Neerlandia. Jaargang 102

[p. 7]

President W. van de Wardt: De kracht van het persoonlijk engagement
● Guido Logie

President van de Orde van den Prince. Geef toe, het klinkt mooi als je die titel mag voeren. Je krijgt meteen de indruk van een organisatie met stijl, met allure, met noblesse. Niet alleen de titel roept die kenmerken op, de naam van de huidige president eveneens: Willem van de Wardt. Nomen est omen, wisten de Romeinen al. Deze econoom-met-pensioen heeft aan zijn presidentschap bijna een voltijdse baan. Hij spreekt rustig en bedachtzaam, vormt mooi afgeronde zinnen. Maar toch geen wollige taal. Hij wil duidelijk zijn zonder te kwetsen. Zijn diepe stem doet, zeker op de tape, aan die van Godfried Bomans denken. De twee zouden het prima met elkaar hebben kunnen vinden. Een avondlijk gesprek in het presidentiële Witte Huis in Velp.

Uw voorstelling van de Orde in uw voorwoord van het boek Nederland en de toekomst van Vlaanderen klinkt fraai: ‘een apolitiek en pluralistisch Vlaams-Nederlands verzamelpunt van meer dan 2700 mannen en vrouwen die zich op grond van hun persoonlijk engagement willen inzetten voor de bevordering en de uitstraling van de taal en de cultuur van de Nederlanden.’

Licht u dat even wat toe.

Je moet bij de Orde van onderuit beginnen. Het hart van de Orde zijn de plaatselijke afdelingen. Ze zijn gegroepeerd in een tiental Gewesten, de meeste in Vlaanderen, enkele in Nederland, een Gewest Extra Muros, een Gewest Buitenland dus. In die Gewesten zijn de afdelingen gegroepeerd. Ieder Gewest heeft een president die niet een soort algemeen bestuurder is, maar een verbindingsschakel tussen de afdelingen en het Presidium. Hij is degene die ervoor moet zorgen dat het Presidium voldoende op de hoogte is van wat er in de afdelingen leeft. Het Presidium bestaat uit de tien Gewestpresidenten, de vier leden van het Dagelijks Bestuur, Guido Vangheluwe als stichter en Annie Fleerackers-Ruys als pro-president.

Het is bovenal ook een Vlaamse vereniging. Hoezeer vanaf het begin altijd al de bedoeling is geweest dat ze voor het gehele Nederlandse taalgebied zou werken, was het Vlaamse element sterk overheersend, en nog altijd. Van de ruim 2700 leden zijn er zo'n 2000 uit Vlaanderen, een 500 uit Nederland en een 200 extra muros.

Ik denk dat de Orde niet in Nederland had kunnen ontstaan. Het was toch ergens typisch een vereniging die op kon komen in een tijd waarin de Vlaamse Beweging een moeilijke fase doormaakte en waarin de taal en cultuur van Vlaanderen onder een toenemend grote druk stonden, zowel vanuit het Franstalige gedeelte als van binnenuit, omdat Vlamingen zelf minder trots op de eigen taal en cultuur waren. Guido Vangheluwe had de idee om een aantal Vlamingen die vonden dat je op moest komen voor die taal en cultuur, bij elkaar te brengen. Dat was een idee dat in Nederland niet zo aansloeg. Het duurde lang eer er een eerste Nederlandse afdeling kwam. In Nederland zijn we op het gebied van de taal altijd bevoorrechte wezens geweest: we hebben daar niet voor hoeven strijden. Ik denk dat het nog altijd zo is dat de Vlaming zich bewuster is van het belang van een eigen taal en een eigen cultuur.

De Vlamingen halen op dat vlak de kastanjes uit het vuur, om het met Godfried Bomans te zeggen.

Dat is wel een beetje zo. Ik denk dat men zich dat in Nederland zal gaan realiseren, omdat Nederlanders, nu ze zien wat er in Europa gebeurt, voor het eerst geconfronteerd worden met de situatie dat ze zich moeten gaan afvragen:

[p. 8]

hoe zit het met onze identiteit, met onze taal, met onze cultuur in dat integrerende Europa. Een onderwerp als ‘de identiteit van je volk’ zou tien jaar geleden in Nederland geen aandacht getrokken hebben. De laatste jaren hebben we met name in de kwaliteitskranten met een zekere regelmaat artikelen gezien over dat onderwerp. De belangstelling in Nederland voor de eigen taal en cultuur in Europa ontwikkelt zich in positieve zin. Wat ik een belangrijk punt vind - en dat hangt er toch wel mee samen - is de belangstelling in Nederland voor Vlaanderen. Daar is de laatste paar jaar een opvallende verandering in gekomen. Men lag daar vroeger niet zo wakker van, men was daar niet zo mee bezig.

Hoe wordt men lid van de Orde?

