Neerlandia. Jaargang 103

[p. 23]

Media
Nederland in ban van voyeuristisch programma
Iedereen kijkt naar Big Brother
● Gerhard te Winkel

De Nederlandse televisiehit van het jaar is het programma Big Brother van de commerciële omroep Veronica. Na drie jaar van voorbereidingen en een strenge selectieprocedure is het programma, waarvoor negen normale Nederlanders drie maanden in een huis in Almere worden opgesloten en overal op de voet gevolgd worden, van start gegaan.

Big Brother heeft in Nederland nationale impact en heeft het belang van een Europacupfinale waarin een Nederlandse ploeg speelt, gekregen. Het programma beheerst de cultuur al een paar maanden volledig. Big Brother bewijst dat beroemdheid in Nederland voor iedereen weggelegd is. Je hoeft daar geen speciale gave voor te hebben. Als je maar vaak genoeg op tv koffie drinkt, doe je al meer dan genoeg. Het is wel absoluut belangrijk dat je hoofd op tv komt. Het programma bewijst absoluut het gelijk van Andy Warhol: iedereen kan vijftien minuten bekend zijn. Het project is tegelijkertijd zeer omstreden en zeer populair. Psychologen vrezen dat de bewoners die quasi van de straat geplukt zijn helemaal gek worden door zo'n lange tijd van de buitenwereld afgesloten te zijn. Het publiek smult van de belevenissen van deze reality soap. Cultuurfilosofen breken hun hoofd over de vraag wat deze populariteit mag veroorzaken.

Chimpansees

Biologen vergelijken het gedrag van de bewoners met dat van chimpansees. De conclusie is dat de bewoners exact op apen leken. Ze vlooien elkaar, zorgeen voor een verdeel- en heers-

[p. 24]

poltiek en de aardigste van de groep was kansloos in het spel. Roddelbladen schrijven over de emoties van de partners en kinderen van de mensen in het huis. De rest van Nederland kijkt ademloos naar de bewegende beelden. Op internet is dit circus ook te volgen. Elke dag surfen meer dan honderdduizend mensen naar de speciale Big Brother-site, waar de inwoners in het pand eveneens kunnen worden bekeken.

De kijkcijfers zijn aanzienlijk hoger dan producent Endemol verwacht had. En de show trekt zelfs zoveel kijkers dat andere paradepaardjes van Endemol te lijden hebben onder het Big Brother-effect.

De media buitelen hijgerig over elkaar heen met nieuws over de belevenissen van de bewoners van het huis. Buitenlandse productiebedrijven staan te trappelen om deze formule over te kopen. Er is zelfs zoveel belangstelling dat het aandeel Endemol het op de beurs meer dan uitstekend deed.

Waanzin

In de beginweken van Big Brother brak de gekte rond het programma compleet los. En in de derde week bereikte de waanzin het voorlopige hoogtepunt. Zelfs de New York Times schreef over het programma en meldde dat Nederlanders niet van privacy houden. ‘Ze willen graag dat de buren hun gordijnen openlaten, dan kan iedereen constateren dat er geen drinkgelagen of smerige dingen met kinderen worden gedaan,’ schreef een criticus smalend.

Televisiemaker Willibrord Fréquin (van SBS6, een andere Nederlandse commerciële omroep) wilde in het streng beveiligde pand binnen dringen. Daartoe huurde hij een vliegtuig en probeerde als parachutist het pand binnen te dringen. De wind blies de onfortuinlijke interviewer echter tot buiten het hek. Veronica was woedend op Fréquin.

Frappant detail was dat naar aanleiding van dit incident de bewoners van het Big Brother-huis opriepen hun privacy te respecteren. Als er nu één ding is dat de bewoners niet hebben, dan is het wel privacy.

