Neerlandia. Jaargang 102

[p. 4]

Samenwerking
In ander vaarwater
● Mariken Oelen

Nuchter, zakelijk en een bestuurder in hart en nieren. Gedreven en een oog voor de Nederlands-Vlaamse samenwerking. Wat wenst een organisatie als het ANV zich nog meer als het op de algemeen voorzitter aankomt? Het ANV heeft in Joep Baartmans-Van den Boogaart zo iemand gevonden. Ze nam in juni de fakkel over van André De Beul en is dus nu de ‘ankervrouw’ van het ANV.

U zei eens dat besturen voor u betekent om beschikbaar te zijn op een terrein waar u iets goeds kunt doen en waar u plezier in heeft, of op z'n minst in kunt krijgen. Hoe verhouden deze woorden zich tot het voorzitterschap van het ANV?

Ik heb geen moeite om deze vraag op een positieve manier te benaderen. Het is namelijk niet moeilijk plezier te hebben in het voorzitterschap van het ANV, omdat de verhoudingen tussen de mensen onderling goed zijn. Dat is voor mij de eerste en belangrijkste voorwaarde om goed te kunnen functioneren. Ik doe dit voorzitterschap met liefde, en uit respect voor de mensen die er hun vrije tijd in steken. Het plezier zit ook in het feit dat ik echt geïnteresseerd ben in die Nederlands-Vlaamse samenwerking. Ik draag daar graag een steentje aan bij, omdat ik vind dat we daar in het kader van een eenwordend Europa, dat op steeds grotere schaal gaat werken, niet omheen kunnen.

Gelooft u in de samenwerking vanuit een praktisch of idealistisch oogpunt, of misschien van beide een beetje?

Er moet wel degelijk samenwerking plaatshebben, en wat dat betreft ben ik zeer gemotiveerd. Het is logisch dat men in de eerste plaats op een vruchtbare manier moet omgaan met de buren. Het terrein van het milieu is hier een duidelijk voorbeeld van. Zo moet de kwaliteit van het water niet alleen in Zuid-Nederland bewaakt worden, maar ook in Vlaanderen. Dat doe je als goede buren vanzelfsprekend samen. Ik vind dit een zekere vorm van idealisme. Ik heb alleen niet die oude bevlogenheid, die eigenlijk nog teruggaat op de vorige eeuw en van waaruit ook het ANV ontstaan is. Dus ik kan moeilijk op een golflengte komen met mensen die vanuit een ideaal praten zonder daar praktisch aan te werken. Dat praktische is eigenlijk het enige wat ik kan.

Maakt dat de samenwerking met sommige leden van het ANV, die de Grootnederlandse gedachte koesteren, niet af en toe wat moeizaam?

Met die Grootnederlandse gedachte, die vooral bij Vlamingen een rol speelt, heb ik inderdaad historisch gezien moeite. Vooral wanneer ik die op een fanatieke manier tegenkom, vind ik dat heel vervelend. Ik zal dan in hun ogen wel als te zakelijk overkomen. Alhoewel ik overigens genoeg historisch besef heb om te zeggen: ‘Als zij niet die bevlogenheid gehad hadden, en die gedrevenheid, dan zou het misschien niet zo ver gekomen zijn, dat ik op mijn zakelijke manier kon werken.’ Ik wil best erkennen dat dat idealisme niet overbodig is geweest en ook zeker niet allemaal verkeerd gekleurd. Aan de andere kant ben ik in dit opzicht iemand van een andere generatie, en ik vind de tijd rijp om zonder die sentimenten aan de samenwerking te werken. Daarin zit, denk ik, mijn kracht. Bovendien heb ik ondertussen veel ‘nieuwe’ Vlamingen ontmoet, die daar net zo als ik over denken.

U zit dus niet op één lijn met degenen die een culturele integratie van Nederland en Vlaanderen voor ogen hebben, of een culturele unie?

Allebei gaat het mij eigenlijk te ver. Ik geloof niet in integratie, omdat ik daarvoor de verschillen tussen beide landen te groot vind. En bovendien, in Europa ligt de kracht in de erkenning van de verschillen, en dat geldt ook voor Nederland en Vlaanderen. Het feit dat ik geen heil zie in integratie, is trouwens geen enkele reden om niet optimaal samen te werken. Daarom geloof ik ook heel sterk in de Nederlandse Taalunie: een gezamenlijk taal- en letterenbeleid.

Hoe bent u eigenlijk verzeild geraakt in de Nederlands-Vlaamse samenwerking? U kwam er voor het eerst mee in aanraking tijdens een Frans-Vlaamse Cultuurdag in Waregem, en toen?