De Orde is een besloten vereniging. Dit betekent dat men uitgenodigd moet worden om er lid van te worden. De afdelingen zijn daar autonoom in, ze zijn vrij in het kiezen van hun leden. Zij nodigen mensen uit om lid te worden en de afdeling moet daarmee instemmen. In Nederland ligt dat iets makkelijker dan in Vlaanderen. Ik zeg niet dat er in Vlaanderen een wachtlijst is, maar het is er toch een stuk moeilijker.

Waarom is dat in Vlaanderen moeilijker? Meer kandidaten?

Meer kandidaten, maar in Vlaanderen heeft de Orde ook een functie gekregen als sociaal netwerk. Dat element ontbreekt in Nederland. Als je in Nederland zegt lid te zijn van de Orde van de Prince, dan zegt dat niet veel, want het genootschap is niet erg bekend.

Mag ik sociaal netwerk vertalen als service-club?

Nee, nee, we willen geen service-club zijn. Het is niet zo dat we voor een of ander fraai doel geld inzamelen om dat te steunen, nee.

U zegt ook apolitiek. Is de Orde ook apolitiek in Vlaanderen?

Ik denk het wel. De Orde als zodanig heeft geen collectieve standpunten op het gebied van politiek. De Orde is voor samenwerking op een breed terrein tussen Vlaanderen en Nederland.

Zij neemt daarin als collectief geen standpunt in. Ze verwacht van haar leden op grond van haar eigen persoonlijk engagement dat ze zich daarvoor zullen inzetten. Dat apolitieke hangt samen met het pluralistische karakter van de Orde. De Orde is een huis waar mensen met een verschillende democratische politieke gezindheid terecht kunnen. Ook mensen met verschillende opvattingen over de toekomst van Vlaanderen kunnen lid worden. We hebben onder onze leden nog altijd mensen die dromen van de gedachte van Geyl: Groot-Nederland. Ik denk dat er voorstanders zijn van een - ook staatkundig - nauwe samenwerking met Nederland. We hebben mensen die België willen behouden, we hebben mensen die vinden dat de federale structuur nog verder moet gaan.

We hebben alle opvattingen, en ik denk dat je in alle gevallen spreekt over goede Vlamingen. Als Orde nemen we geen standpunt in.

U zegt ook pluralistisch?

We kijken niet naar de levensbeschouwing. Ik denk dat het begonnen is met de gedachte dat er plaats moest zijn voor zowel katholieken als vrijzinnigen. Dat heeft zich sterk uitgebreid. Op het gebied van levens- en wereldbeschouwing maken we geen onderscheid, voor zover mensen natuurlijk niet een of andere extremistisch standpunt aanhangen en uitdragen, want dat zou niet te rijmen zijn met wat ik zie als een sleutelwoord in de Orde, namelijk ‘tolerantia’. Verdraagzaamheid, niet alleen naar binnen gericht, dus rond de vergadertafel van je afdeling, maar verdraagzaamheid als een algemene levenshouding. Dit verdraagt zich niet met extreme posities naar links of naar rechts.

Ook niet inzake vreemdelingen?

Ook niet inzake vreemdelingen. De Orde staat ook voor hen open indien zij aan de gestelde voorwaarden voldoen. Ik heb in november de afdeling Paramaribo geïnstalleerd waarin tot mijn grote vreugde meerdere hooggekwalificeerde Surinamers zitten.

De verhouding mannen-vrouwen?

Ik heb er geen cijfers over. Het is natuurlijk altijd een mannenbolwerk geweest. Het is dan ook verrassend geweest dat de Orde op zeker ogenblik een vrouw als president kreeg, Annie Fleerackers-Ruys, in 1993. Vanaf die datum hebben wij als één van de belangrijke punten nagestreefd dat er toch wel meer vrouwen in de Orde zouden moeten komen. Het gaat er niet om dat er positieve discriminatie moet zijn. Als je een eigentijdse organisatie wilt zijn, dan is het essentieel dat je er vrouwen bij betrekt. Anders laat je als vereniging een enorm potentieel verloren gaan.

Is het feit dat de Orde niet naar buiten treedt met collectieve standpunten, niet een enorme zwakte?

Ik denk het niet. Er zijn andere organisaties die dat doen, zoals het ANV. We denken dat er in de eigenheid van de Orde, in dat persoonlijk engagement van de leden, dat daar ook een kracht in steekt. Er is een gevaar, dat onderken ik. Het gevaar dat het bij een woord blijft.

Is er samenwerking met de andere verenigingen die de Nederlands-Vlaamse samenwerking in hun vaandel voeren?

De Orde staat in grote mate op zichzelf. Met de andere twee organisaties, ANV en Marnixring, hebben we een vriendschappelijke verhouding. We zeggen onze leden ook altijd dat lidmaatschap van het ANV en de Orde zich goed met elkaar verdragen. De Marnixring verschilt van de Orde in die zin, dat de Marnixring wel het karakter van een service-club heeft. De contacten zijn niet erg druk, maar wij staan daar zeer sympathiek tegenover.