Neerlandia. Jaargang 103

[p. 6]

Samenwerking
Een nieuwe wind
Reacties op de Conferentie van Gent
● Guido Logie

Wim de Mont, algemeen secretaris van de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen (VBVB):

‘Ik denk dat de resultaten van wat in de werkgroep aan de orde was nog voer bevatten voor discussie en dat ze tot verdere gesprekken zullen leiden. Het mes snijdt aan twee kanten. Minister Anciaux is voor verregaande samenwerking maar anderzijds zegt hij dat we ook moeten leren uit wat fout liep. Ik denk dat we dàt niet mogen vergeten. Dit betekent niet dat het altijd terecht fout liep. Vaak lagen dwaze dingen aan de basis ervan. Je moet steeds in het achterhoofd houden dat je dezelfde fouten niet meer mag maken. Samenwerking om de samenwerking heeft geen zin. Maar bij goede samenwerking is 1 + 1 = 3.’

Vic Anciaux, gewezen staatssecretaris voor Nederlandse cultuur, gewezen Volksunie-voorzitter en gewezen staatssecretaris in de Brusselse regering:

‘Veel volk, goede toespraken, goede resultaten van de werkgroepen. Ik ben gelukkig te kunnen vaststellen dat na vele jaren Groot-Nederlandse gedachte er toch een grotere samenwerking in het verschiet ligt tussen Nederland en Vlaanderen.’ - Hoorden we vandaag vooral een pleidooi voor pragmatische samenwerking? ‘Ik geloof dat men de goede ideeën die men heeft, de idealen, pragmatisch moet kunnen omzetten in realiteit.’

Guido Vereecke, directeur Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond in Amsterdam:

‘Als je tien jaar meeloopt in dit circuit dat een ruim draagvlak heeft - het is toch telkens hoopgevend te zien vanuit hoeveel diverse kringen hier mensen aanwezig zijn - dan heb je toch wel de indruk dat het een processie van Echternach is. In twee sectoren, met name media en onderwijs, viel me op dat verslaggevers zeggen dat men achteruitgang bespeurt. Ik sta ook versteld over knelpunten die vandaag nog knelpunten blijken te zijn. Om een voorbeeld te geven: er is momenteel geen contactpersoon tussen NOS en VRT. En als ik Roger Dillemans hoor zeggen dat we niet verder uit elkaar moeten groeien, ja, wat betekent dat dan? Dat het ernstig bezig is! De anderen zullen het wellicht bedekter hebben gezegd. In mijn statement dat men op de video toonde, is mijn kritische paragraaf weggeknipt. Niet te kwader trouw.’

Wat was die kritische noot?

‘Dat kunstenaars zich gelukkig nooit gestoord hebben aan grenzen. Maar dat het beleid van de beide landen weer zo weinig op elkaar is afgestemd dat er aan het statuut van podiumkunstenaars met de wederzijdse erkenning en de wederzijdse subsidie nooit ernstig is gewerkt. Het is toch onvoorstelbaar dat er in Vlaanderen al twee jaar een nieuw podiumkunstendecreet is en dat daar niet één keer overleg over met Nederland geweest is. Niet één keer! Gebrek aan afstemming. Ze moeten elkaar vinden. Ik besluit: er moet nog veel gebeuren.’

Margriet Hermans, zangeres, gewezen VRT-medewerkster, lid van het Vlaams parlement voor de Volksunie/ID 21:

‘Ik heb een deel van het gebeuren gemist. Ik merk dat er een heel actieve groep achterstaat. Ik ben daar gelukkig om. Ik hoop alleen dat men rekening houdt met alle aspecten van het culturele leven in Vlaanderen en Nederland, en niet alleen het elitaire. Ik denk aan gewone kleine dingen die zo typisch Vlaams of zo typisch Nederlands zijn. Ik denk aan het volkse gebeuren in het huishouden, in de tradities: trouwen enzovoort. Ook de volkscultuur is een hele rijke cultuur. Ik hoop dat die ook aandacht blijft krijgen.

Ik ben een volksmens en vroeger, in mijn televisiebestaan, probeerde ik ook aandacht te geven aan die dingen. Vandaar dat ik hier enkele Nederlandse collega's herkende, van televisie, van praatshows. Over genieten bijvoorbeeld. Wat is genieten voor een Vlaming? En wat voor een Nederlander?’

