Neerlandia. Jaargang 104

Media

In memoriam Bratsev

In Moskou is onlangs Kirill Bratsev overleden. Hij was vele jaren omroeper bij de Nederlandse uitzendingen van Radio Moskou. Dat betekende dat hij de berichten die de voormalige USSR aan de wereld kwijt wou, in het Nederlands vertaalde en ze ook voor de microfoon van de Russische Wereldomroep voorlas.

Bratsev, afkomstig van Sint-Petersburg, begon bij de Nederlandse uitzendingen zonder ook maar één woord Nederlands te kennen. Er was namelijk geen vacature op de afdelingen waarvan hij wél de taal kende. Hij had Japans gestudeerd. Met zeer beperkte middelen leerde hij op korte tijd zo goed en zo kwaad als het ging, Nederlands. Hij beschikte over een groot talent voor talen én over een fabelachtig geheugen. Het verbaast geenszins dat zijn collega's hem wel eens ‘de professor’ noemden.

Bratsev maakte voor het eerst kennis met België in 1958 naar aanleiding van de Expo op de Heizel. Hij was meegestuurd als tolk.

Zijn tweede komst naar België was in 1987. De omstandigheden waren heel anders. De Sovjet-Unie veranderde in die dagen van gedaante. President Gorbatsjov lanceerde de toverformule Glasnost en Perestroïka: politieke openheid en economische vernieuwing. In dat klimaat haalden enkele journalisten van de Vlaamse openbare omroep Kirill Bratsev en zijn tv-collega Marina Toptygina naar Vlaanderen. Die stunt was tot dan toe nooit vertoond: Russische omroepmensen die zonder enige terughoudendheid voor de microfoons van een buitenlandse openbare omroep over de situatie in hun land vertelden. Ik herinner me de verhalen van Bratsev over dagelijks uren in de rij staan om het nodige voor een enigszins behoorlijke maaltijd bijeen te krijgen. Of zijn bekentenis dat hij - die als omroepman een inkomen had dat toch een stuk boven het gemiddelde lag - zich bijvoorbeeld niet iedere dag een stuk fruit kon veroorloven.

De omroepbazen Nic Bal en Karel Hemmerechts richtten toen met een stel media-figuren Het comité voor steun aan de democratie in Rusland op. Dankzij dat comité kon Bratsev een aantal keer voor enkele weken

[p. 43]

naar Vlaanderen komen. Hij deed dan kennis en ervaring op bij de openbare omroep en legde heel wat contacten met onder andere journalisten, vertalers en professoren. Hij was ook diverse keren als spreker te gast bij cultuurverenigingen als de Orde van den Prince en het Algemeen-Nederlands Verbond. Het waren heerlijke tijden voor de Russische omroepman. Hij voelde zich een bevoorrechte en was iedereen in de Nederlanden die hem daarbij hielp bijzonder dankbaar. Bratsev bezat niet alleen een verbazende kennis van onze taal en cultuur. Hij was ook goed vertrouwd met onze geschiedenis. Hij wist vooral heel veel over het verloop van de wereldoorlogen in onze contreien.

Hij pakte niet uit met zijn encyclopedische kennis. Hij was eerder een man van weinig woorden. Zijn levensloop had hem de relativiteit der dingen bijgebracht. Zijn wapen was een Britse humor. Zijn ironie camoufleerde een snel ontroerd gemoed. Ik vergeet niet gauw de tranen op zijn gezicht toen ik met hem in West-Vlaanderen over één van de grootste kerkhoven van de eerste wereldoorlog wandelde.

Enkele jaren geleden verliet Bratsev de Russische wereldomroep. De Nederlandse uitzendingen waren toen al opgedoekt. Hij werkte nog een tijd voor de Afrikaanse uitzendingen, want ook die taal kende hij. Daarna ging hij met pensioen en dat was ongetwijfeld allesbehalve het begin van een rooskleurige tijd.

Tussendoor deed hij nog iets voor de Vlaamse openbare omroep. Voor het tijdschrift Vlaanderen morgen schreef hij enkele essays over de evolutie in zijn land. Mijn verzoek om Wagemans' boek over de Russische letterkunde voor Neerlandia te recenseren, zal hem niet meer bereiken. De man met de zeis heeft me in snelheid genomen. (G.L.)

Baantjer in Vlaanderen

De Vlaamse openbare omroep VRT zendt sinds enige weken op zondagavond een aflevering van de succesvolle Baantjer-reeks uit. In de persinformatie werd de reeks met in de hoofdrol de Amsterdamse rechercheur De Cock ‘een kwalitatieve Nederlandstalige krimi’ genoemd. Deze Endemol-productie kreeg in 1997 de Gouden Televizier Ring. De reeks is gebaseerd op de boeken van Appie Baantjer. Aan het einde van zijn carrière als rechercheur in het Amsterdamse Wallengebied begon Albert Cornelius Baantjer in 1983 met schrijven. Hij heeft inmiddels zo'n zestig boeken gepubliceerd. Er zijn ruim twee miljoen exemplaren van verkocht.

De Cock - ‘met ceeooceekaa’ - is het type van de wat oudere, ervaren, doortastende speurder. Zijn assistent is de jongensachtige, ijverige maar niet altijd even snuggere Vledder. Samen bestrijden ze de misdaad. Hun hoofdkwartier is het politiebureau aan de Warmoesstraat. Op de persvoorstelling van de Baantjer-reeks in De Brakke Grond zei de woordvoerder van de Amsterdamse politie dat het type speurder dat De Cock uitbeeldt niet meer bestaat. Misdaadbestrijding is vandaag de dag veel meer teamwork geworden.

Voor de vertolking van het hoofdpersonage koos Peter Römer, hoofd drama van Endemol, zijn vader, de befaamde acteur Piet. ‘RTL pretendeert toch een familiezender te zijn,’ stelde Peter Römer. In Vlaanderen is Piet Römer wellicht vooral bekend als Flierefluiter uit de tv-reeks ‘Merijntje Gijzens jeugd’. In de Baantjer-reeks speelt de Belgisch-Nederlandse acteur Serge Henri Valcke de rol van commissaris Buitendam. En er is nog een link naar Vlaanderen: ‘Brusseleir’ Toots Tielemans maakte de begin- en eindmelodie van de serie.

Op de persvoorstelling plaatste Wim Vanseveren, netmanager van TV1, de aankoop van de Amsterdamse krimireeks in de traditie ‘van selectieve maar bewuste grensoverschrijdende samenwerking’. Hij herinnerde eraan hoe in 1988 in Vlaanderen Nederland 1 en 2 nog een marktaandeel haalden van zo'n 25,2%! Vorig jaar bedroeg het marktaandeel van Nederland 1, 2 en 3 nog geen 5%. Van Severen: ‘Omdat het eigen televisie-aanbod toegenomen is en enkel nog de publieke omroepen in beide landen te bekijken zijn, dreigt een culturele uitwisseling te verschrompelen.’

Afwachten maar of Vlaanderen op zondagavond even massaal naar de - inderdaad volledig ondertitelde - avonturen van De Cock zal kijken als naar de ‘krimi's-van-eigen-bodem’ zoals ‘Heterdaad’, ‘Flikken’ of ‘Recht op recht’. En of Appie Baantjer als auteur in Vlaanderen echt bekend raakt en zijn boeken er een verkoopsucces worden. (G.L.)