Neerlandia. Jaargang 103

Visser-Neerlandiaprijs voor Roland Coryn
Een optimistische levensbevestiging
● Yves Knockaert

Roland Coryn werd geboren te Kortrijk op 21 december 1938. Hij begon zijn muziekstudies aan de Stedelijke Muziekacademie ‘Peter Benoit’ te Harelbeke. Daarna studeerde hij aan het Koninklijk Muziekconservatorium te Gent, waar hij een reeks prijzen behaalde: notenleer, piano, altviool kamermuziek, muziekgeschiedenis, harmonie, contrapunt, fuga en compositie. Daarnaast behaalde hij het Hoger diploma altviool en kamermuziek.

Als pedagoog begon Coryn zijn loopbaan als leraar notenleer, piano, viool, altviool en samenspel te Harelbeke. In 1977 werd hij directeur van de muziekacademie te Oostende, maar in 1979 keerde hij terug als directeur naar de muziekacademie van Harelbeke, een ambt dat hij uitoefende tot hij enkele jaren geleden met pensioen ging, om

[p. D14]

zich volledig aan de compositie te kunnen wijden. Intussen was hij ook docent geworden aan het Koninklijk Muziek-conservatorium te Gent, eerst voor harmonie, daarna contrapunt en fuga en uiteindelijk compositie.

Roland Coryn manifesteerde zich ook als uitvoerend musicus. Hij was altviolist in het Belgisch Kamerorkest o.l.v. Georges Maes en medestichter en lid van het Vlaams Pianokwartet. Creaties van Als componist kreeg hij talrijke opdrachten, o.a. van de BRT, de Muziekwedstrijd van het Gemeentekrediet, de Guntherwedstrijd, de De Bériot-wedstrijd, de Unie van Belgische Componisten en het Ministerie van Cultuur, 1986. Zijn volgende composities bekwamen prijzen en onderscheidingen: Quattro movimenti voor orkest, laureaat Tenuto, 1973; Triptiek voor fluit, hobo en strijkers, Jef Van Hoof-prijs, 1974; Beurs Ministerie voor Nederlandse Cultuur, 1979; Koopalprijs voor het kamermuziekoeuvre, 1986.

Gewaardeerd figuur

Ook in het muziekleven is Roland Coryn een gewaardeerd figuur. Hij was o.a. muzikaal adviseur van de beheerraad van de ‘Muizelhuisconcerten’, Hulste, jurylid van verschillende compositiewedstrijden, jurylid van de Internationale Altvioolwedstrijden te Belgrado, 1983 en te Budapest, 1984 en hij was lid van de Adviescommissie voor Muziek van het Ministerie van Cultuur. Op zijn opuslijst staan orkestwerken, kamermuziekwerken en werken voor solo-instrumenten. Hij schreef ook enkele liedbundels en enkele grote vocaal-orkestrale stukken. Zijn belangrijkste werken zijn: Quattro movimenti voor groot orkest (1973), Triptiek voor fluit, hobo en acht strijkers (1974), Sonate voor orkest (1975), Regina, liedcyclus voor middenstem, tekst: Jacques Coryn (1976), Jocaste tegen God voor koperensemble, piano en slagwerk, toneelmuziek bij het gelijknamige stuk van Herman Teirlinck, naar Sophocles (1981), Sonate voor twee piano's (1981), Kwartetbeweging voor drie tenortuba's en bastuba (1982), Saxofoonkwartet (1982), Sonate voor altviool en piano (1984), Introducione e ciaccona voor kopers en slagwerk (1985), Landschappen en stillevens voor gemengd koor a cappella, tekst: Gust Gils, Roland Jooris, Paul Van Ostayen (1985), Trombonekwartet (1986), Inventies voor strijkersensemble (1986), Opus: Mens, oratorium voor sopraan, bariton, gemengd koor en instrumentaal ensemble, tekst: Jacques Coryn (1987), Concerto voor viool en orkest (1988), Due Pitture voor groot orkest (1989), Concerto grosso voor groot strijkorkest (1989), Vier ernstige liederen voor gemengd koor, tekst: Dirk Blockeel, Hendrik Marsman, James Joyce (1991), Preambolo festivo voor fanfareorkest (1992), Drie bewerkingen van Oud-Nederlandse kerstliederen voor vier- en vijfstemmig gemengd koor (1992), Ave Maria, motet voor vierstemmig gemengd koor (1992), Het kleine Grootverhaal van Hebben en Zijn, spel met woord, muziek en dans voor kinderkoor, kindertoneel, jeugdorkest en één of meerdere dansers, tekst: André Velghe (1992), Vijf bewegingen voor blaaskwintet (1993), Beeldspraak 1992 in '93, vijf liederen voor gelijkstemmig koor, tekst: Jan D'Haese (1993), A Letter to the World, vijf liederen voor vierstemmig gemengd koor, tekst: Emily Dickinson (1993), Concerto voor vibrafoon, marimba, xylofoon en orkest (1994), Riflessioni per contrabasso e pianoforte (1994), Due contrasti voor groot koperensemble (1995), Tre pezzi per orchestra d'archi (1995).