Bert Anciaux, Vlaams minister van cultuur:

Hebt u hier iets bijgeleerd? ‘Ja, natuurlijk heb ik iets bijgeleerd. Ik heb hier vooral geleerd dat er op het vlak van de samenwerking nog veel meer initiatieven genomen kunnen worden dan degene waar ik het tot nu toe altijd over heb gehad. Ik denk aan letterenbeleid en taalproblematiek. Cultuur is heel ruim. Ik wist dat natuurlijk al maar ik wist niet dat zoveel mensen bezig waren om dat op heel veel terreinen tot stand te brengen.’

De Vlaams-Nederlandse samenwerking is minder ideologisch gekleurd en wordt eerder pragmatisch ingevuld?

‘Ik vind dat een gezonde zaak. Ik ben niet iemand van een generatie die dat nog ideologisch bekijkt. Ik ben een Vlaams-nationalist maar de Groot-Nederlandse gedachte is voor mijn generatie iets dat ingevuld moet worden op basis van de realiteit en van praktische zaken en dat is inderdaad een gezonde vorm van pragmatisme.’

[p. 7]

Frans-Jos Verdoodt, directeur van het Archief en Documentatiecentrum van het Vlaams Nationalisme:

‘Indrukwekkend. Omdat er een enorme representatieve aanwezigheid is van alle mogelijke sectoren. De inventaris die hier voorgelegd werd, is toch ook indrukwekkend. Wij hebben twee geëngageerde en originele toespraken van het beleid gehoord. En er is ook het kader, het feit dat hier 150 jaar geleden dat eerste congres plaatsvond en dat men er nu allerlei zaken aan een zekere herbronning onderwerpt.’

Vic Lories, gewezen BRT-journalist, gewezen ‘contactman’ van de BRT bij de NOS in Hilversum:

Er is gepleit voor weer een verbindingsman tussen NOS en VRT. Uw reactie?

‘Ik denk dat dat pleidooi terecht is. De ervaring leert dat, welke structuren men ook moge opzetten, alles gewoonlijk draait rond persoonlijke contacten. Die contacten, in Brussel of Hilversum, spelen een cruciale rol.’

Huib Dejonghe, gewezen media-journalist van het dagblad De Standaard:

‘Als ex-media-journalist maar vooral als ondervoorzitter van de Stichting Coproductieprijs Nederlandse Zendgemachtigden ben ik natuurlijk nauw bij het thema betrokken. Ik hoop vooral dat datgene wat wij bijdragen in de vorm van een prijs een stimulans kan zijn voor de officiële, meer administratieve instellingen om te doen wat wij willen: dat Nederlandse en Vlaamse programmamakers elkaar bij wijze van spreken van 's ochtends tot 's avonds vinden om samen te werken en vooral om onze Nederlandstalige identiteit in het Europa van morgen - om het zo mooi te zeggen - waar te maken en te bestendigen.’

Ludo Beheydt, hoogleraar Etudes Néerlandaises aan de Université Catholique de Louvain:

‘Voor een stuk is het natuurlijk een herhaling van wat we al jaren horen. Ik hoor wel twee nieuwe accenten die, als ze in beleid worden omgezet, schitterend zijn. Het eerste was dat op de jongeren. We horen dat natuurlijk al twintig jaar maar het voordeel is wellicht dat twee jonge ministers daar aandacht voor hebben. Als we erin slagen jongeren over Nederlandse cultuur te laten denken en ze er rechtstreeks bij te betrekken, dan hebben we een kans op die verjonging die zo dringend noodzakelijk is. Het tweede accent dat ik beluister, bijvoorbeeld in verband met dat huis in Brussel, is dat er aandacht komt voor de interactie met die andere culturen die sowieso aanwezig zijn binnen de Nederlandse cultuur. Dat is heel positief. Een cultuur kan voor mij pas groot worden in de interactie, in de dynamiek met de andere culturen. Ik zeg wel eens: als Rubens zo'n groot kunstenaar geweest is, dan is dat dankzij zijn Italiaanse opleiding maar met erkenning en met besef van de eigen culturele identiteit. Als er zo'n Europees huis kan komen, een Europees huis van de cultuur der Nederlanden, dan denk ik dat we op de goede weg zijn. En ik zie dat dergelijke dingen al voor een stuk bestaan in Brussel. In die zin vind ik dat, als de kleine aanzetten die er zijn een soort warme schoot zouden vinden in een nieuw cultureel huis in Brussel, we dan goed vertrokken zijn.’

