Neerlandia. Jaargang 103

[p. 11]

Taal
In het Engels naar het Eurovisie-songfestival
● Leo Camerlynck

Op 29 mei 1999 vond in Jeruzalem het Eurovisiesongfestival plaats. Wat in bepaalde kringen, die de Nederlandse taal genegen zijn, gevreesd werd, is op die dag werkelijkheid geworden. Nederland en België, in casu Vlaanderen, vaardigden kandidaten af die in het Engels hun bijdragen hebben geleverd ten overstaan van een miljoenenpubliek.

Er dreigden vorig jaar reeds donkere wolken boven het Nederlandse en Vlaamse Eurovisiesonglandschap, toen bekend werd dat er internationaal stemmen opgingen om de terechte verplichting op te heffen, die de deelnemende landen oplegt om in de eigen taal/talen te zingen. Kort na de jongste uitgave van het festival, was het dan ook zo ver. Er mocht dit jaar opnieuw in een andere taal dan de taal of talen van het land gezongen worden. Uiteraard zagen heel wat Nederlanders en Vlamingen dit maar al te graag, en men schakelde probleemloos op het Engels over. Maar eerst even een terugblik op de voor onze Lage Landen opmerkelijke uitslag van 1998. Dat Eurovisiesongfestival was opmerkelijk op verschillende vlakken. Niet alleen sleepte de Israëlische transseksuele Dana International de eerste prijs in de wacht, hetgeen hier en daar voor een zekere cultuurschok zorgde, maar er deden zich ook merkwaardige feiten voor, die bij vorige edities nauwelijks te bespeuren vielen. Zo gaf België het maximum aantal punten aan Nederland, en Nederland gaf de op één na hoogste score aan de zuiderburen. Is dit toe te schrijven aan de veralgemeende televoting? Vermoedelijk wel. Hoe dan ook, de historische Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden blijken meer sympathie dan antipathie voor elkaar te koesteren.

Sympathieën

Het Eurovisiesongfestival is één van die gebeurtenissen, waar men zich wel eens duchtig aan kan ergeren, maar die steeds de nieuwsgierigheid opwekt van miljoenen kijkers. Ergernis alom als je moet vaststellen dat objectiviteit vaak ver te zoeken is. Enkele voorbeelden: het Griekse deel van Cyprus geeft altijd het maximum aan punten aan Griekenland, dat op zijn beurt een hoge score aan het land van de verscheurde Cyprioten toekent. Een muzikale ‘enosis’ zowaar. Turkije gunt beide landen weinig sympathie, en omgekeerd wordt dat vertaald in cijfers, als er al punten worden ‘prijsgegeven’. De Scandinavische landen gunnen elkaar doorgaans ook enkele puntjes, ook al stelt de muzikale inzending weinig voor. Bij de jongste uitgave viel de in het Fins zingende, doch van huize uit Zweedstalige Finse zangeres, in de gunst van de Zweedse overbuur. Estland en Finland - beide landen hebben een bevolking die verwante talen spreken, nl. een Fins-Oegrische taal - blijken ook goede maatjes. In datzelfde Estland woonden eeuwenlang Estlandzweden, waardoor het land van Ingmar Bergman en Selma Lagerlöf een hart onder de riem van de Noord-Balten blijft steken. Nochtans zijn die Noordse landen beducht voor alle mogelijke uitingen van grensverleggend nationalisme, hoe gering ook. De voormalige Joegoslavische republieken, op Servië na (dat in 1998 niet meedeed), vinden het ook goed met elkaar.

Dit heeft allemaal weinig te maken met muziek, maar vooral met favoritisme en nationalisme. De veralgemeende televoting zal er wel iets mee te maken hebben, al mag dat niet over de hele lijn doorgetrokken worden. Daarover hierna iets meer.

In het verleden was het zonder televoting niet beter en soms nog droeviger. Zwitserland zou nooit voor Duitsland stemmen, omdat de Duitstalige Zwitsers, of Schwyzerdüt-

[p. 12]

schen, zich officieel niet met hun noorderburen willen identificeren. Met de televoting blijken de Zwitsers, lees de Duitstalige Zwitsers, dan toch massaal hun taalgenoten uit de Bondsrepubliek te hebben gesteund. In het verleden was een Francofoon overleg overduidelijk. Frankrijk, Luxemburg (waar de Luxemburgers het Frans niet als moedertaal hanteren), Romaans-Zwitserland, Franstalig België en Monaco (die nooit enig Monegaskisch talent afvaardigde), waren steeds de beste vrienden.

De schone Marlayne
(foto: Cann Verbruggen)

Vlaams zangtalent Vanessa Chinitor

Nederland en België

Tot voor een tiental jaren gunde Nederland nooit één punt aan België, wanneer België een Nederlandstalige inzending had. Deze houding werd niet ingegeven door gegronde kritiek over de mogelijk mindere kwaliteit van die inzending, maar door een volkomen ongegrond gevoel van mogelijke inmenging in binnenlandse communautaire aangelegenheden. Misschien was er zelfs de angst dat men de Nederlanders zou beschuldigen van mogelijke sympathieën op grond van de taalverbondenheid. Een vleugje laatdunkendheid en superioriteitsgevoel zal er evenmin vreemd aan zijn. Omgekeerd kende Nederlandstalig, niet Franstalig, België wel punten toe aan Nederland.

Sinds ruim een decennium liggen de kaarten anders. De verhoudingen zijn aanzienlijk verbeterd. Nederland kent punten toe aan België, en niet meer wanneer het uitsluitend om een Franstalige inzending gaat.