Grote adem

Als componist is Roland Coryn moeilijk met een stijlbegrip te vangen. De grote adem doorheen zijn werk is zeker romantisch te noemen, in de universele betekenis van de term, niet als een verwijzing naar de 19de eeuw. Universeel is ook de veelheid en de verscheidenheid, de genuanceerdheid en de subtiliteit in de uitwerking van zijn muziek. Weliswaar kan in vele werken het globale contrast in een simpele wit-zwart-contradictie geformuleerd worden, maar de waarheid van de muziek zelf is niet wit-zwart, maar uiterst genuanceerd, zelfs niet in grijswaarden, maar in rijke kleuren. Universeel is zijn stijl ook omdat je geen echte voorbeeldcomponisten kan aanwijzen. Hij werkt zijn eigen ideeën uit en verwijst slechts zelden naar een zeer ‘verteerde’ achtergrond van muziek van anderen als voorbeeld. Om toch enkele namen te noemen: de Vlaamse polyfonisten omwille van Coryns zin voor contrapuntiek; Brahms en Bartók voor de zin voor constructiviteit en dieperliggende emotionaliteit; Stravinsky en Corelli omwille van hun ritmiek; Ligeti en Lutoslawski voor de klankwemeling. Van Roland Coryn kan gezegd worden dat hij op de stevige structuren van zijn muziek zowel het lyrische als het vitalistische ent. Laat het niet in een stijlbegrip te vatten zijn het is een eerlijke en voor zichzelf sprekende muziek van deze tijd, van een zelfbewust mens van deze tijd.

Muzikale architectuur

Voor elke bouwsteen van de muzikale architectuur ontwerpt Roland Coryn een specifieke benaderingswijze. Constanten in zijn oeuvre zijn het overheersen van de absolute muziek op het programmatische, wat zich vertaalt in een voorkeur voor het instrumentale boven het vocale. De heldere structuur gaat meestal uit van een niet-perfecte symmetrie. Daarbinnen zijn ritmische kernen vanuit een barokke voortspinning gedacht: ze zijn dermate met energie geladen, dat zij uit zichzelf nieuwe ritmische motieven genereren. Soms leiden bewegingen in de ritmiek tot een hoge graad van complexiteit, tot een ritmische polyfone veelgelaagdheid, zoals in ‘Quattro Movimenti’ (1973) voor orkest. Het fenomeen van de klankkleur wordt eveneens zeer subtiel behandeld en in de totaalarchitectuur van de muziek opgenomen. In de ‘Sonate voor orkest’ (1975) zullen

[p. D15]

kruisende bewegingen en tegenbewegingen uitmonden in een kleurrijk klankveld dat in de verschillende zeer polyfone klanklagen tot de suggestie van het chaotische voert. De melodie is niet primordiaal in Coryns muziek: vanuit kleine intervallen worden kettingen opgebouwd, die de plaats van de traditionele melodie innemen.

Coryn schrijft absolute muziek, waar hooguit de titel van een beweging een suggestie voor een buitenmuzikale inhoud kan zijn. Hij wil de luisteraar een algemene en niet geconcretiseerde emotionaliteit laten aanvoelen doorheen zijn klankenpalet. Eén keer spreekt hij zich uit: in zijn oratorium ‘Opus: Mens’ (1987) maakt hij als vijftigjarige de balans op van dit leven en komt tot een optimistische levensbevestiging. Het werk is geschreven voor twee vocale solisten (sopraan en bariton), koor en orkest. De technieken van de instrumentale muziek zijn hier hernomen: soberheid en directheid in een notenmateriaal dat tot de essentie herleid is. In de totaliteit van zijn werk wordt echter een ander soort inhoud gesuggereerd: de (quasi-)chromatiek kan de uitdrukking van gespletenheid, onzekerheid en innerlijke tegenspraak krijgen.

Het Vioolconcerto (1987) kent een virtuoos solistisch tweede deel, na een moderato als eerste deel, dat uitloopt op een verstild koraal. Het koraal als symbolische verwijzing komt meer voor bij Coryn, ook in de ‘Inventies voor strijkers’ (1986) bijv. Vele composities zullen trouwens eindigen op een langzame beweging, een lamento waaruit berusting spreekt.