Neerlandia. Jaargang 106

[p. 12]

Economie
Pleidooi van Aad Nuis voor de vaste boekenprijs
● Connie Harkema

Het schrijversvak en het boekenvak worden in Nederland beschermd door het auteursrecht, de vaste boekenprijs en waar nodig door gerichte overheidssteun. De vaste boekenprijs is gebaseerd op een tijdelijke ontheffing tot 2005 van het verbod op verticale prijsbinding. Verwacht wordt dat het regeerakkoord, dat na de verkiezingen van mei 2002 tot stand zal komen, een principebesluit zal bevatten over de toekomst van de vaste prijs. Een pleidooi voor de handhaving daarvan, met als titel Het boek en de markt, is geschreven door Aad Nuis, voorzitter van de Koninklijke Vereniging van het Boekenvak en voormalig Staatssecretaris van Cultuur.

In dit pleidooi stelt Nuis dat afschaffing van de vaste boekenprijs leidt tot verschraling van het aanbod, geringere beschikbaarheid en tot gemiddeld aanzienlijk hogere kosten voor de lezer.

Wanneer bestsellers elders goedkoop worden aangeboden, dan kan de boekhandelaar met een breed assortiment zich niet langer handhaven. Immers, dan zal hij deze categorie boeken ook goedkoper moeten presenteren. De riskante uitgaven kan hij dan niet meer op voorraad houden, omdat hierin per boek gemiddeld meer tijd, geld en aandacht gaat zitten. Extra kosten, die hij niet kan compenseren. Het risico van de uitgever neemt daardoor toe. Kleinere oplagen zijn daarvoor zelden een oplossing omdat ze tot hogere prijzen en nog minder afzet leiden. In veel gevallen zal de uitgever dus van publicatie moeten afzien. Inherent hieraan is dat manuscripten die op het eerste gezicht minder toegankelijk lijken en auteurs die hun naam nog moeten vestigen, minder kans krijgen op publicatie en erkenning. Uiteindelijk zijn het dus de auteurs die opdraaien voor het risico dat boekhandels en uitgevers gaan mijden.

België

In België bestaat al enkele tientallen jaren geen vaste boekenprijs meer. Dat heeft geleid tot het verdwijnen van zeer veel boekhandels. In Nederland is er een boekhandel op elke tienduizend inwoners, in het even dichtbevolkte Vlaanderen is dat één op de vijfentwintigduizend. Verder gaat de relatief risicoloze handel in populaire lectuur steeds meer buiten de boekhandel om, zodat de trager lopende titels met hun smallere marges overblijven.

Ook is er geen centrale infrastructuur voor de nalevering van boeken, zoals het Centraal Boekhuis in Nederland. De Belgische boekverkoper heeft te maken met meer dan zestig verschillende besteladressen, wat leidt tot hogere kosten en minder service. Voor boekhandels wordt het dus steeds moeilijker zich te handhaven, en als het lukt, gaat het ten koste van het assortiment en de dienstverlening. De Belgische overheid heeft inmiddels aangekondigd de vaste boekenprijs weer bij wet te willen invoeren.

In Europees verband

De vaste boekenprijs is ook een onderwerp van gesprek in de Europese Unie. De Europese Commissie en met name het Directoraat-Generaal voor de Mededinging heeft er moeite mee. Men is daar immers gehouden tot het bewaken van de vrije markt, en heeft minder oog voor de cultuurpolitieke overwegingen die aan de vaste boekenprijs ten grondslag liggen. Daar staat tegenover dat het Europees Parlement zich herhaaldelijk en krachtig voor de vaste prijs heeft uitgesproken, en dat de Raad van Cultuur-ministers verschillende keren unaniem heeft vastgesteld dat de vaste prijs een legitiem instrument van cultuurbeleid is.

Willen we in de toekomst het systeem van de vaste boekenprijs behouden - momenteel gaat het om afspraken tussen de gezamenlijke uitgevers en de boekhandelaren - dan zal daarvoor in Nederland, net als in Frankrijk en steeds meer andere landen, een wet nodig zijn. Ook in Europees verband is dat wenselijk: de Europese Commissie en het Europese Hof respecteren wettelijke regelingen van de vaste boekenprijs, maar nemen tijdelijke ontheffingen minder serieus.

Het Boek en de Markt is verkrijgbaar in de reguliere boekhandel voor 3,50 euro.