Met de televoting in 1998 was het overduidelijk dat Nederland en België elkaars bovenste en onderste beste buren zijn. Nederland gaf tien punten aan Dis Oui van de Doornikse Mélanie Cohl, die op de zesde plaats belandde, terwijl België, en vermoedelijk massaal Vlaanderen, twaalf punten of het maximum toekende aan Edsilia Rombley, die Hemel en aarde verzette om een welverdiende vierde plaats in de wacht te slepen.

Het songfestival in het Engels

In 1998 zong Nederland nog in het Nederlands. België zong in het Frans omdat Franstalig België de kandidaat mocht leveren. In 1999 was het opnieuw de beurt aan Vlaanderen, maar heeft geen Nederlands gehoord. Het viel te vrezen dat zonder richtlijnen van enig gezagdragende instantie, zoals een cultuurministerie, de vaak cultuurvreemde vertegenwoordigers van de keiharde showbizzwereld maar al te graag de Angelsaksische toer op zouden gaan. ‘Muzikaal’ Nederland koos haast onvoorwaardelijk voor het Engels, ‘muzikaal’ Vlaanderen toonde maar weinig verzet tegen een keuze voor het Engels.

In Nederland was het het Tweede-Kamerlid Boris Dittrich (D'66), die de strijd aanbond. ‘Het Nederlandse lied moet kans krijgen op songfestival’ blokletterde de Volkskrant van 4 februari 1999, die een bijdrage van het Tweede-Kamerlid afdrukte. Dittrich begrijpt de commerciële beweegredenen, maar roept de NOS op de volgende keer toch weer een Nederlandstalige inzending te selecteren. Terecht schrijft hij: ‘Dat er in Nederland goede liedjes kunnen worden geschreven, die bij een breed publiek in de smaak vallen, is onomstreden. Regelmatig beklimmen groepen als Acda en de Munnik, Volumia en De Dijk de toppen van de hitparades. Met mijn oproep om Nederland voortaan weer met een Nederlandstalig (of Fries) lied op pad te sturen, heb ik willen duidelijk maken dat we het belang van de Nederlandse taal niet moeten onderschatten.(...) Nederland dreigt allengs een soort dependance te worden van de Anglo-Amerikaanse taal en cultuur. Dat is een proces dat zich geleidelijk voltrekt. Ik vind dat wij ons in Nederland meer bewust moeten zijn, dat onze eigen taal zorg verdient. Niet als een kasplantje, maar als vitale uitdrukkingsvorm van dat, wat ons bindt, de Nederlandse cultuur.’

Dittrich eindigt zijn opmerkelijke artikel als volgt: ‘Het kan toch niet zijn, dat op het Eurovisiesongfestival voortaan alleen de Vlamingen de schatbewaarders van de Nederlandse taal zullen zijn?’

Sirenezang

Helaas, Vlaanderen heeft zich jammer genoeg ook laten verleiden door de sirenezang van de Engelstalige suprematie op veel terreinen. Het Engels zingt makkelijker dan het Nederlands. Zelfs de Vlaamse minister van Cultuur Luc Martens (CVP), die evenwel tot taak heeft de bevordering van de Nederlandse taal ter harte te nemen, maakte kenbaar dat het Engels het liedje Like the Wind van Vanessa Chinitor iets krachtiger maakt. Gelukkig delen niet alle Vlaamse parlementsleden die mening. Vlaams parlementslid Etienne Van Vaerenbergh (VU) vertrouwde aan De Morgen van 4 maart 1999 onder meer het volgende toe: ‘Ik zou het leuker vinden als ze (Vanessa Chinitor) een Nederlandstalige versie van haar liedje bracht. Het songfestival heeft een fantastisch belang door de enorme uitstraling die het heeft in heel Europa. Het is dus zeker de moeite om de discussie te voeren.’ Op de vraag waarom taal zo belangrijk is, antwoordde Van Vaerenbergh zeer

[p. 13]

gevat: ‘Het Eurovisiesongfestival is een wereldgebeuren waar vijfhonderd miljoen mensen naar kijken. Het is bovendien een competitie onder landen die een stuk eigenheid in hun liedje moeten inbrengen. Wel, ik denk dat de eigenheid van Vlaanderen én van België het best getoond kan worden met een Nederlandstalig lied.’

Er ligt een taak voor al wie begaan is met de Nederlandse taal om druk uit te oefenen op het cultuurbeleid van Nederland en Vlaanderen, opdat het Nederlands opnieuw op het Eurovisiesongfestival te horen is.

Leo Camerlynck is voorzitter-Vlaanderen van het ANV

NOS Friesonvriendelijk?
De Nederlandse Omroep Stichting (NOS) kreeg voor de uitgave 1999 van het Eurovisiesongfestival 227 liedjes ingezonden. Alle nummers in dialect werden afgewezen. Ook Friese inzendingen. De beslissing om geen liederen in dialect toe te laten, is volkomen begrijpelijk. De Nederlandse taal heeft er geen baat bij als men met een dialecttekst op een internationaal forum als het songfestival uitpakt. Maar het Fries gelijkschakelen met een Nederlands dialect mag bepaald discriminerend worden genoemd.
De kwaliteit van het lied mag als criterium gehanteerd worden, doch niet het gebruik van het Fries als reden tot uitsluiting. Het Fries geniet in Friesland overigens steeds meer het statuut van volwaardige taal in administratie, gerecht en andere aangelegenheden, samen met of naast het Nederlands.
Dat daarbij wel voor het Engels wordt geopteerd, een taal die niet tot de Nederlanden behoort, is een des te schrijnender feit. ‘Nederland, let op uw saeck!’