ontwikkeld dan in Nederland. Dat komt doordat Vlaamse kinderen al vanaf hun tweede jaar naar school kunnen. Ook is de onderwijsstructuur daar anders. De kleuterleiders hebben een lerarenopleiding Basisonderwijs gevolgd, terwijl de Nederlandse kleuterleiders geen Pabo [=pedagogische academie voor het basisonderwijs] hebben doorlopen. Bovendien valt het gehele onderwijs in Vlaanderen onder het departement Onderwijs [departement is in de Vlaamse situatie het gebruikelijke woord voor wat in Nederland ministerie heet]. In Nederland is daarin een splitsing aangebracht; daar valt het kleuteronderwijs als enige onderwijsvorm onder het Ministerie van VWS [Volksgezondheid, Welzijn en Sport].

Verder is er de steeds omvangrijker wordende groep volwassen buitenlanders die moet worden ingeburgerd. Voor deze groep is de Visietekst Inburgering geschreven. Hier zijn eveneens verschillen in benadering tussen Nederland en Vlaanderen te bespeuren. In Nederland is alles strak georganiseerd, maar in feite zegt dat niets over de kwaliteit. In Vlaanderen is de structuur van het onderwijs minder ver ontwikkeld; dat wil echter niet zeggen dat de inzichten over goed onderwijs achterlopen. Je kunt natuurlijk wel netjes 600 uur Nederlandse les aanbieden - zoals nu in Nederland gebeurt - maar dan moet je je wel afvragen wat deze mensen nodig hebben om goed in de maatschappij te kunnen functioneren. Momenteel wordt het onderwijs gesplitst in groepen van nieuw- en oudkomers. Hierbij wordt niet gekeken naar de doelstellingen, naar wat personen willen bereiken. Een ouder met kinderen op school heeft andere taalvaardigheden nodig dan iemand in een fabriek die instructies moet lezen. Het is in dat licht mogelijk dat je voor een deel van de geïsoleerde lessen in klaslokalen af moet en in plaats daarvan mensen onder begeleiding stage laat lopen op de werkvloer.’

Aparte taalwebstek

Taaluniebreed is de portaalwebstek www.taalunieversum.org, waarop in een aantal rubrieken de linkverzamelingen zijn ondergebracht.

Maryse Bolhuis: ‘Het uitgangspunt is, dat iedereen die iets met Nederlands te maken heeft en daarover iets te vragen weet, een bevredigend antwoord kan vinden. En dat geldt voor advies op allerlei gebied, zoals spelling, literatuur enzovoort. Kortom, het moet de gebruiker van Nederlands ondersteunen in zijn zoektocht naar informatie. Daarbij brengen we alle gegevens in kaart die aanwezig zijn, maar laten tegelijkertijd zien wat er nog ontbreekt. Zo zijn we ook gekomen tot het toegankelijk maken van de bevindingen van wetenschappelijk onderzoek.

De stek heeft de functie van een forum, een verzamelplaats, die losstaat van de Taaluniewebstek. Door bijvoorbeeld hierop een overzicht van Nederlandse en Vlaamse vaktijdschriften te plaatsen, schep je de mogelijkheid dat men elkanders bladen gaat lezen.

Het interactieve deel, waarbij Nederlanders en Vlamingen elkaar kunnen ontmoeten en van gedachten kunnen wisse-

[p. 13]

De Nederlandse Taalunie, Den Haag

len, moet nog tot stand komen. Een onderdeel dat zal worden gecreéerd vanuit concrete behoeftes.’

Interactief experiment

Tot nu toe heeft de Taalunie zich gepresenteerd door middel van conferenties, publicaties en webstekken. Nu is ze bezig met het opzetten van een nieuw experiment: Virtueel Expertisenetwerk NT2, dat moet zorgen voor een efficiëntere manier om samenwerking en uitwisseling te bevorderen. Het experiment bestaat uit een koppeling van een reeks conferenties aan een interactieve webstek met als doel een groep deskundigen te stimuleren om gezamenlijk tot nieuwe vragen, antwoorden en inzichten te komen rond vraagstukken over onderwijs aan bepaalde groepen meertalige leerlingen.

Maryse Balhuis: ‘Dit experiment wordt toegespitst op het thema “Hoe om te gaan met verschillen in heterogene klassen?”. Daarvoor worden 3 conferenties belegd, waaraan 50 leraren kunnen deelnemen. Voorafgaand aan de conferenties worden aan de deelnemers opdrachten via de webstek verstrekt. Bovendien moeten zij zelf vormgeven aan het experiment door praktijkproblemen en een eventuele oplossing aan de orde te laten komen. Je kunt het experiment zien als een scholingstraject.’

Stimulerende functie

Alle projecten worden door de Taalunie begeleid en gecoördineerd, maar nooit zelf geschreven. Dat komt omdat het altijd om specialistische zaken gaat. Wel zoekt de Taalunie bij elk project capabele mensen die een heldere uiteenzetting kunnen schrijven. In alle gevallen gebeurt dit door auteurs zowel uit Nederland als uit Vlaanderen.

Maryse Bolhuis: ‘Het leuke van het samenbrengen van gelijkgestemde mensen is dat zij soms later tot een ander gezamenlijk project komen dat geheel buiten de Taalunie omgaat. Dat is - zoals gezegd - een belangrijk onderdeel van onze doelstelling. We stimuleren daar waar mogelijk is. Zo reiken we jaarlijks de Taalunie Onderwijsprijs uit, het ene jaar aan het basisonderwijs en het andere jaar aan het voortgezet onderwijs. De prijs (8000 euro) is bedoeld als stimulans om op een innovatieve en doeltreffende manier om te gaan met onderwijs in en van het Nederlands. Met deze prijs wordt de mogelijkheid geschapen kennis en inzichten te verspreiden en tot uitwisseling met anderen te komen. Telkens worden vier of vijf scholen door een deskundige jury genomineerd. Deze scholen worden door de juryleden en een filmploeg bezocht en aan de hand daarvan wordt een winnaar aangewezen.

De projecten worden beschreven op de webstek www.taalunie.org/onderwijsprijs

Naast bovengenoemde activiteiten houdt de Taalunie zich bezig met literatuurgeschiedenis, spelling, taal- en spraak-technologie en de kwaliteit van Nederlands dat wordt onderwezen op de 250 universiteiten buiten het taalgebied. Voor dit laatste worden cursussen gegeven in Nederland en Vlaanderen aan docenten en studenten. Daarnaast heeft de Taalunie het certificaat Nederlands als vreemde taal ontwikkeld, bij wijze van toetsmiddel.

Als laatste is de Taalunie een beleidsorgaan dat zich samen met andere taalbeleidsorganen moet presenteren binnen Europa.

De Nederlandse Taalunie is te bezoeken op
www.taalunie org
www.taalunie org/onderwijsprijs
www.taalunieversum.org