Neerlandia. Jaargang 104

[p. D4]

Jan Dekyvere van Conceptregie Avalon:
Slag bij Nieuwpoort was Pyrrusoverwinning
• Guido Logie

Ze zullen niet talrijk zijn, degenen die precies weten te vertellen wat de Slag bij Nieuwpoort geweest is. De modale vakantiegangerzal er zeker zijn slaap niet voor laten. Wat doe je dan als je als stadsbestuur zo'n veldslag (eigenlijk ‘zandslag’) weer in de belangstelling wil plaatsen met de duidelijke bedoeling de vakantiegangers naar je stad te lokken? Nieuwpoort nam ‘Conceptregie Avalon’ van Jan Dekyvere onder de arm.

Dekyvere, in een vorig leven leraar geschiedenis in de lagere afdeling van het middelbaar onderwijs, is met zijn eenmansbedrijf vijf jaar aan de slag. De lijst van spektakels die hij uitwerkte, is even indrukwekkend als gevarieerd. De opening van het Ieperse museum In Flanders Fields, de opening van de Vlaamse Kerkdagen, Miss Beauty Belgium, het is maar een zeer beperkte greep uit de verwezenlijkingen.

De kennismakingsfolder van Avalon - ‘een ruimte waar droom en verwondering elkaar vinden’ - bevat een lang citaat van Robert M. Pirsig uit Lila, een onderzoek naar zeden. Daarin lezen we onder meer: ‘Niets is eenvoudiger dan je leven lang een



slok oude thee in je kopje te houden en te denken dat het fantastische thee is, omdat je nog nooit iets anders geprdbeerd hebt, omdat je er nooit iets nieuws in hebt kunnen krijgen...’ Het moge duidelijk zijn: Dekyvere/Avalon staat voor vernieuwing en creativiteit. ‘Staats of Paaps, zand erover’ heet het eigentijdse spektakel waarmee de Slag bij Nieuwpoort herdacht wordt en dat van 13 tot en met 18 juli op het Marktplein van de badplaats zal worden opgevoerd. Dekyvere hoopt op 15.000 toeschouwers.

[p. D5]

Wat is Conceptregie Avalon?

J. Dekyvere: ‘Avalon is een éénmanszaak die ontwerp en regie doet van totaalspektakels, zowel kleinschalige als groots opgezette.

Het is geen evenementenbureau. Er is een twaalftal bedrijven dat freelance voor mij werkt: licht, klank, videoprojectie, decorbouw enzovoort. Als ik een opdracht krijg, ga ik ter plaatse, doe er onderzoek en dien dan een ontwerp in. Als het goedgekeurd wordt, regisseer ik alles van begin tot eind. Ik doe voorlopig ook nog de productiebegeleiding. Met die groep van twaalf firma's probeer ik een andere kijk op die spektakels te brengen. Niet de klassieke historische spektakels zoals we die kennen en die wat uit de mode zijn. Ons sterk punt is dat wij meestal werken met grootbeeldprojectie. Wij kunnen de buitenwereld ter plaatse brengen. Als we het op de markt van Nieuwpoort over de duinen hebben, dan hebben we die duinen als achtergrond. Wij proberen op een alternatieve manier het verhaal, of de boodschap die men wil brengen, te realiseren. In Nieuwpoort gaat het om een historisch verhaal. We beelden dat niet uit als twee partijen die met elkaar aan het vechten zijn. We doen het op een symbolische manier. We laten Maurits en Albrecht een schaakspel spelen, het schaakspel van de macht. Er spelen zeventien acteurs mee. We brengen de muziek live. Er speelt een harmonie van 110 personen, tezamen met de folkrockgroep Kadril. Op die muziek spreken de acteurs ook: dialogen, monologen enzovoort. Ze brengen het verhaal nu eens op een harde, dan weer op een poëtische manier. Er zijn ook zeventien dansers bij. We spelen op vijf podia. We maken een tableau vivant op de historische gebouwen.

Het is niet eenvoudig. Het verhaal is ingewikkeld. Niemand in België kent de slag bij Nieuwpoort. We moeten proberen alle betrokken figuren op een eenvoudige, aanvaardbare, speelse manier aan te brengen zodat iedereen het verhaal kan begrijpen. We proberen de ernst van het verhaal te vertellen, historisch juist, maar op een creatieve manier, zodat het publiek van de ene verrassing in de andere valt. Het gevaar van historische spektakels is dat je een ellenlang vervelend verhaal brengt waar niemand



iets aan heeft. We moeten zorgen voor de nodige spektakelmomenten. Momenten waarop het er hard aan toegaat, momenten van spanning, van rust, van bezinning. Het is niet alleen het verhaal van de historische figuren, maar ook dat van Jan Modaal.

Wat denkt de gewone man, de gewone vrouw, de gewone soldaat ervan? Die zijn gewoonlijk het slachtoffer, ze zitten tussen hamer en aambeeld. Zij geven het antwoord op wat de machthebbers proberen te doen. We proberen het zo te brengen dat het publiek anders tegen die slag gaat a ankijken.’