Johan Swinnen, ambassadeur van België in Nederland:

‘Het was een zeer rijke discussie. Ik denk dat iedereen hier van alles heeft kunnen opsteken. Degenen die in de samenwerking actief zijn, zijn doordrongen van het besef dat het potentieel enorm is. Ze hebben hier hun hartje kunnen ophalen.’

Monika van Paemel, barones en auteur:

‘Ik ben gematigd optimistisch. Het zal er nu van afhangen of de politiek ons voldoende ruggesteun geeft en financieel over de brug komt om dit mogelijk te maken. Al deze mooie voorstellen zijn natuurlijk voorstellen op papier. Om ze in realiteit om te zetten, is er veel geld en inzet nodig. We leven in een wereld waar niemand niets meer voor niets doet. Iedereen wil altijd gehonoreerd worden, om het netjes te zeggen. Hier zijn veel mensen aanwezig die vanuit hun cultuur-gevoeligheid of hun taal-gevoeligheid dit werk hebben ondernomen zonder dat ze daarvoor vergoed werden. Dat deze hele club dat al jaren volhoudt, vind ik echt bemoedigend.’

Frits Niessen, co-voorzitter van de Commissie Cultureel Verdrag:

Gaat u als een gelukkig man terug naar Nederland?:

‘Ik denk het wel. Je kunt het zelf moeilijk beoordelen als je zo nauw betrokken bent. Ik heb hier zo links en rechts mensen gepolst die in de commissies hebben meegedraaid. Ze zijn heel content. We hebben alle belangrijke mensen kunnen vinden. We hebben ze gevraagd voor twee of drie vergaderingen. Een aantal vindt het zelfs jammer dat de werkgroepen nu ontbonden worden. Voor allerlei gespecialiseerde taken willen we in de toekomst nog beroep op hen doen.

Een tweede leuke vaststelling is dat die twee bewindslieden een hele positieve benadering hadden van wat hier gebeurde. Ze draaiden niet zomaar een speech van een ambtenaar af maar gingen serieus in op wat hier gezegd werd. Het zijn beiden wat onorthodoxe types en dat heeft ook zijn voordelen.’

Die ministers durven wel hun nek uitsteken. De klassieke wollige en vrijblijvende retoriek bleef achterwege.

‘Ja zeker. Het heeft ook te maken met het feit dat wij concreet zijn. Daar heeft het vroeger in de samenwerking

[p. 8]

nogal eens aan ontbroken. Er werden prachtige dromen vertolkt maar wij hebben toch een beetje de neiging om punt voor punt te kijken wat we op korte en wat op langere termijn kunnen realiseren. We zijn ook tevreden met kleine stapjes. We moeten wel resultaten boeken. Anders hebben we weer een prachtig congres georganiseerd, we gaan tevreden naar huis en zitten op het volgende congres te wachten. Dat is in elk geval niet de bedoeling van Weckx en van mij.’

Rik Nauwelaerts, chef ANV-kantoor Brussel:

‘Wat Wilfried Vandaele op die korte tijd en met een beperkt aantal mensen - de middelen had hij blijkbaar - heeft gerealiseerd, dat is heel, heel knap.’

R. de Somville, bestuurslid Unie Nederland-Vlaanderen en enthousiast Neerlandia-lezer:

‘Ik vond dat de Nederlandse minister uitstekend zijn gedachten kan ordenen maar ik vind het heel jammer dat onderhuids onverschilligheid aanwezig is voor de integratie van Vlaanderen en Nederland.’

U heeft last met zijn pragmatisme?

‘Pragmatisme is er nodig maar er is evenzeer idealisme nodig. Ik vraag me af hoe Van der Ploeg zijn idee van een soort Europees huis in Brussel ziet. Oorspronkelijk was dat een Nederlands-Vlaams huis.’

