Neerlandia. Jaargang 102

[p. D 19]

Wetenschappelijke Tijdingen
● Joris Dedeurwaerder

De Vlaamse beweging, zoals men de moeizame emancipatie van de Vlamingen in het koninkrijk van 1830 heeft genoemd, is een veelzijdig gebeuren geweest. De jongste generaties Vlamingen, die zich in een vernederlandste regio geborgen weten en onbevangen op anderstaligheid reageren, hebben nauwelijks een voorstelling van de vele vragen waarmee de Vlaamsgezinden ooit werden geconfronteerd. Het lijkt dezer dagen zelfs political correct die flaminganten denigrerend voor te stellen als tegendraadse strebers die het vooral om carrièreplanning te doen was.

De historiografie van de Vlaamse beweging heeft vooralsnog hoofdzakelijk aandacht gehad voor de openbare aspecten ervan: de in meetings en publicaties geformuleerde doelstellingen, de polemieken, de biografie van de voormannen, de politieke strijd, de in wetteksten geboekstaafde overwinningen. Nauwelijks geanalyseerd is het moeizame dagwerk in



binnenkamers, de creativiteit - of het gebrek daaraan - waarmee de vele details in de uitvoering van moeizaam afgedwongen wetten werden geformuleerd, het ontstaan van een Belgisch Nederlandse terminologie in de overheidsdiensten, de gevoeligheden en de belangenkwesties die de doorvoering van tweetaligheid in die diensten opwekte, de reactie van de burgers op die ontwikkeling enz.

[p. D 20]

Vrij onbekend is ook het verhaal van de ‘wetenschappelijke’ richting in de Vlaamse beweging, een strekking die aan het einde van de vorige eeuw in gang werd gezet door de Gentse bioloog en hoogleraar Julius Mac Leod (1857-1919). Mac Leod stelde dat de economische achterstand van Vlaanderen het gevolg was van intellectuele achterstand. Voor emancipatie was in de eerste plaats Nederlandstalig onderwijs van laag tot hoog levensnoodzakelijk. Hij schreef in 1896 het verslag van een ANV-commissie die de vernederlandsing van de Gentse universiteit bepleitte en stichtte in 1896 de Vlaamse Natuur- en Geneeskundige Congressen: jaarlijkse bijeenkomsten met de dubbele bedoeling de wetenschap te bevorderen en wetenschappelijk gevormde Vlamingen te vormen. In de sfeer van de strijd voor Nederlandstalig hoger onderwijs groeiden de wetenschappelijke congressen in de periode voor en na de Eerste Wereldoorlog uit tot indrukwekkende en gezaghebbende intellectuele manifestaties, die aan voor- en tegenstanders duidelijk maakten dat het Nederlands wèl bruikbaar was als taal van wetenschapsbeoefening.

Wetenschap in het Nederlands

Toen in 1930 de strijd voor Gent - eindelijk! - was gestreden, bleek de wetenschapsbeoefening in Vlaanderen nog steeds gehinderd door de houding van de officieel tweetalige, maar in feite verfranste Belgische wetenschappelijke academies. Vlaamse academici zetten een campagne op voor de oprichting van Vlaamse academies: een strijd die een decennium lang duurde en in 1939 - in weerwil van de gespannen internationale situatie - leidde tot de val van het Belgische kabinet en tot een bewogen verkiezingsstrijd.

In die context ontstond in 1935 de Vereniging voor Wetenschap. Ze was een initiatief van Jozef Goossenaerts (1882-1963). Goossenaerts, filoloog en leraar, vriend van Frans Van Cauwelaert, was al voor 1914 actief in het ANV en nam na de Eerste Wereldoorlog, waarin hij door de Duitsers gevangen was gezet, als organisator en promotor van tal van Vlaamse initiatieven, in de Vlaamse beweging zowat de rol van Hippoliet Meert over: ‘... de man achter de schermen, idealist en realist tgelijk, standvastig en nederig wroeter’ (Gilbert De Smet). Honderd jaar na het eerste Nederlands Taal- en Letterkundig Congres organiseerde Goossenaerts in 1949, in de moeilijke naoorlogse tijd, een Algemeen-Nederlands Congres.

Met de Vereniging voor Wetenschap wilde Goossenaerts de door Vlamingen en andere taalgenoten beoefende wetenschap bevorderen en bekendmaken. Hij was hoofd- en eindredacteur van het orgaan van de vereniging, Wetenschap in Vlaanderen (1935-1939), vanaf 1940 Wetenschappelijke Tijdingen. Typografisch bootste het tijdschrift het Duitse Forschungen und Fortschritte na. Goossenaerts slaagde erin tal van bijdragen en actuele wetenschappelijke informatie te verzamelen. Het vervulde de oorspronkelijke opzet goed: propaganda voor de wetenschappelijke congressen, aanmoediging van Vlaamse wetenschappelijke initiatieven, bekendmaking van het werk van jonge Vlaamse wetenschappers.

Wetenschappelijke Tijdingen nu

Na de Tweede Wereldoorlog bleken de mogelijkheid en de behoefte tot het gezamenlijk organiseren van de Vlaamse wetenschappelijke congressen - die van natuurwetenschappers, medici, juristen, filologen, economen enz. - afgezwakt. Van 1964, na de dood van Goossenaerts, tot 1968 kreeg Wetenschappelijke Tijdingen, geleid door prof. Michel Hanot, een meer informatief karakter. In 1968 werd prof. Gilbert De Smet hoofdredacteur: sindsdien verschijnen er in het tijdschrift steeds meer wetenschappelijke bijdragen over de geschiedenis van de Vlaamse beweging.

Wetenschappelijke Tijdingen heet nog altijd ‘orgaan van de Vereniging voor Wetenschap’. Em. prof. Gilbert De Smet is voorzitter en afgevaardigd beheerder van de vereniging. Het tijdschrift stelt zich sinds 1980 tot doel de geschiedenis van de Vlaamse en van de Groot-Nederlandse beweging, in de breedste zin van het woord, op wetenschappelijke wijze te behandelen. De historicus prof. Frans-Jos Verdoodt is redactiesecretaris. In de duidelijk pluralistische redactieraad hebben historici en hoogleraren van de verschillende Vlaamse universiteiten zitting: Luc Boeva, Machteld De Metsenaere (Vrije Universiteit Brussel), Ada Deprez (Universiteit Gent), Gilbert De Smet (Universiteit Gent), Bruno De Wever (Universiteit Gent), Ludo Simons (Katholieke Universiteit Leuven), Romain Van Eenoo (Universiteit Gent), Pieter Van Hees (Universiteit Utrecht), Romain Van Landschoot, Louis Vos (Katholieke Universiteit Leuven), Lode Wils (Katholieke Universiteit Leuven).

Ofschoon het nu helemaal gericht is op de wetenschappelijke benadering en bestudering van het flamingantische verleden, is het tijdschrift Wetenschappelijke Tijdingen door zijn oorsprong en geschiedenis ook vandaag nog met vele vezels verbonden met de levende Vlaamse beweging. Het speelt daarbij ongetwijfeld ook een belangrijke rol in de formulering van de zelfkritiek, waaraan elke maatschappelijke stroming behoefte heeft.

Wetenschappelijke Tijdingen: Redactie: prof. dr. Frans-Jos Verdoodt, Leuvestraat 29bis, B-9320 Erembodegem.

Administratie: Perspectief Uitgaven vzw Lange Leemstraat 26 B-2018 Antwerpen.