Neerlandia. Jaargang 103

[p. 15]

[De koers van het ANV (vervolg)]

uitvoerbaar. Dit betekent dat een vereniging als het ANV, zoals de algemeen voorzitter aangeeft, heel pragmatisch moet zijn: er is ‘trouwens geen enkele reden om niet optimaal samen te werken’.

Optimale Nederlands-Vlaamse samenwerking, gestoeld op de nuchtere mogelijkheden van vandaag de dag, getuigt van een realistische visie. Maar er zal hard gewerkt moeten worden. Het is immers helaas zo dat niet alle mogelijkheden van samenwerking, en dat geldt zowel voor Vlaanderen als voor Nederland, voor iedere beleidsmaker vanzelfsprekend zijn. Alle invloed zal moeten worden aangewend om alleen al dat wat voor de hand ligt, gerealiseerd te krijgen.

Cultureel akkoord

Instrumenten zijn er genoeg. Denk in de eerste plaats aan het Vlaams-Nederlands cultureel akkoord dat nodig invulling en uitwerking behoeft of aan het verdrag van de Raad van Europa inzake grensoverschrijdende samenwerking tussen lagere overheden. Het ANV zou er goed aan doen gemeenten en provincies aan te zetten dit verdrag in praktijk te brengen. Enkele jaren geleden is in Neerlandia aan dit verdrag ruim aandacht besteed. Dit verdrag is uniek, omdat het niet alleen in traditionele samenwerking voorziet, maar juist werkelijke integratie nastreeft. Het maakt de oprichting mogelijk van gezamenlijke organen en instituties die een gemeenschappelijke taak uitoefenen in plaats van de oorspronkelijke afzonderlijke lichamen aan weerszijden van de grens. En deze mogelijkheid is niet beperkt tot grensgemeenten of grensprovincies, hoewel daar wel de meeste belangstelling zou moeten bestaan.

Structureel karakter

Nederlands-Vlaamse samenwerking? Volmondig ja dus. Institutioneer de contacten en geef deze een structureel karakter, zoals mevrouw Baartmans ook voorstaat. Maar waarom het artikel mij verontrust, is omdat de bepleite actie zich beperkt tot samenwerking en géén gemeenschappelijke organen (zoals de Taalunie) nastreeft op - bijvoorbeeld - basis van het genoemde Europese verdrag. Voorts beperkt de zienswijze van de algemeen voorzitter zich tot Nederlands-Vlaamse samenwerking in de Lage Landen, zoals in de verschillende werkgroepen. Geen woord over Suriname, de Antillen, Zuid-Afrika, Namibië of Néerlandicité elders in de wereld. Verwaarlozing van dit aspect raakt het wezen van het ANV. Van oudsher is bevordering van de Nederlandse taal en cultuur waar ook ter wereld dé formule van het ANV.

Het ANV doet dit als Nederlands-Vlaamse vereniging, dus via gezamenlijk optreden naar buiten. Het aaneengesloten Nederlandse taalgebied in Europa, het basisgebied, heeft door de ontwikkelingsgang der historie cultureel en taalkundig zijn ‘buitengewesten’ in diverse soorten en maten, van onafhankelijk land tot immigratieregio. Deze historie schept verplichtingen. De Nederlanden zouden zich solidair moeten betonen met taalgenoten elders in de wereld. Te denken valt aan inspanningen voor de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs in Suriname, een ‘technische’ kwestie, die in overleg met de Surinaamse autoriteiten te klaren valt. Een meer principiële zaak betreft de positie van het Afrikaans in Zuid-Afrika en Namibië. Willens en wetens vindt in beide landen een onverholen verengelsing plaats, ook ten koste van andere inheemse talen. Laten wij dit maar begaan? Raakt ons dat niet? Kunnen we geen vergelijking maken met de verwijten die Vlamingen de Noord-Nederlanders maakten, omdat Nederland zich niets gelegen liet liggen aan de Vlaamse strijd voor erkenning van taal en cultuur? Treft ons, Nederland en Vlaanderen samen, niet het verwijt van Afrikaanstaligen dat wij geen helpende hand bieden?

Vanzelfsprekende solidariteit

Solidariteit is vanzelfsprekend en vooral nodig. Wie anders dan Nederlandstaligen in de wereld zouden Afrikaanstaligen kunnen bijstaan?

Dat dit voor de Nederlandse en Vlaamse overheid nauwelijks een overweging is, is genoegzaam bekend, maar des te meer is optreden van het ANV aan de orde. Een goed voorbeeld geeft de Nederlandse Taalunie: gezamenlijke Nederlands-Vlaamse beleidsbepaling ten aanzien van taal en letteren en met het gezamenlijke resultaat ‘de boer op’. Dit gezamenlijk naar buiten treden is de vanzelfsprekende wederhelft van de naar binnen gerichte Nederlands-Vlaamse samenwerking in Europa. Zo heeft men het in het ANV reeds honderd jaar opgevat. De noodzaak tot bevordering van deze gedachte is - helaas - ook honderd jaar oud en het ziet er niet naar uit dat leidende politici in Nederland en Vlaanderen nu of in de naaste toekomst stimulering op dit punt niet meer nodig zouden hebben.

Daarom verontrust het mij ten slotte ook dat in het interview met de algemeen voorzitter het voortbestaan van het ANV niet helemaal vanzelfsprekend wordt gevonden.

Maar de eigenheid van het ANV is nog steeds uniek én broodnodig.

De taak van het ANV

Van mening kunnen we alleen verschillen over invulling en uitvoering. Moeilijk en lastig genoeg. Zo'n punt van invulling is bijvoorbeeld naast de taakuitoefening ten behoeve van de ANV-leerstoel en het Visser-Neerlandia Fonds, de vraag of Nederland en Vlaanderen niet gezamenlijk zouden moeten streven naar een soort Gemenebest, waarin alle landen en streken met een historische band met de Lage Landen geïnstitutionaliseerd zouden zijn samengebracht als een politiek forum zoals de Engelsen (British Commonwealth), de Fransen (Communauté française), maar ook de Portugezen of de Spanjaarden, reeds hebben. Zou de Taalunie daartoe kunnen worden uitgebouwd? Hierover nadenken en zorgen dat er een publiek debat over ontstaat, is de taak van het ANV en is noodzakelijk gezien vanuit een algemeen-Nederlands belang. Het ANV is nog lang niet aan het einde van haar bestaan, welk vaarwater ook gekozen wordt. Of denkt de algemeen voorzitter aan het omzetten van het ANV in een stichting? Daarover zou dan een stevige discussie moeten worden gevoerd.

Jan L.M. Kits Nieuwenkamp is oud-algemeen secretaris van het ANV.