Neerlandia. Jaargang 105

Ted Mooren (TROS)
‘Een grote veelzijdigheid van culturele uitingen aanbieden’

Het enige echte kunstprogramma dat de TROS rijk is, heet KUNST... omdat het moet!! En zo is het programma, dat op 4 januari 1995 van start ging, ook ontstaan. In de oude mediawet was bepaald dat 25% van de programma's iets met kunst te maken moest hebben, waarvan 10% in de meest enge zin van het woord.

Ted Mooren, hoofd drama en kunstzaken en tevens eindredacteur van KUNST... omdat het moet!! was blij met deze kentering. ‘Het was afgelopen met het verzinnen van uitvluchten betreffende het maken van kunstprogramma's. Andre van Duyn, de Mounties en John Lanting konden vanaf dat tijdstip niet meer onder kunst worden geschaard. We moesten een duidelijke keuze maken.

In de loop der tijd hebben we meerdere kunstrubrieken gehad, vaak in een combinatievorm. Bijvoorbeeld een documentaire over een bepaalde filmmaker en daaraan vastgekoppeld een film van zijn hand. Daar moesten we uiteindelijk mee stoppen; de kosten liepen veel te hoog op. Zeker nu de 10%-bijdrage niet meer per omroep geldt, maar omroepbreed moet worden gedragen en de extra uitgaven, verbonden met het uitzenden van een film (midden in de nacht...!), daardoor niet meer noodzakelijk zijn.

Het verdient respect ten aanzien van de mediadirectie en het bestuur van de TROS dat we vanaf die tijd - december 1999 - met KUNST... omdat het moet!! mochten doorgaan. Men vond het programma belangrijk genoeg om daarmee ook het “andere

[p. D21]

gezicht” van de TROS te kunnen laten zien. En dat, terwijl het programma buiten de voor iedere omroep verplichte zendtijd van 16.00 tot 0.00 uur valt. Uit praktische overwegingen was er dus geen noodzaak om door te gaan. Ik zie het dan ook puur als een cadeautje aan kijkers en makers.’

Kwaliteit

Hoewel Mooren dus nog steeds groen licht heeft voor het verwerven en bewerken van zijn documentaires, wordt het wel steeds moeilijker om én binnen het budget te blijven én materiaal te vinden dat voldoet aan de hoge eisen van het programma.

‘De kwaliteit van het programma staat voorop. Uit budgettaire overwegingen menen we er goed aan te doen een zomerstop in te lassen. Dit lijkt ons beter dan bijvoorbeeld om de veertien dagen uit te zenden. Je loopt dan meer risico kijkers kwijt te raken. Je moet goed bedenken dat het helaas slechts een select groepje mensen is dat naar dit programma kijkt. Dat komt merle doordat we op een bar en boos slecht tijdstip uitzenden, namelijk zondagnacht vanaf 0.15 uur. Hierop hebben we helaas geen invloed. Qua genre hoort KUNST... omdat het moet!! thuis op Nederland 3. Het nadeel daarvan is dat dit het enige TROS-programma op Nederland 3 is. Dat betekent dat eerst de zendtijden worden ingevuld door de omroepen, die Nederland 3 als “hun” net beschouwen (VPRO, NPS, VARA). Wat overblijft is voor ons. Volgend seizoen wordt het zelfs nog erger, dan zenden we pas uit vanaf 0.45 uur. Momenteel hebben we tussen de twintig- en zestigduizend kijkers. Af en toe vraag je je weleens af: kan je niet beter iedere kijker een cassette van het programma toesturen...?’

Maar Mooren is zo verknocht aan dit programma, dat hij nooit lang bij deze vraag zal stilstaan. De kwaliteit blijft boven het bereik gaan en daaraan beleeft hij plezier.

Ted Mooren: KUNST...omdat het moet!!
Foto Connie Harkema

Blijft de moeite van het vinden van goed onderbouwde documentaires. ‘Ik ben niet gauw tevreden over de kwaliteit. Die moet gewoon goed zijn en het liefst zonder vraaggesprekken, maar de spoeling wordt dun. Ook krijgen we steeds meer concurrentie, zoals bijvoorbeeld van “Het Uur van de Wolf”. Bovendien worden er in verhouding wereldwijd te weinig kunstprogramma's gemaakt.