Vrijwillig weg

Een van de bewoonsters, Tara, vond - na rond twee weken - dat het mooi geweest was en verliet vrijwillig het pand. Het serieuze nieuwsagentschap ANP meldde dat zij weg was. ANP ging zelfs zover om haar afscheidsboodschap op internet te plaatsen en meldde dat haar foto beschikbaar was. Vervolgens namen alle kranten namen het nieuws mee. Mannenbladen Panorama en Playboy stortten zich als aasgieren op haar en boden grote bedragen als zij uit de kleren wilde gaan.

Ook twee andere bewoners, Martin en Sabine, die door het Nederlandse volk weggestemd werden, krijgen een hausse aan publiciteit over zich heen. De gemiddelde gouden medaillewinnaar op de Olympische Spelen moet het met een schijntje van de belangstelling en aanbiedingen doen. De bewoners worden nationale helden door op tv koffie te drinken en met een huisgenoot te zoenen.

Vijftien minuten beroemd

Andy Warhol's voorspelling dat in de toekomst iedereen vijftien minuten beroemd zal zijn, komt uit. Al krijgen de bewoners van Veronica tenminste elke dag een half uur zendtijd. Meer dan één miljoen mensen kijken elke avond naar de bewoners van het pand die overal - tot op het toilet - gevolg worden door de camera's. Een goed gesprek, aardappelen schillen, douchen, vrijen of ruzie maken, alles wordt genadeloos aan het Nederlandse volk getoond.

De commotie rond Big Brother is op zich verwonderlijk. Het programma is traag en saai. Soms volgt de camera tien minuten iemand die koffie aan het zetten is. Niet echt spectaculair. Maar blijkbaar identificeren de kijkers zich met de huisgenoten en met hun vaak matig interessante belevenissen. Zo laten overal mensen hun licht schijnen over de stormachtige romance van Bart en Sabine. Waren ze nu wel echt verliefd op elkaar; gebruikte Sabine Bart als welkome afleiding voor het monotone bestaand in het huis, of was het nu juist omgekeerd?

Spelregels

Big Brother heeft een paar simpele spelregels. Voor het programma is een huis in Almere geprepareerd. In het huis zijn 24 camera's gemonteerd. De oorspronkelijk negen bewoners worden overal, ook op het toilet, gevolgd door de camera's. De bewoners zitten maximaal drie maanden in het pand. Ze hebben geen contact met de buitenwereld (en evenmin tv, radio of kranten tot hun beschikking). Ze moeten af en toe opdrachten uitvoeren. Verder zijn ze bezig met dagelijkse huishoudelijke bezigheden. Om de twee weken moeten ze twee huisgenoten voordragen (‘nomineren’) om het huis te verlaten. De programmaleiding telt de stemmen en de twee personen die het vaakste genoemd worden, krijgen een nominatie. Het hele Nederlandse volk mag stemmen wie van de twee weg moet. Uiteindelijk blijft één bewoner over en die heeft gewonnen. De winnaar krijgt 125.000 euro's.

[p. 25]

Schijn en werkelijkheid

Iedere kijker maakt zijn eigen verhaal en de grens tussen schijn en werkelijkheid begint voor veel kijkers te vervagen. Zij volgen Big Brother of het een echte soapserie is, compleet met een uitgewerkt plot en cliffhangers.

Het absolute hoogtepunt was toen een mevrouw op een teletekstpagina de acteurs van Nederlandse soapseries aanraadde naar Big Brother te gaan kijken. De bewoners van het huis kwamen namelijk ‘zo natuurlijk’ over. Daar konden de Nederlandse acteurs nog eens een puntje aan zuigen. Het was haar blijkbaar niet meer duidelijk dat Big Brother niet geacteerd wordt, maar dat mensen gewoon zichzelf zijn, een sjekkie draaien of wat babbelen. Zo wordt het programma ten minste gepresenteerd.

Tot de laatste dag van dit jaar is Big Brother op het televisiescherm te bewonderen. In de loop van de tijd zal de hype verder opgeklopt worden. De cultuurpsychologen zullen nog druk zijn dit verschijnsel te verklaren, wanneer de volgende hype alweer genadeloos heeft toegeslagen.