Neerlandia. Jaargang 103

VN-prijs voor Joke Van den Brandt en Kalligrafia
Kalligrafie: onbekend en onbemind
● Guido Logie

Een heer vraagt een dame niet naar haar leeftijd. Joke Van den Brandt is moeder van vijf kinderen en oma van een respectabel aantal kleinkinderen. ‘Maar ik werk nog als iemand van 35,’ zegt ze. Ze laat zich dat niet ontvallen om zichzelf in de belangstelling te plaatsen maar om aan te geven hoe haar inzet voor de kalligrafie haar helemaal opslorpt.

In 1987 richtte ze Kalligrafia op, de Vlaamse Vereniging ter bevordering van de kalligrafie. Ze is er nog steeds voorzitter en de drijvende kracht van, maar ze weet zich omringd met een schare goede medewerkers.

Voor die tomeloze inzet voor ‘de

Joke Van den Brandt

kunst van het schrijven’ wordt ze met een Visser-Neerlandiaprijs bedacht. Het geld is voor de vereniging bijzonder welkom. Het lidmaatschap wordt laag gehouden: 600 frank; voor Nederlanders is dat 40 gulden. Een ‘financiële meevaller’ kan de bodem van de verenigingskas wat verbergen, te meer daar Kalligrafia met geen enkele (overheids)subsidie bedacht wordt. Er is wel eens een dossier naar Brussel gestuurd in de hoop ook wat uit de overheidsruif te kunnen meeeten, maar het antwoord was een vriendelijke weigering.

Waarom?

Joke Van den Brandt: ‘De kalligrafie is niet bekend. Voor de overheid kan

[p. D13]

ze niet tot de “beeldende kunst” gerekend worden. Ze valt dus buiten de prijzen.’

Niet bekend? Toch blijkt de belangstelling niet gering. We ontmoetten Joke Van den Brandt op de Antwerpse Boekenbeurs waar Kalligrafia een stand heeft. De tafel waaraan Van den Brandt en een paar medewerkers zaten, werd omstuwd door belangstellenden, zodat het enige moeite kostte om van de voorzitter een foto te maken.

Daarenboven, luidt het Latijnse spreekwoord niet: verba volant, scripta manent? Zowel in het openbare leven als in het privé-leven van mensen doen zich genoeg gebeurtenissen voor die men ‘geboekstaafd’ wil zien. Overheden willen oorkondes uitreiken, universiteiten diploma's, en privé hebben mensen ook allerlei gebeurtenissen die ze met een kunstzinnige kaart willen aankondigen of met een heerlijk diner annex fraai ogende menukaart willen bezegelen...

Weinig beroepskalligrafen

Kalligrafia telt zo'n 1500 leden waarvan er ongeveer 150 Nederlander zijn. Niet uitsluitend mensen die de kalligrafie beoefenen zijn lid, maar vaak ook mensen die alleen maar



geïnteresseerd zijn. Veel beroepskalligrafen telt Vlaanderen niet. Van den Brandt noemt enkele namen: Anna Van Damme, Brody Neuenschwander, Sofie Verschuere, Joke en Liesbeth Boudens... Opdrachten zijn vaak oorkonden, diploma's, allerhande kaarten en mailings. Bedrijven en instellingen willen bij speciale gelegenheden wel eens een onpersoonlijke computeradressering vervangen door een warmer kunstzinnig schrift. Kalligrafen specialiseren zich vaak in een paar lettertypes. Voor Joke Van den Brandt zijn dat het humanistisch cursief en het gotisch.

Ze zegt dat ze altijd van schrijven gehouden heeft. Haar belangstelling voor de kalligrafie werd helemaal gewekt toen ze trouwde met de graficus Frank-Ivo Van Damme. Ze volgde een jaar lang één dag per week les aan de Fachhochschule van Aken, bij Werner Eikel. (‘Die naam moet u zeker vermelden.’) Aan de Vrije Universiteit Brussel studeerde ze paleografie en codicologie. In het buitenland nam ze aan workshops deel, onder andere in de Verenigde Staten. In 1985 behoorde ze tot de oprichters van de Vlaams-Nederlandse vereniging Scriptores maar na een paar jaar nam ze, om interne redenen, ontslag. Daarna richtte ze Kalligrafia op. Sinds november 1998 bestaat het Vlaams-Nederlandse Overleg Verenigingen. Het gezelschap probeert twee keer per jaar in een Amersfoorts hotel samen te komen om de goede samenwerking te bevorderen.

Vele activiteiten

Tot de vele activiteiten van Kalligrafia behoort het organiseren van cursussen alsook van de jaarlijkse dag van lesgevers, het opzetten van exposities enzovoort. Dit jaar was de Gezelleexpositie ‘Ego Flos’ op vijf plaatsen te zien. Ze kende een groot succes. De vereniging geeft ook een blad uit: Letternieuws. ‘Het mooiste vakblad van Europa,’ aldus Joke Van den Brandt. Een andere activiteit van Kalligrafia die tot ver over de grenzen heen reikt, is de tweejaarlijkse Internationale Grote Prijs Kalligrafie (100.000 BEF of zo'n 5.000 gulden) die in samenwerking met de gemeente Westerlo georganiseerd wordt.