Neerlandia. Jaargang 103

Uitreiking Marcel Minnaertprijzen

Op 20 maart werden vanuit de Unie Nederland-Vlaanderen vzw in het Vlaams Cultureel Centrum De Brakke Grond te Amsterdam de jaarlijkse Marcel Minnaertprijzen uitgereikt. De gelukkigen waren een aantal auteurs die werk van hoge kwaliteit hadden geschreven, dat bovendien betrokken was op of uitging van het gehele Nederlandse taalgebied of van de Benelux.

De Unie Nederland-Vlaanderen vzw en de genoemde prijzen zullen niet iedereen bekend zijn; de Unie draagt bovendien een naam die oude politieke aspiraties doet vermoeden. De vereniging beseft dat ook blijkens de folder, waarin nadrukkelijk vermeld staat dat men zich bewust is van de reacties die termen als Groot-Nederland oproepen. Daarvan wil de Unie zich distantiëren: het gaat haar erom de gemeenschappelijke elementen in taal, cultuur en geografische ligging aan te vatten om te komen tot een ‘konsekwent samen optreden van alle Nederlandstaligen in de Europese Unie en daarbuiten’. Hoe, dat is slechts gissen, maar binnen Europa en na een uiteengevallen België denkt men aan een vereniging, in welke vorm ook, van Nederland en Vlaanderen. De Waalse Belgen zijn dan uit het beeld verdwenen. Nog niet op de dag van de bijeenkomst overigens, want de ‘academische lezing’ op de bijeenkomst handelde over diezelfde Walen, en droeg de prikkelende titel ‘Een Unie Nederland-Vlaanderen - blijven de Walen aan de kant staan?’ De lezing werd gehouden door Walloniëkenner Guido Fonteyn. Het werd een zeer interessante lezing die vooral voor de niet-kenners van het gewest uiterst leerzaam was. Allereerst was dat al de uiteenzetting over de ijking van beide gewestnamen Vlaanderen en Wallonië. De aanduiding Vlaanderen voor de gehele Vlaamse gemeenschap bleek uit de romantische hoek te komen, van auteurs als Rodenbach en Gezelle. Die naam kon natuurlijk alleen een toekomst gelden, want de graafschappen en het hertogdom waaruit het huidige ‘Vlaanderen’ is gegroeid, kennen eigenlijk geen gemeenschappelijk verleden. Hetzelfde geldt mutatis mutandis voor Wallonië. De Waalse dichter Joseph Grandgagnage komt de eer toe de naam Wallonië te hebben uitgevonden of beter: ontwikkeld, vanuit Wallons namelijk. In één adem werd toentertijd natuurlijk ook het Frans als bestuurstaal voorgesteld. De verdere strijd tussen beide taalgemeenschappen zal menigeen globaal bekend zijn, al dient nog eens - ter lering van de Nederlanders - vermeld te worden dat pas in 1973(!) de Nederlandse versie van de Belgische grondwet kracht van wet kreeg.

Ressentimenten binnen Wallonië

In het verloop van zijn lezing heeft Fonteyn gepoogd een heldere lijn aan te brengen in de bewegingen en ressentimenten binnen Wallonië, wat voor buitenstaanders geen eenvoudige zaak is. Hij schetste in drie, eigenlijk vier scenario's de belangrijkste stromingen in het Waalse cultuurpolitieke landschap.

Allereerst de francofonie: de (reactionaire) aanhang van een francofone gemeenschap die het Vlaams en de Vlamingen te vuur en te zwaard heeft bestreden, het liefst in hun eigen gebied. De Vlaamse beweging is onder die terreur ontstaan en dat valt zeer goed te begrijpen. Een duidelijk onderscheid dient volgens Fonteyn voorts te worden aangebracht tussen deze francofonie en de Waalse beweging, welke laatste haar oren overigens te vaak naar de francofonen laat hangen. Het rattachisme of reünionisme is een volgend belangrijk gegeven in de Waalse regio. Het werd destijds belichaamd door Graaf Albert du Bois, die zijn Catéchisme Wallon (1902) opende met de volgende, voor ons tamelijk schokkende zinnen:

[p. 24]

 

A quelle race appartiennent les Wallons?

 

A la race Française.