Ik ben dan ook naarstig op zoek naar documentaires over kunstenaars en kunst, hun persoonlijk streven en leven. Bovendien moet de kunstenaar representatief zijn voor een bepaalde stroming. Dingen moeten in de tijd geplaatst zijn. Vóór alles moet het onderwerp gehalte hebben. Daarnaast moet de documentaire goed gemaakt zijn en het liefst tijdloos. Dan kan de uitzending nog een keer worden herhaald, hetgeen het budget weer ten goede komt.’

Autodidact

Dit over het programma Kunst...omdat 't moet!! Maar Mooren is verantwoordelijk voor veel meer programma's. Bijna dertig jaar werkt hij voor de TROS. Programma's als ‘De Fabriek’, ‘Medisch Centrum West’, ‘Spangen’, kluchten met onder andere Piet Bambergen, John Lanting, Joop Doderer en diverse comedyseries, zoals op dit moment ‘Verkeerd Verbonden’ en een aantal Nederlandse speelfilms werden in zijn ‘regime’ (mee-)geproduceerd en uitgezonden. Ooit heeft hij zelf in ‘de’ film gewerkt.

‘Dat is al heel lang geleden; na mijn afgebroken studie sociale psychologie. Een studie waar ik op een manier nog steeds veel aan heb. Zo kan ik bepaalde denkpatronen gemakkelijk vertalen naar programma-inhoud. In Zweden ben ik bij toeval bij de film terechtgekomen, ter vervanging van bordenwassen en keukens schoonmaken... Het stonk bij de film minder en mijn toenmalige geliefde hielp mij “naar mijn mening om die reden” aan de “klus”. Uiteindelijk verliet ik Zweden als “moy-head operator”, een soort camerabediener.

Terug in Nederland vond ik werk als opnameleider, productieleider en uiteindelijk regisseur in de opdrachtfilm/reclamefilmindustrie. Toen ik mij zelfstandig vestigde ging ik vrij snel failliet aan een grote opdrachtfilm, waarvan de opdrachtgever ophield te bestaan. Inmiddels had ik ook wat televisiewerk gedaan en was daardoor in contact gekomen met Jos Brink en “hielp” hem met de “jos Brink Show” die de TROS uitzond.

Dat ging zo goed, dat hij bij Joop Landré - de toenmalige TROS directeur - pleitte voor een baan voor mij. Ik moest immers een hoop schulden afbetalen. En zo ben ik als autodidact gegroeid van camera-assistant naar hoofd drama en kunstzaken.’

Mooren is een grote voorstander van een sterke publieke zender. ‘Naar mijn mening heeft de publieke omroep een taak, namelijk het aanbieden van een grote veelzijdigheid aan culturele uitingen. Daarbij horen programmamakers echter wel uit te gaan van de kijker en niet van de maker. Het medium is van de kijker. Daardoor is televisie eerder trendvolgend dan trendmakend.

[p. D22]

Belangrijk is kunst en cultuur te kunnen aanbieden aan diegenen die minder gelegenheid hebben naar schouwburg, museum of concertgebouw te gaan. Zonder de publieke omroep zouden die mensen uitsluitend naar datgene kijken, dat een commerciele binding heeft met de uitzendingen en waarbij het economisch belang veel

TROS: één vlag, één kunstprogramma.

hoger is dan dat van de inhoud van de programma's. Dat betekent niet dat het amusement weg moet. Het is juist de mix met de publieke televisieprogramma's dat culturele programma's mogelijk en toegankelijk maakt. Tv is een medium dat de ideale gelegenheid biedt om ergens kennis mee te maken, waar je anders niet zo gauw toe komt. De kunst is om de mensen naar een kunstprogramma te laten kijken en daar is maar één systeem voor, namelijk blijven uitzenden. Gewoon blijven proberen. Je doet het voor die ene persoon, die toevallig jouw programma ziet en dat zoveel aan zijn leven vindt toevoegen dat hij of zij de volgende keer weer kijkt.

