Uitstraling lijsttrekker belangrijk voor het aantal zetels
● Connie Harkema
Nog nooit is de Nederlandse politiek zo spannend geweest als dit jaar. Oorzaak: Pim Fortuyn. Op zijn eigen karakteristieke manier schopt hij al maanden tegen het paarse beleid aan. De zittende politiek was totaal verrast en wist in eerste instantie niet hoe hierop te reageren. Er leefden kennelijk gevoelens onder de Nederlandse bevolking, die de politici nooit eerder op die manier hadden ervaren.
Ondertussen schoot de ster van Fortuyn omhoog. De uitstraling van de lijsttrekker lijkt belangrijker dan ooit tevoren. Kiezers worden gevoelig voor de manier wáárop de partij wordt gepresenteerd.
Begin april ging het kabinet aarzelend in het offensief en presenteerde een uitgebreide brief aan de Tweede Kamer, waarin gepoogd werd de beschuldigingen te weerleggen. Men kwam met ‘bewijzen’ dat het allemaal toch wel meeviel met die paarse ‘puinhoop’. Bovendien werd de ‘lijsttrekkerstactiek’ van Fortuyn driftig overgenomen door de vijf grootste partijen. Vanaf het tweede gezamenlijke debat doen zij hun best het voor iedereen toegankelijke taalgebruik van Fortuyn te evenaren en zich te uiten in de zogeheten ‘Jip-en-Janneke-taal’. Hoewel de uitvoering slechts een slap aftreksel is, scoorde het resultaat. Tegelijkertijd sloeg een deel van de kiezers aan het twijfelen over de fundering van Fortuyns uitspraken en de soms dubieuze achtergrond van zijn partijgenoten. Uitstraling alleen blijkt dus ook niet te werken.
De rechtse coalitie van CDA, VVD en LPF, het wekenlange alternatief voor paars dat nu op 73 zetels staat, verloor zijn meerderheid (74 zetels). Hierdoor waren er in april nog maar twee meerderheidscoalities met drie partijen mogelijk: een centrum-linkse coalitie met PvdA, CDA en GroenLinks met 83 zetels, of een brede centrum-coalitie van PvdA, CDA en VVD met 97 zetels.
Het CDA was toen al een maand min of meer stabiel, stond in diezelfde tijd op 31 zetels en was hiermee tweede partij van Nederland. Ze stond op 2 zetels winst ten opzichte van de uitslag van mei 1998.
Interessant te weten is in hoeverre dit resultaat te danken is aan de uitstraling van Jan-Peter Balkenende. Zoals gezegd neemt de lijsttrekker een belangrijke plaats in het imago van de partij in. Maar wat weten we eigenlijk van deze kersverse en minst ervaren lijsttrekker? Hij zat immers nog maar drie jaar in de Tweede Kamer, toen hij door Jaap de Hoop Scheffers werd geïntroduceerd als ‘rots in de branding’. Het leiderschap is hem overkomen.
Op de eigen website wordt zijn imago omschreven als naturel, studentikoos - hij studeerde rechten en geschiedenis in Amsterdam - maar ook als degelijk, integer en fatsoenlijk. Balkenende (45) is getrouwd en vader van een dochter. Hij valt precies binnen het imago dat zijn partij wil uitstralen: keurig, maar niet oubollig. De bijzonder hoogleraar in het ‘christelijk-sociale denken over economie en samenleving’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam en tot voor kort financieel woordvoerder van zijn fractie, houdt vooral van argumenteren en reageert meestal wat onwennig als er op de man wordt gespeeld.
In Elsevier zei hij: ‘Ik ben opgevoed in een gereformeerde traditie: altijd zoeken naar de fundamenten. De crisis in het CDA mocht niet ten koste gaan van de partij. Daarom heb ik het leiderschap aanvaard. Riskant, maar ik moest het doen.’
Auteursrechtelijk beschermd