Neerlandia. Jaargang 103

[p. 26]

Kunst
Allerindividueelste expressie van het allerindividueelste idee
De geëxplodeerde beeldhouwkunst
● Guido Logie

De beeldhouwkunst is lang niet meer wat ze geweest is. Dat is niet zo zeer de verzuchting van een nostalgicus, als wel de uitdrukking van een wel zeer opmerkelijke evolutie.

‘De term beeldhouwkunst is in deze tijd problematisch geworden,’ schrijft kunsthistoricus en -criticus Elly Stegeman in haar inleiding met de opvallende titel De verruiming van de beeldhouwkunst in het boekje Hedendaagse beeldhouwers in Nederland en Vlaanderen. Dit werk is uitgegeven door de onvolprezen Stichting Ons Erfdeel in Rekkem. Het verscheen in zes talen tegelijk: Nederlands, Frans, Duits, Engels, Spaans en Italiaans. Met die publicatie wil de stichting, onder leiding van afgevaardigd bestuurder Jozef Deleu, de moderne beeldhouwkunst in de Nederlanden bekend maken in het buitenland. Eerder deed ze dat ook met de uitgave Hedendaagse schilders in Nederland en Vlaanderen.

Stegeman neemt Nederland voor haar rekening. Marc Ruyters, journalist van de Financieel-Economische Tijd, belicht de beeldhouwkunst in Vlaanderen.

Stegeman schrijft verder: ‘In die jaren (de jaren zestig), en het decennium erna, explodeerde de beeldhouwkunst tot een scala van mogelijkheden: land-art, body-art, happening, performance.’ Ruyters zet het woord beeldhouwkunst tussen aanhalingstekens en verduidelijkt tussen haakjes: beeldhouwwerken, installaties, assemblages, objecten. U, lezer, denkt misschien: ‘Je kunt het zo gek niet bedenken.’ En dat is niet helemaal naast de waarheid, zoals bijvoorbeeld blijkt op de poëziezomer '99 van het West-Vlaamse dorpje Watou (zie kader).

Calvinisme

Van oudsher was Nederland geen land van beeldhouwkunst, schrijft Stegeman. Ze veronderstelt dat de oorzaak in het calvinisme moet worden gezocht. Maar er waren natuurlijk toch wel beeldhouwers. En in haar zoektocht

Het meesterwerk van Reinier van Hoei: een gegoten bronzen doopvont (ca. 1115) in de Sint-Barthélemykerk van Luik

naar voorlopers van wat nu modern heet, komt ze bij Hendrick de Keyser (1565-1621) terecht. Deze kunstenaar maakte het grafmonument van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk van Delft en het beeld van Erasmus in Rotterdam. Dat laatste ging over beweging, en wel in de dubbele betekenis: fysiek en geestelijk.

Na de Tweede Wereldoorlog bleek er grote behoefte aan oorlogsmonumenten. Mari Andriessen was daarbij dé naam. Ook de verwerking van de oorlog in vrij beeldhouwwerk bloeide. Markante namen uit de naoorlogse periode blijken verder Couzijn, Visser, Brouwn en Schippers. De twee laatstgenoemden stammen uit de belangrijke jaren zestig.

Wortels

Ook Ruyters maakt voor wat Vlaanderen betreft een reis door de geschiedenis, op zoek naar de wortels van de actuele beeldhouwkunst. Hij vertrekt bij een meesterwerk van Reinier van Hoei: een gegoten bronzen doopvont (ca. 1115) in de Sint-Barthélemykerk van Luik. Vlaamse beeldhouwers blijken door de eeuwen heen geen sant in eigen land. Het valt Ruyters op dat ‘de grootste Vlaamse beeldhouwers, Claus Sluter, Jan van Boonen of Giambologna, François Duquesnoy en Artus Quellin, hun belangrijkste

[p. 27]

werk in het buitenland hebben gemaakt’. Of hun grootste succes in het buitenland oogstten, zoals de symbolistische beeldhouwer George Minne. Eind jaren tachtig van de negentiende eeuw was er de spraakmakende kunstgroep ‘Les XX’. Een belangrijke naam in die periode was natuurlijk Constantin Meunier, die het industriële landschap van Luik en de Borinage ontdekte. Het vitalisme vond belangrijke vertegenwoordigers in Jef Lambeaux en Rik Wouters. De twintigste eeuw brengt tal van stromingen met markante vertegenwoordigers. En ook in Vlaanderen blijken ‘de rumoerige jaren zestig’ een nieuwe generatie kunstenaars af te leveren. Marcel Broodthaers, Panamarenko en Jef Geys zijn maar enkele namen.

Hedendaags

Het boeiende overzicht Hedendaagse beeldhouwers in Nederland en Vlaanderen brengt naast de inleidingen ook korte maar gedegen voorstellingen van een aantal representatieve hedendaagse beeldhouwers in de Lage Landen. De keuze van de kunstenaars is gebaseerd op individuele voorkeur van de twee samenstellers, heet het in de inleiding. En al is er dan niet naar een volledig overzicht gestreefd, de auteurs slagen er in elk geval in om op een deskundige manier te vertellen wat de Nederlanden aan ‘geëxplodeerde’ actuele beeldhouwkunst te bieden hebben. Wie de promotie van de kunst uit onze contreien genegen is, kan dit boek alleen maar toejuichen.