Doorgeefluik

Muziek is vaak de meest toegankelijke kunstvorm. ‘Una Voce Particulare’ is daarvan een goed voorbeeld. In dit (opera- en operette)programma presenteren zich jonge musicale (zang)talenten.

Voor waar het een programma als KUNST... omdat het moet!! betreft, ligt het toegankelijk maken van andere kunstvormen een stuk moeilijker. Ballet, bijvoorbeeld, wordt al weer gauw te serieus, maar wordt daarnaast grotendeels door de NPS ‘gecoverd’. Literatuur kun je zonder dramatisering niet goed visueel maken en hoe ga je om met bijvoorbeeld de schilderkunst?

Maak je een licht kunstprogramma, waar zondagsschilders ook aan bod komen of houd je het juist bij de professionele kunstenaars?

Dat geldt ook voor schrijvers. Moet je bijvoorbeeld iemand als Maarten 't Hart uitnodigen, die overal al is? En wat moet de reden van het bezoek zijn? De kunst, een kunstproduct of het karakter en de uitstraling van de kunstenaar? Wat is een goede formule?

Als ik wist hoe ik deze materie in een heel toegankelijke vorm kon gieten, dan zou ik het graag doen.’

Mooren vindt de zuivere tv-kunst, waarmee hij dus niet bedoelt ‘kunst op tv’, steeds minder belangrijk worden. ‘Het is en blijft in dat geval een medium dat wordt gebruikt om kunst te maken om dat vervolgens op datzelfde medium uit te zenden. Maar als je nu kijkt naar iemand als Nam Jun Paik, een videokunstenaar bij uitstek; zo iemand zie je niet meer. Paik hield rekening met alle facetten, zoals vorm, kleur, beeldritme etcetera. Nu komt alles automatisch uit een videokastje. Als tv vanuit zichzelf een kunst is, dan is dat tegenwoordig vrijwel altijd in de vorm van een doorgeefluik. Drama zit hier dan nog het dichtst bij.’

Niet problematiseren

Voor jongeren en allochtonen wordt bij de TROS vrijwel niets speciaal gedaan. ‘Bij de publieke televisie heb je Z@ppelin dat zich op kleuters en jeugd richt en natuurlijk is er BNN, dat zich veel meer op de jongeren richt. Wij zouden wel meer allochtonen bij onze programma's willen betrekken, maar dat ligt niet zo eenvoudig. Uiteraard spelen we met allochtone acteurs, maar dan meer als afspiegeling van de maatschappij. Het is moeilijk een brug te slaan tussen allochtone acteurs en schrijvers enerzijds en de omroep anderzijds. Lang niet alle onderwerpen zijn toegankelijk, zeker niet als je weg wilt blijven van stigmatisering. Wil je aandacht besteden aan specifieke allochtone kenmerken dan moet je zaken gaan problematiseren, ‘bijzonder’ gaan maken, hetgeen wordt geïnterpreteerd als discriminatie. In het andere geval - als je de nadruk achterwege laat - dan is er geen probleem meer en is het dus ook niet spannend voor de televisie. Dan heb je gewoon een zwarte en een witte man, die hetzelfde werk doen, om maar wat te noemen. In feite kunnen we niet veel meer doen dan varieren in karakters, dus ook in huidskleur of seksuele voorkeur. Je hebt dan een ruim beeld van de maatschappij, waarbij niets bijzonders wordt benadrukt.’

Mooren wordt zeer binnenkort zestig jaar en denkt nog enkele jaren voor de TROS te zullen werken. ‘Het is een fijne en aardige club met een goed sociaal klimaat en een prettige collegiale omgang. Ik heb het enorm naar mijn zin en voel aan de kunstenkant nog immer de behoefte mensen te laten genieten van documentaires die ik zelf leuk vind. Ook ben ik een groot voorstander van toegankelijk drama. Iets, waarmee ik de mensen kan vermaken.’