Neerlandia. Jaargang 105

Paul Delvaux: schilder van de droom en de poëzie
Ondergronds museum in St.-Idesbald toont de wereld van Delvaux
• Guido Logie

Het Paul Delvaux-museum staat in een villawijk dichtbij het strand in Sint-Idesbald-Koksijde. Wie aan het smalle hekken langs de weg staat, ziet aan het einde van een paadje een allercharmantst cottage-achtig huis. Boven de rondboog boven de nauwe ingangsdeur staat in zwarte letters Museum Paul Delvaux. Even naar links is er een terras met daarachter een café-restaurant. Het geheel heet Het Vlierhof. De onwetende bezoeker denkt algauw: ‘Klein, het zal hier gauw bekeken zijn.’ Maar eenmaal binnen wordt gauw duidelijk dat hij een grotendeels ondergronds museum bezoekt en dat de parkeerplaats aan de overkant van de weg boven het museum ligt.

Het Vlierhof werd aan het einde van de 19e eeuw gebouwd door de IJslandvaarder Maes. Het was er het eerste huis op zo'n 800 meter van de zee. Na W.O. 1 werd het vissershuisje eigendom van de Nederlandse kunstschilder John Bakker. Hij bleef er tot 1930. In de daarop volgende decennia wijzigde het huis diverse keren van eigenaar en bestemming. In 1982 kocht de Stichting Paul Delvaux het verlaten gebouw aan.

Die Stichting was in 1979 opgericht

[p. D10]

Het Museum Paul Delvaux: een allercharmantst cottage-achtig huis.

en naar verluidt ontstaan uit gesprekken tussen Paul Delvaux, zijn tweede vrouw Tam en hun neef Charles Van Deun, eveneens kunstschilder. Het feit dat die Stichting in het Vlaamse Sint-Idesbald haar zetel kreeg, veroorzaakte heel wat commentaar. De internationaal vermaarde artiest Delvaux was immers in Antheit (nabij Hoei) geboren en leefde en werkte zijn hele leven in Brussel. Het valt te begrijpen dat de Franstaligen liever die Stichting in Wallonië hadden gezien.

De Stichting zette vaart in het museum-project. Het museum werd geopend op 26 juni 1982. In 1983 werd de oppervlakte ervan verdubbeld en vijf jaar later werd de grote ondergrondse zaal in gebruik genomen. De schilder schonk heel wat werken en voorwerpen aan het museum. Tezamen met zijn vrouw was hij vaak op het terras van Het Vlierhof te vinden.

In het voorwoord van de museumcatalogus uit 1983 schreef Delvaux dat hij steeds grote vreugde aan het schilderen beleefd had, en hij hoopte dat de bezoeker iets van die vreugde zou ervaren. Delvaux overleed in Veurne in 1994, net geen 97 jaar oud. In dat lange leven had hij een enorm oeuvre vervaardigd: schilderijen (voorkeur voor grote formaten), aquarellen, litho's, tekeningen, muurschilderingen. Zijn werken haalden op de internationale kunstmarkt (Londen, New York) duizelingwekkende bedragen. ‘Delvaux, peintre du rêve et de la poésie.’ Met deze zin vatte Van Deun het oeuvre van zijn oom samen. Delvaux wordt soms bij de surrealisten gerekend maar dat is grotendeels ten onrechte. Zijn thema's kunnen herleid worden tot: de vrouw, de architectuur, de geraamtes en de treinen. Zijn werk is zeker een ode aan de vrouw. Delvaux heeft haar in ontelbaar wisselende gedaantes op doek gebracht. De man is er doorgaans afwezig. Als hij toch opduikt, lijkt hij er verdwaald, en dat geeft aan die werken een humoristische tint.

De wereld van Delvaux

Het Delvaux-museum van Sint-Idesbald wil niet alleen werken van de meester tonen. Het wil de bezoeker binnenloodsen in de wereld van Delvaux. Daarom zijn er ook, naast grote werken, tal van schetsen, tekeningen, aquarellen, foto's, documenten en voorwerpen te zien.

Uit zijn begintijd hangt er Gezicht op het station Leopoldswijk uit 1922. Jawel, dan al een station en treinen, maar in een totaal andere stijl dan degene die later zijn handelsmerk zou worden. Bijzonder zijn de aquarellen van onder meer de duinen van Sint-Idesbald en van het oude Zuidstation te Brussel uit 1948. In die buurt hangt ook het keramiek Paul Delvaux en Tam in hun wereld van Max Van der Linden (1922-1999). Men kan er eveneens een maquette zien

[p. D11]

van het atelier van de meester in Bosvoorde - met miniatuurtreinen! In een hoek van de grote ondergrondse zaal is het atelier dan nagebouwd. Daarin valt vooral het menselijke geraamte op. Al op de middelbare school keek Delvaux gefascineerd het leslokaal in waar menselijke skeletten stonden.

Vooraleer de grote zaal binnen te gaan, moeten we nog langs een aantal vitrinekasten. Men kan er allerhande voorwerpen bekijken die Delvaux gebruikte of die hem dierbaar waren. Scheepslantaarns bijvoorbeeld, of olielampen. Maar ook foto's van hem. Of petten. In de smalle gang naar de grote zaal is een wand door een grote vritinekast bezet. Daarop staat te lezen: ‘Reconstruction de la vitrine de monsieur Paul Delvaux telle qu'il l'a souhaitee’. Leuk zijn hier de poppen die zijn huishoudster maakte.

Delvaux werd vele keren gelauwerd. In 1988 bijvoorbeeld werd hij Commandeur de l'ordre des arts et des lettres de France. De oorkonde - getekend door de toenmalige cultuurminister Jack Lang - en de medaille kunnen er worden bewonderd. In 1948 droeg Paul Eluard zijn gedicht Nuit sans sourires aan Delvaux op. De bezoeker kan het er lezen. In datzelfde jaar publiceerde Eluard zijn bundel Poèmes, peintures et dessins met tekeningen van Delvaux.

De grote ondergrondse zaal bevat alleen grote werken van de meester. De opstelling en de belichting zijn er voortreffelijk geslaagd. Tussen de schilderijen is er een uitschieter: Groot roze naakt uit 1929. Het is een van de weinige werken uit de tijd dat Delvaux expressionistisch schilderde toen hij een grote bewondering koesterde voor Constant Permeke en Gustave Van de Woestyne. Enkele schilderijen die in deze ruimte te bewonderen vallen: De graflegging (1957) - treurende skeletten die een skelet in een graf leggen; Bosstation (1960); Geruchten (1980); Hulde aan Fellini (1981).

De bezoeker die de doeken rustig van op afstand wil bekijken, of even wil nadenken over het vele dat dit museum biedt, kan in het midden van de zaal op houten banken plaats nemen. Banken die decennia geleden op treinen stonden. Of wat dacht u?