- Hoe gaat u te werk bij het opbouwen van zo'n totaalspektakel?

J. Dekyvere: ‘Je gaat erover lezen. Niet alles natuurlijk, want je kunt erin verloren lopen. Maar we verzamelen wel veel informatie. Ik doe het niet alleen. Ik heb mijn vaste tekstschrijver, Dirk Clement. Wij bouwen het verhaal samen op: hij de tekst en ondertussen ben ik al bezig met het visuele verhaal. We gaan naar tentoonstellingen die met de zaak verband houden. “Albrecht en Isabella” vorig jaar bijvoorbeeld. We gaan kijken naar de locatie. Hoe ziet die Markt eruit? Welke ingrediënten hebben we ter beschikking en welke zullen we gebruiken: live muziek, dans, acteurs, paarden... We laten die historische figuren geen poppen zijn, maar mensen van vlees en bloed met een eigen karakter. Dat moet je voelen doorheen de tekst en het verhaal.’

- Was het boek ‘Maurits, zoon van De Zwijger’^1. van de journaliste Thera Hazeu-Coppens bepalend voor uw visie op Maurits?

J. Dekyvere: ‘Bepalend niet. Ik had mijn visie al van meetaf aan. Het boek van Coppens was in die zin interessant dat zij de mens Maurits beschreef, wat zijn gevoeligheden waren, zijn persoonlijke problemen, zijn privé-leven. Uit haar boek haalden we wel Maurits' karakter. De historische gegevens haalden we meer uit de studie van generaal Bernaert.

Albrecht was een katholiek. Hij wou goed doen voor deze streek vanuit zijn katholieke levensvisie. Hij bouwde constant kerken en abdijen. Men verweet hem dan ook dat hij een “kwezel” was. Hij leefde tamelijk sober terwijl de Spanjaarden een serieuze hofhouding hadden.

Maurits was een uitmuntend generaal. Hij lag constant overhoop met Oldenbarneveldt, de hulppensionaris. Maurits was een voorzichtig man. Hij wou niet zomaar die veldslag beginnen. Hij werd ertoe verplicht, tegen zijn zin. Maurits was een hard man met grote belangstelling voor de tech-

1. Thera Hazeu-Coppens: Maurits, zoon van De Zwijger. Baarn: De Fontein.

[p. D6]

Jan Dekyvere
foto: G. Logie

niek van de veldslag. Hij had een apart privé-Leven. Zijn minnares, een vrouw uit Mechelen, was katholiek. Dat mocht niet bekend geraken, niemand mocht dat weten. Hij was ook iemand die sours twijfelde, die niet zeker was van zijn stuk.’

- Oldenbarneveldt wou de kustplaatsen Nieuwpoort en Duinkerken veroveren.

J. Dekyvere: ‘Er waren veel kapers die de Hollandse vloot lastig vielen. In de Zeven Provinciën hadden de mensen die handel dreven, de macht. Het was een handelsstaat. Zij waren het die bij Oldenbarneveldt aandrongen om een einde te maken aan de aanvallen en plunderingen van die kapers.’

- Al versloeg Maurits de Paapse troepen, uiteindelijk kon hij Nieuwpoort met veroveren.

J. Dekyvere: ‘Die slag bij Nieuwpoort werd een Pyrrusoverwinning die een grote naam heeft gehad. Het is wel een beetje de scheiding geweest tussen Noord en Zuid. Het was ook de eeiste maal, of één van de eerste malen, dat het Spaanse leger verslagen werd. Het Staatse leger was eerder klein en bestond meer uit vrijbuiters. Maurits heeft er wel veel aan gedaan om er een ordentelijk leger van te maken. De Spanjaarden waren toch een grootmacht, een wereldmacht. De Spanjaarden hadden het moeten halen van de Staatse troepen. Als je die slag bekijkt, is het een puur toeval geweest dat de Staatsen overwonnen. De slag vond plaats op een kleine plek tussen de zee en de duinen. Men moest vechten in de duinen. Het was één geharrewar. Albrecht was aan de winnende hand. Maurits had zijn ruiterij aan de kant gehouden. Hij wierp die in de strijd en dat gaf de doorslag. Wat het dodenaantal betreft waren ze alle twee verliezers. Achteraf slaagde Maurits er niet in Nieuwpoort te veroveren.

In ons spektakel staat Maurits alleen op het strand - de Markt van Nieuwpoort wordt in een zandvlakte herschapen - en denkt na over wat er gebeurd is. Hij ziet al die doden. Hij vraagt zich of wat hij bereikte. Hij ziet heel sterk de relativiteit van die veldslag in.

Achteraf bekeken was die slag een heel lelijk schouwspel: veel gewonden, veel doden, veel mensen die in massagraven werden gegooid, plunderingen enzovoort.

“Staats of Paaps” is een Westhoek-evenement. Zo'n gebeuren zal steeds te maken hebben met het felt dat de Westhoek vaak het slagveld van Europa is geweest.’