Neerlandia. Jaargang 105

Grammens

Een gesprek over de ‘verengelsing’ van het Nederlands deed mr. E.G. Planten terugdenken aan een gebeurtenis uit zijn studententijd.

Het was eind 1937. Ik studeerde toen sinds drie jaar rechten in Utrecht en had daarnaast geschiedenis als keuzevak. Ik was voorzitter van de afdeling Utrecht van het toenmalige Dietsch Studenten-Verbond en bereidde mij voor om bij prof. Geyl tentamen te doen in de Belgische geschiedenis na 1830. Het was in deze tijd dat de senaat van het Utrechts Studenten-Corps mij de leiding van de faculteitsvereniging der rechtenstudenten toevertrouwde. Als zodanig toog ik op 12 januari 1938 naar Leuven om er aan een juridisch symposium deel te nemen. Van de voordrachten der vele binnen- en buitenlandse hoogleraren en van de daarop volgende discussies herinner ik me nauwelijks iets. Wat me nog wel duidelijk voor de geest staat, is de fantastische avond op de Leuvense studentensocieteit op 14 januari 1938. Het was er bomvol en er werden aan de lopende band ‘salamanders’ gedronken waarbij immense bierpullen op traditionele wijze langs het lichaam bewogen en vervolgens geledigd werden.

Tegen middernacht brulde ineens vanaf een verhoog de voorzitter van het Leuvens Studenten-Corps - ik meen dat hij Godderis heette -: ‘We gaan Grammens bevrijden! Onze bussen staan al voor. Hurrie up!’ Grammens was in die dagen een algemeen bekende figuur. De ‘schilder van Vlaanderen’ verfde met zijn aanhang overal in Vlaanderen Franse opschriften weg. De wet op de tweetaligheid in België was een paar jaar tevoren tot stand gekomen maar verscheidene gemeentebesturen in Vlaanderen bleven nog in gebreke die toe te passen, hetzij uit Frans georiënteerd conservatisme hetzij uit zuinigheid.

Tekening uit ‘Ons Leven’

[p. 35]

Grammens en zijn aanhang kwamen geregeld met de politie in aanraking, bijvoorbeeld toen de notulen van een gemeenteraadszitting uit het stadhuis weggepakt werden om bij de regering te laten zien dat deze in het Vlaamse land nog steeds in het Frans opgesteld werden.

Op 14 januari 1938 zat Grammens al een paar dagen gevangen in Tongeren en daarheen vertrok de stoet van autobussen. Onderweg stopten we bij een bos om met meegebrachte bijlen een aantal sparren te kappen. We bonden ze vast op het dak van de bussen en voerden ze mee.

In Tongeren bleek het riviertje de Jeker ons van de gevangenis te scheiden. De brug was opgehaald maar met behulp van onze sparrenbomen werd die naar beneden getrokken. Vervolgens beukten we op twee poortdeuren. Uit de ene, die het begaf, trokken we het gevangenenwagentje en kieperden het in de Jeker. De andere deur, waarachter de binnenplaats van de gevangenis lag, hield echter stand. Overal in de gevangenis waren inmiddels de lichten aangegaan en hoorde je het gejuich uit de cellen! Maar de rijkswacht en de Tongerse politie waren inmiddels ook gealarmeerd. Er ontstonden overal op het plein gevechten waarbij de studenten het plaveisel openbraken en met klinkers begonnen te gooien. Toen klonk er ineens een schot uit het bovenraam van een huis. Een woedende anti-flamingant had met zijn kogel gelukkig alleen de wang van een student geschampt. Dat was het keerpunt in het gevecht. De politie arresteerde verschillende studenten, en de overigen, onder wie ikzelf, zochten de bussen weer op en kwamen vroeg in de ochtend in Leuven terug.

De kranten in België en Nederland, en een groot deel van Europa, stonden de volgende dagen vol over het gebeurde, de achtergrond ervan en de mogelijke gevolgen. Een gevolg was dat de in België studerende buitenlanders die mee waren geweest naar Tongeren (uiteraard vooral Nederlanders) uitgewezen werden omdat ze zich op ongeoorloofde wijze met de interne Belgische politiek bemoeid hadden. Ik viel niet onder deze maatregel en kon nog een paar dagen, congresserend en bier drinkend, in Leuven blijven. ‘Ons Leven’, het uitstekende Leuvense studentenorgaan, deed me dieper doordringen in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en de rol die de studiosi daarin speelden.

In maart 1999 waren mijn vrouw en ik een paar dagen op bezoek in verschillende Noord-Franse steden die tot het midden van de zeventiende eeuw tot de Nederlanden behoord hebben. Op de terugweg deden we Bellem (gemeente Aalter) in Oost-Vlaanderen aan. Volgens een toeristische brochure stond daar het geboortehuis van Grammens, nu een museum ter nagedachtenis aan hem. We hadden tevoren getelefoneerd en zodoende was er een ambtenaar van de culturele dienst van Aalter aanwezig om ons open te doen. Wat een herinneringen: al die kranten, aanplakbiljetten, brochures en boeken! ‘Wordt het museum nogal bezocht?’ was onze vraag. ‘Neen, u bent de eerste bezoekers in vele maanden. Het achter dit geboortehuis in 1980 gebouwde ‘Algemeen historisch museum van de Vlaamse taalstrijd’ trok ook al geen belangstelling meer en staat thans leeg’.

Vraag: is de interesse van de bevolking verdwenen nu de meer dan honderdvijftig jaar gevoerde strijd haast op alle fronten gewonnen is of heeft het ‘collaborerend optreden’ van Grammens tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog hier wellicht iets mee te maken? Voor die samenwerking met de Duitsers zat hij bijna vijf jaar gevangen. Daarna hervatte hij zijn actie, nu ‘Uilenspiegelkamp’ geheten, tot hij op 86-jarige leeftijd overleed. (E.G. Planten)

Activiteitenkalender Algemeen-Nederlands Verbond
31 maart; 14.00	vergadering	werkgroep Taal en Taalbeleid	Brakke Grond, Amsterdam
6 & 7 april	colloquium taal en letterkunde Nederland-Zuid-Afrika	Opleiding Nederlands, Universiteit Leiden, afdeling Zuid-Holland	Leiden
20 april	algemene vergadering	ANV-Vlaanderen vzw	Antwerpen
20 april	kopijsluiting	Neerlandia 2
21 april	uitreiking VN-prijs aan EUVO	afdeling Oost-Vlaanderen	Wierre-Effroy
24 april; 20.00	lezing over taal en dialect voor Orde van den Prince	door Els Ruijsendaal, afdeling Maastricht	Rijksarchief Maastricht
28 april	uitreiking VN-prijs	Tijdschrift voor Volkskunde	Provinciehuis, Antwerpen
29 april	uitreiking VN-prijs	O.L. Vrouwe van de Dijle-koor	Mechelen
6 mei	uitreiking VN-prijs	Musica Nova	Boom
31 mei	jaarvergadering	afdeling der beide Limburgen	‘De Roerdomp’, Diepenbeek
20 mei	excursie naar Torn	afdeling Mechelen
26 mei; 14.00	vergadering	afdeling Noord-Holland	Brakke Grond, Amsterdam
8 juni	vergadering	werkgroep Volkscultuur	‘De Hulstkamp’, Anwerpen
9 juni	algemene vergadering	hotel-restaurant Bellevue	Dordrecht
30 juni	kopijsluiting	Neerlandia 3