Neerlandia. Jaargang 103

[p. 8]

Taal
Op zoek naar taaladvies?
Een nieuwe cd-rom met taaladviezen
● Eelco De Bodt

Koen Jaspaert, algemeen secretaris van de Nederlandse Taalunie overhandigt de Taaladviesbank aan Luc Martens, minister van Cultuur, Gezin en Welzijn.

Er zijn massa's taalboeken en taaladviesboeken op de markt. Maar tot op heden was er geen uitgave met adviezen waarover een representatief gezelschap van Nederlandse en Vlaamse deskundigen consensus heeft bereikt. Die lacune is met het verschijnen van de elektronische uitgave de Taaladviesbank opgevuld.

Op vrijdag 5 februari 1999 vond in Brussel de presentatie van de Taaladviesbank plaats en werd het eerste exemplaar overhandigd aan de heer L. Martens, Vlaams minister van Cultuur, Gezin en Welzijn. Hetzelfde werd nog eens dunnetjes overgedaan in Den Haag, waar op 9 februari een ander ‘eerste’ exemplaar - het tweede dus, want voor één keer was Vlaanderen het eerst aan de beurt - overhandigd zou worden aan de heer L.M.L.H.A. Hermans, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen; wegens ziekte van de minister heeft staatssecretaris R. Van der Ploeg (Cultuur) dat eerste-exemplaar-in-Nederland in ontvangst genomen.

Achtergrond

Het idee voor zo'n databank gaat terug tot 1989. Toen organiseerde de Nederlandse Taalunie een Algemene Conferentie Nederlandse Taal en Letteren met als thema Taalzorg: overheid en burger. Men stelde vast dat er behoefte was aan normering van de Nederlandse standaardtaal en dat de overheid in zoiets een rol te spelen had. Omdat een dergelijke normering het gehele taalgebied betreft, leek de uitwerking en de coördinatie van zo'n project een taak voor de Nederlandse Taalunie. De Taalunie is immers een intergouvernementele organisatie die het gemeenschappelijke beleid van Nederland en Vlaanderen op het gebied van de Nederlandse taal, het onderwijs Nederlands en de taalgebonden cultuur gestalte moet geven.

Die uitwerking en coördinatie hield in dat de Taalunie middelen beschikbaar stelde om de activiteiten van de taaladviesdiensten in Nederland en Vlaanderen te coördineren en te stimuleren, met als doel het opbouwen van een databank met kwesties waarover de Nederlandse en Vlaamse taaladviesinstanties inhoudelijk hadden afgestemd. De Werkgroep Taaladvies en Taaladviesdatabank deed voorbereidend werk en adviseerde de Taalunie een vast forum van taaladviseurs, een taaladviesoverleg, op te richten: dat forum kon zich buigen over lastige taalkwesties en al die kwesties met hun ‘oplossing’ konden dan worden opgeslagen in een databank. Aanvankelijk werd bij zo'n databank vooral gedacht aan iets voor eigen gebruik - een

[p. 9]

hulpmiddel voor de taaladviesdiensten zelf dus, maar steeds speelde ook in het achterhoofd de mogelijkheid van een soort afgeleid product, bedoeld voor taalgebruikers in het algemeen. Men kende de algemene behoefte aan electronische taalhulpmiddelen, die in vergelijking met de bestaande bronnen (taalboeken) de gebruiker sneller en gemakkelijker helpen dankzij allerhande zoekstrategieën, de mogelijkheid van zoeken op vrije tekst en het gebruiken van wildcards, doorverwijzingen naar vergelijkbare kwesties of naar een algemene toelichting.

Uiteindelijk meende de Taalunie ervoor te moeten zorgen dat ook voor het Nederlands dergelijke elektronische taalhulpmiddelen voor het grote publiek ontwikkeld werden, net zoals die informatiesystemen beschikbaar zijn voor de ons omringende taalgebieden. Daar ligt het begin van de Taaladviesbank.