 

Quel est le caractère national du peuple Wallon?

 

Les Wallons ont exactement le

 

même caractère que les Français de

 

l'Est, et des Ardennes Françaises.

Jules Destrée wist met deze boodschap van een zelfstandig Wallonië een gevoelige snaar te raken en de grote massa te bereiken - het eerst in een open brief aan koning Albert I (1912), waarin hij het Belgische probleem meteen op scherp stelde met de beroemde zin: Laissez-moi vous dire la vérité, Sire, la grande et horrible vérité: il n'y a pas des Belges.

Op deze autonomiegedachte laat Fonteyn volledigheidshalve nog de aanhangers van het unitaire België volgen, al maakte hij niet duidelijk wie dat, buiten de koning, zouden moeten zijn.

Springlevende stromingen

Dit alles lijkt geschiedenis, maar niets is minder waar: deze stromingen zijn nog steeds springlevend en discussiëren binnen de nieuwe context van Europa over de aloude thema's. De teloorgang van het stalen delfstoffenrijk Wallonië en de gelijktijdige opkomst van het thans rijke Vlaanderen hebben ressentimenten als het anti-flamingantisme weer op doen laaien. Fonteyn waarschuwde dan ook voor de eventuele gevolgen van een te arrogant optreden van de Vlamingen in de huidige verhoudingen, die de Walen wellicht wederom naar het rattachisme zouden drijven. Het leeft in ieder geval volop en men hoort er Frankrijk natuurlijk niet over. Dit rattachisme heeft steeds zijn pendant in de Vlaamse toenadering tot Nederland gehad: beide gewesten zijn immers te klein en te kwetsbaar om aparte koninkrijkjes te worden. En zowaar, nu diende de Unie Nederland-Vlaanderen zich aan! Aan de zich opdringende vraag hoe wij het Brusselse gewest hierbij moeten denken, kwam de spreker helaas niet toe.

Prijsuitreiking

De prijsuitreiking, ingeleid door bestuursleden van de Unie, ontrolde zich na deze lezing. De Noord-Brabantse Kathelijne Toebak (1976), door de Unie nog voorwereldlijk aangekondigd als ‘mejuffrouw’ Toebak, was de laureaat van de Marcel Minnaertprijs 1999 voor haar werk Ruimtelijke structuur en ruimtelijk beleid in het gebied tussen Antwerpen en Kotterdam. Uit de toelichting bleek dat het ging om een moderne, originele en grensoverschrijdende benadering van de ‘afvalbakregio’, die het kustgebied tussen de twee concurrerende havens inmiddels is geworden. De noodzaak van grensoverschrijdende samenwerking zal de aanwezige ANV'ers zeker hebben aangesproken. De verzuchting van enkele aanwezigen ‘waarom nu weer verschillende cultuurverenigingen?’ daarmee bezig zijn, is door het begrip ‘grensoverschrijdende samenwerking’ te zetten naast de naam Unie Nederland-Vlaanderen wellicht al meteen subtiel beantwoord.

De Bijzondere Prijzen 1999 gingen, vergezeld van een laudatio, naar:

-	prof.dr. S.W. Couwenberg - voormalig hoofdredacteur van Neerlandia - voor zijn boek Nederland en de toekomst van Vlaanderen;
-	Derk Jan Eppink voor zijn boek Vreemde buren. Over politiek in Nederland en België;
-	dr. Ludo Jongen voor zijn boek Heiligenlevens in Nederland en Vlaanderen;
-	dr. Antoon van de Sande voor zijn boek Vrijmetselarij in de Lage Landen. Een mysterieuze broederschap zonder geheimen;
-	G. Castryck voor de organisatie van het Vlaams-Nederlands colloquium De spanning tussen economie en ecologie te Gent vanwege de Vlaamse Geschiedkundige Kring en de Vereniging voor Ecologische Geschiedenis;
-	dr. G. Magnus en prof.dr. M. Van Sprundel voor de organisatie van een Vlaams-Nederlandse studiedag Milieu en Gezondheid te Antwerpen, door vier betrokken verenigingen van artsen en milieudeskundigen.

Een receptie besloot deze prijzendag met een culinaire verzorging van zuidelijke origine, voortreffelijk dus. (ER)