Kunt u zich vinden in een Europees huis waarin Vlaanderen en Nederland aan bod komen?

‘Ja, wanneer Vlaanderen en Nederland daar als één geheel, als een aparte Nederlandse gemeenschap aan bod komen.’

H. Gysels, professor emeritus en voorzitter van de Unie Nederland-Vlaanderen:

‘Ik ben gelukkig met deze conferentie omdat ik hier een aantal dingen hoor die wij twintig, dertig jaar geleden al verkondigden. Ik ben misschien overdreven trots door te zeggen dat wij pioniers waren maar we hebben het toch maar allemaal verteld en op papier gezet. Vandaag horen we bewindsmensen die letterlijk hetzelfde zeggen. We hebben niet voor niets gewerkt.’

Over welke punten hebt u het?

‘De samenwerking in haar brede context en de culturele die hier vandaag bijzonder aan de orde is. Ik ben als wetenschapsman uit de natuurwetenschappen tevreden dat alles wat met milieu en ruimtelijke ordening te maken heeft, vandaag ook in die samenwerking betrokken wordt. Dat is in essentie een noodzakelijke Vlaams-Nederlandse samenwerking. Daar twijfelt geen mens meer aan. Ik zie vandaag dat dat waarvoor wij werkten officieel beleid wordt. Dus ben ik gelukkig.’

Er leek me een groot pragmatisme te beluisteren uit de mond van de twee beleidsmensen. Kunt u dat volgen?

‘De ideologische bevlogenheid is op de achtergrond, laat ik dat zo zeggen. We ervaren dat pragmatisme nu als iets wat in de concurrentie past, in de vrije markt past en wat weet ik nog. Ik vind dat niet erg. We zitten nu in die situatie, we zitten in dat schuitje en we moeten waren. Ik stel vast dat onze bewindslieden daar rekening mee houden, dat in eerste instantie de Vlaams-Nederlandse samenwerking primordiaal is in Europa. We zitten met grote buren die altijd proberen de wet te dicteren. Onlangs reisde premier Verhofstadt naar Frankrijk om te zeggen: luister ook eens naar de stem van de kleinen. Wij zijn niet klein. Nederlanders en Vlamingen zijn met 22 miljoen! We zijn een middelgrote natie en we zijn een middelgroot taalgebied. Ze moeten we te voorschijn komen en daar moeten wij aan werken.’

Hugo Weckx, co-voorzitter van de Commissie Cultureel Verdrag:

‘Mijn slotindruk is positief. Ik geloof dat een vernieuwd samenwerkingsbeleid in brede culturele zin in een Europese context - zoals dat vandaag vaak aan bod kwam - een nieuw accent is. Aan de reacties daarop van de aanwezigen voelde je dat er op dat vlak iets nieuws gebeurt. Men heeft een nieuwe doelstelling voor de culturele samenwerking en dat is de Europese. Dat is enorm belangrijk en daar kunnen wij een voortrekkersrol in spelen. Ik hoop dat dit congres terzake ook de regeringen kan inspireren in hun optreden op Europese en internationale fora.’

Was de toon van de twee bewindslieden vernieuwend?

‘Vernieuwend in die zin dat ze vrij pragmatisch hebben gesproken. Ze gingen zeer concreet in op een aantal suggesties. Minister Anciaux maakte enkele behartenswaardige opmerkingen. Zo bijvoorbeeld de aandacht die hij vroeg voor de jeugdsector en voor de jongeren. Ik wil niet vooruitlopen op wat de Commissie nu aan prioriteiten zal vastleggen, maar ik meen dat we die vraag niet over het hoofd mogen zien. De jongeren zullen ons in die samenwerking moeten opvolgen. We zullen hen nu moeten motiveren en niet nog langer wachten tot het te laat is. Ik ga huiswaarts met de boodschap: mensen, vergeet de jongeren niet.’

U bent een gelukkig man?

‘Ik ga als een gelukkig man naar huis. Het was goed. Het was ook een succes qua belangstelling. Het hele veld was vertegenwoordigd. Het was niet alleen - wat men Vlaanderen wel eens verweten heeft - de romantisch-nostalgische sector. Er waait een nieuwe wind en dat is heel belangrijk.’