Neerlandia. Jaargang 103

[p. D12]

Decreet voor de volkscultuur
Een overheidscadeau voor 1999-2000 - Jaar van de Volkscultuur?
● Stefaan Top

Op woensdag 14 oktober 1998 keurde het Vlaams Parlement in plenaire vergadering eenstemmig het ‘decreet houdende de erkenning en subsidiëring van organisaties voor volkscultuur en de oprichting van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur’ goed.
Omdat dat decreet op 27 oktober werd afgekondigd, gaat het met die datum de geschiedenis in. Zo wordt definitief een punt gezet achter een regelgeving die haaks stond op de werking van de sector volkscultuur. Meteen betekent het decreet het einde van de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde, die vervangen wordt door een Vlaams Centrum voor Volkscultuur.

Sector volkscultuur

In overleg met de administratie van de afdeling Volksontwikkeling en Bibliotheken en in samenwerking met de Vlaamse Culturele Koepel hebben vertegenwoordigers van de sector meermaals vergaderd om twee zaken gerealiseerd te krijgen: een nieuwe erkenningsprocedure en een meer aangepaste subsidieregeling.

De toestand van de sector was immers in de loop der jaren nogal chaotisch geworden: sommige verenigingen waren erkend en genoten subsidie, maar dreigden uiteindelijk toch uit de boot te vallen, omdat ze, om welke reden(en) dan ook, niet voldeden aan de zware en zeer gecompliceerde criteria van de ondertussen vigerende decreten voor de diensten, verenigingen en instellingen voor volksontwikkelingswerk. Andere verenigingen waren nog niet erkend, ontvingen geen subsidie en dreigden daarom voor altijd in de kou te blijven staan, hoewel ze al jaren een voortreffelijke werking hadden ontplooid. Het loonde dus de moeite om gezamenlijk naar een voor alle partijen aanvaardbare oplossing te zoeken. Vertegenwoordigers uit vier werkvelden (familiekunde, heemkunde, industriële archeologie en volkskunde) hebben een document klaargestoomd waarvan de volgende punten heel belangrijk zijn: per domein (werkveld) kan slechts één organisatie of samenwerkingsverband erkend en gesubsidieerd worden. Aldus wordt in de toekomst versnippering van energie en van middelen tegengegaan en wordt samenwerking gestimuleerd. Elke vereniging sluit met de overheid een beheersovereenkomst af met betrekking tot beleidsplan, integrale kwaliteitszorg, werking, subsidiebedrag en afrekeningsbepalingen. Binnen de gemaakte afspraken bepaalt de desbetreffende vereniging zelf welke accenten ze in haar werking wenst te leggen en hoe ze die wil realiseren. Belangrijk ten slotte is nog dat in principe om de vijf jaar een evaluatiemoment plaatsvindt. De volksculturele verenigingen kunnen derhalve een werking op langere termijn uitstippelen. De nieuwe regeling voorziet in een inloopfase tot eind 2001. Vanaf 2002 wordt er gewerkt met fasen van vijf jaar.

In vergelijking met de andere decreten in het volksontwikkelingswerk betekent het decreet voor de volkscultuur van 27 oktober 1998 een kleine revolutie.

Vlaams Centrum voor Volkscultuur

Al vele jaren was de bevoegde overheid geïnformeerd over de precaire situatie van de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde (KBCV), die met heel wat wetenschappelijke taken belast was, maar die niet over voldoende personeel beschikte en die slechts zeer beperkte financiële middelen had. Tot overmaat van ramp had een jarenlange benoemingsstop geleid tot een reële vergrijzing van de Commissie. Het was dus de hoogste tijd dat de minister een initiatief nam. Naar het voorbeeld van het Amt für rheinische Landeskunde (Bonn), de Conseil supérieur d'Ethnologie (Brussel)

[p. D13]

In Tilburg en omstreken geeft men nog steeds aan familie en kennissen een nieuwjaarskoek om ‘gelukkig nieuwjaar’ te wensen.

en het Nederlands Centrum voor Volkscultuur (Utrecht) groeide in Vlaanderen het verlangen om voor de volkscultuur ook een volwaardig steunpunt op te richten.

Het decreet voorziet nu in een Vlaams Centrum voor Volkscultuur (VCV), dat grosso modo de belangrijke opdrachten van de KBCV overneemt, maar daarenboven nog nieuwe opgaven toegekend krijgt, onder meer: een begeleidende, informerende en documenterende taak naar het volksculturele werkveld, het onderwijs en de media; het opzetten van eigen wetenschappelijke projecten; het uitbrengen van adviezen m.b.t. het subsidiëren van publicaties inzake volkscultuur. Voor de werking en personeelskosten (drie stafmedewerkers en één uitvoerend personeelslid) is er jaarlijks een subsidiebedrag van twaalf miljoen BF / fl. 65.000,- gewaarborgd.

Het valt te verwachten dat het VCV veel belang zal hechten aan het documenteren en bestuderen van eigentijdse volksculturele fenomenen in Vlaanderen met bijzondere aandacht voor de aanwezigheid van andere culturen en hun inwerking op eigen cultuurpatronen.

Al bij al mogen we met grote tevredenheid stellen dat het decreet van 27 oktober 1998 een echte doorbraak betekent voor de Vlaamse volksculturele sector, die al te lang gemarginaliseerd, verwaarloosd en ondergewaardeerd werd. Het feit dat de meeste verenigingen meer centen zullen krijgen, waardoor ze in volle vrijheid een eigen werking zullen kunnen ontplooien, is een groot winstpunt.

Daarbij komt nog de oprichting van het VCV, dat hoe dan ook bij zal dragen tot een grotere bekendmaking en een imagoverbetering van de volkscultuur in Vlaanderen. Met ‘1999-2000 Jaar van de Volkscultuur’ voor de deur biedt het decreet de mogelijkheid aan het volksculturele veld in Vlaanderen om samen met Nederland een relevante en onomkeerbare bijdrage te leveren.