Neerlandia. Jaargang 103

Peter-Jan Wagemans: een associatieve componist
De wortels van de ziel raken
● Gerhard te Winkel

Wagemans is een associatieve componist, die aan kwaliteit de hoogste prioriteit geeft. ‘Associatie staat voor de kracht iets zo te zeggen dat het onthouden wil worden, omdat het de wortels van de ziel raakt. Zij hoort eigenlijk ook tot het rijk van de herinnering, maar dan tot het gevoelsmatige, autobiografische deel ervan’, legt hij zelf uit.

De muziek die hij componeert is emotioneel en expressief. Hij streeft er naar noten te schrijven waarvan de muzikale en emotionele essentie duidelijk is voor mensen die bijvoorbeeld ook de Zesde Symfonie van Mahler kunnen begrijpen.

Daarbij grijpt Wagemans terug naar oude verworvenheden van de muziek, maar hij is beslist geen ouderwets componist. Hij probeert het beste van beide werelden te combineren en hij vindt de opvattingen van onder meer Schoenberg te extreem.

Wagemans is van mening dat de emotionele kant van de muziek heel belangrijk is. ‘Muziek is geen amorf materiaal dat eindeloos gestructureerd kan worden tot er een abstract bouwwerk ontstaat dat alleen in zichzelf een bepaalde schoonheid bezit.’ Zij is meer een soort taal met ‘woorden’ die een directe verbeeldende waarde hebben en een eigen fysieke werking.

Structuur

Wagemans verzet zich tegen de serialistische nadruk op de structuur van de muziek. Maar toch houdt hij zich ook met de structuur van de muziek bezig. Dat blijkt bijvoorbeeld uit Muziek II, een moderne versie van de negentiende-eeuwse symfonie. In Muziek II is de stemming somber en wordt de luisteraar heen en weer geslingerd tussen hoop en wanhoop. Wagemans gaat uit van reeksen muziek die buiten de compositie bestaan en daarbinnen tot leven komen. Hij weet de diversiteit van het materiaal in evenwicht te brengen. Hij neigt naar verhalende muziek. De vorm van de compositie is intuïtief bepaald. Wagemans probeert in zijn composities ook een indruk te geven van de ontwikkeling in zijn leven.

Peter-Jan Wagemans is in 1952 in Den Haag geboren. In 1974 voltooide hij zijn orgelstudie aan het Koninklijk Conservatorium in de deze hofstad. Hij studeerde daar bovendien compositie bij Jan van Vlijmen. Hij won in 1975 de prijs voor compositie en de Fock-medaille voor de beste afgestudeerde van dat jaar. In Duitsland voltooide hij zijn studie compositie.

Hij heeft lesgegeven aan conservatoria in Rotterdam en Den Haag.

Wagemans heeft een kleine vijftig composities van verschillende aard op

[p. D16]

zijn naam staan. Hij componeerde vocale muziek, symfonieën en kamermuziek. Er zijn vijf cd's van zijn werk gemaakt.

Een bekende compositie van Wagemans is het stuk ‘De draak, het huis, de zon, de boom en de vijver’, waarin hij in abstracte klanken bovengenoemde begrippen probeerde te vangen. Wagemans wilde de draak laten klinken zonder typische drakenmuziek te componeren. Het stuk heeft veel indruk gemaakt.

Voor dit portret is gebruikgemaakt van een uitgave van Donemus, geschreven door Paul Luttikhuis.