Het product

De Taaladviesbank is een cd-rom met (voorlopig nog maar) 500 taaladviezen, samengesteld onder verantwoordelijkheid van het Taaladviesoverleg (TAO) van de Nederlandse Taalunie, een overlegorgaan waarin taaladviseurs en auteurs van woordenboeken, grammatica's en taaladviesboeken met elkaar overleggen. De selectie van de taalkwesties is verzorgd door het TAO en is gebaseerd op de ervaringen van taaladviesdiensten. De opgenomen kwesties zijn gekozen uit een lijst van toppers: ze maken deel uit van de verzameling meest gestelde vragen en vaakst voorkomende taalproblemen. Het is de bedoeling dat die eerste 500 adviezen ieder halfjaar worden aangevuld met 250 nieuwe adviezen, tot er uiteindelijk 1500 taaladviezen in staan. Naast 500 veelgestelde taalvragen met antwoord bevat deze eerste cd-rom een handige index die het materiaal toegankelijk maakt. Zo lukte het mij bv. snel om de juiste schrijfwijze van mijn eigen beroep op te zoeken. Met behulp van een praktische zoekhulp is de Taaladviesbank vanuit andere programma's te openen. De cd-rom bevat ook titels van naslagwerken en adressen van taaladviesdiensten en normalisatie-instituten. Op vragen over spelling, woordsoorten, woordgebruik, grammatica, stijl en vele andere onderwerpen wordt een helder, eenduidig antwoord met onderbouwing en verdere literatuur gegeven. Het bijzondere daarbij is dat de opgenomen adviezen niet alleen het standpunt van één of enkele auteurs weergeven - zoals in vele taaladviesboekjes het geval is - maar dat ze geschreven zijn door een kernredactie en vervolgens ‘gecontroleerd en goed bevonden’ zijn door een grote groep taalkundigen en taaladviseurs in Nederland en Vlaanderen. Je zou dus kunnen zeggen dat ze een kwaliteitslabel hebben gekregen.

Een deel van de adviezen gaat over varianten die niet in het hele taalgebied gebruikelijk zijn: dat geldt voor typische varianten die alleen in (bepaalde regio's van) Nederland of alleen in Vlaanderen gebruikt worden. Een van de aardigste (dubbel)voorbeelden vind ik fonteintje (Nederland) in de betekenis van een wastafel met als tegenhanger lavabo (Vlaanderen), eveneens voor wastafel. Meestal gaat het echter over niet-algemene varianten die in Vlaanderen gebruikelijk zijn. Opmerkelijk daarbij is dat die Vlaamse varianten vooral descriptief worden behandeld: geen directe afkeuring, zoals we dat kennen uit veel taalboekjes, waarin de oude aanduiding ‘ZN’ (=Zuid-Nederlands) meestal te interpreteren valt als ‘zeg niet [(...), maar wel (...)]’. In de Taaladviesbank wordt er bij die varianten aangegeven welke alternatieven in het gehele taalgebied gangbaar zijn. Zo wordt de taalgebruiker zich er ten eerste van bewust dat bepaalde varianten ‘Vlaams’ zijn en kan hij er vervolgens zelf voor kiezen bepaalde Vlaamse varianten wel of niet te gebruiken. Met andere woorden: door de adviezen komen Vlamingen er achter welke woorden of constructies in Nederland niet bekend of gebruikelijk zijn; aan hen dan de keuze die door algemeen gangbare alternatieven te vervangen, en zo'n keuze kan onder meer afhankelijk van de doelgroep zijn. Voor Nederlanders kan diezelfde informatie haar nut bewijzen als middel om Vlamingen en uit Vlaanderen afkomstige teksten beter te begrijpen.

Vooral die invalshoek moet iedereen die ‘algemeen-Nederlandse’ contacten heeft, boeien, want Nederland en Vlaanderen vormen weliswaar één taalgebied, maar er is dan toch sprake van eenheid in verscheidenheid. Juist het weet hebben van die verscheidenheid - over en weer - zorgt voor een betere communicatie!

Titel:	Taaladviesbank
Redactie:	dr. J.A.M. Komen, dr. G. Craps, dr. W. Haeseryn, drs. C.A. de Ru, drs. E. Tiggeler, dr. G. Verhoeven, in opdracht van de Nederlandse Taalunie
Systeemeisen:	Windows 3.1 en hoger (Ned. versie), 486/66 MHz processor, 8 MB RAM, 10 MB vrij op harde schijf (of 2 MB vanaf cd-rom), VGA 16 kleuren, cd-romspeler
Uitgave:	Sdu Uitgevers en de Standaard Uitgeverij - ISBN 90 75566 89 1 (stand-aloneversie voor pc-gebruik) - fl. 59,00 / 1.095 BF (1e release); of fl. 295,00 / 5.400 BF voor een abonnement inclusief aanvullingen; daarnaast is er ook een netwerkversie leverbaar.

Eelco De Bodt is actief als freelance adviseur op het gebied van taal en communicatie