In Waregem was ik erg verbaasd over de sfeer die daar hing, een sfeer die ik tot op de dag van vandaag niet prettig vind. Daar kan ik alleen met verbijsterde, bijna Hollandse, ogen naar kijken. De belangstelling voor de Vlaam-

[p. 5]

se cultuur werd wel aangewakkerd, doordat ik Nederlands studeerde. Literatuur kent geen grenzen en zo kwam ik in aanraking met Vlaanderen. Vervolgens kwam Vlaanderen bestuurlijk weer in beeld, toen ik gedeputeerde van Onderwijs en Cultuur werd in Noord-Brabant. Ik geloofde erin om de contacten met Vlaanderen een structureel karakter te geven. En vanuit die positie was ik ook bereid om te kijken naar de kant van het particuliere initiatief. Eigenlijk is dus alles officieel bestuurlijk begonnen.

Noord-Brabant is dan natuurlijk een van de provincies die de samenwerking hoog in het vaandel dragen.

Ja, samen met Zeeland en Limburg is er het permanente overleg met Vlaanderen. Momenteel hoor je er niet veel over, omdat men met een evaluatie bezig is. Bovendien ging Nederland op het Haagse niveau een contract aan met Vlaanderen: de Waterverdragen, met in het kielzog het Culturele Verdrag. Dat heeft de oriëntatie van Vlaanderen op Den Haag groter gemaakt, men kijkt een beetje over de Zuidelijke Nederlanden heen. Ze zijn min of meer een springplank geweest in de richting van Den Haag.

Is dat goed dat een groot deel van de samenwerking gecentraliseerd wordt in Den Haag?

Het is voor Vlaanderen interessanter om zaken te doen op nationaal niveau. Den Haag is een partner waardoor je meer meetelt. Vlaanderen kan er officieel mee praten. Want dat blijft in het kader van Europa nog steeds een probleem, omdat je daar uiteraard met België te maken hebt. Vlaanderen heeft dan niet dezelfde status als de Staat der Nederlanden. Dus vind ik het van de ene kant begrijpelijk dat Vlaanderen zich richt op Den Haag, aan de andere kant ben ik ervan overtuigd dat de concrete samenwerking in de Zuidnederlandse provincies plaatsvindt. Het is dus van het grootste belang dat de Vlaamse regering wel degelijk zaken doet met de provincies in Zuid-Nederland.

Als gedeputeerde van o.m. Onderwijs en Cultuur had u een portefeuille waar bij uitstek aan de weg van de samenwerking getimmerd kan worden. Welke zaken lagen u daarbij nauw aan het hart?

Als gedeputeerde kun je de samenwerking stimuleren door er aandacht voor te hebben en door financieel een inbreng te leveren. Ik heb vanuit de portefeuille die ik beheerde middelen beschikbaar gesteld voor die culturele samenwerking. Dat kwam bv. tot uiting in November Music, een officieel verband, waar de podia van Gent en Den Bosch met elkaar samenwerkten in een uitwisseling van heel bijzondere moderne muziek. Ook tentoonstellingen van beeldende kunst, contacten tussen amateurgezelschappen kregen steun. In die culturele sector hebben we structureel iets goeds gedaan, want je ziet er nog steeds resultaat van. Hetzelfde gebeurde eigenlijk op het gebied van onderwijs, waar we met het onderwijs samen drie grensbijeenkomsten hebben georganiseerd. Daar hebben we er twee van gefinancierd, voordat Vlaanderen mee ging doen. Die bijeenkomsten hadden vooral te maken met de sector van het MAVO en het beroepsonderwijs. Dat was interessant, omdat de andere onderwijssegmenten wat gemakkelijker hun buitenlandse contacten leggen. Dit zijn twee terreinen waar duidelijk iets gebeurd is, en waar ik aan heb willen bijdragen.

Toen u gedeputeerde

Joep Baartmans-Van den Boogaart

was, werd u gevraagd om voorzitter van het ANC te worden. Had u in dat overheidsambt belang bij een dergelijke functie?

Ja, je kunt als overheid een heleboel willen, maar het concrete werk wordt toch door ‘het veld’ gedaan. En de mensen in het veld konden de officiële bestuurlijke ondersteuning gebruiken, die ik te bieden had. Ik moest als bestuurder de vinger aan de pols houden van degenen die het feitelijke werk doen, zoals bv. de werkgroepen van het ANC. Het mes sneed dus aan twee kanten.

Hoe ziet de toekomst van de Nederlands-Vlaamse samenwerking en van het ANV eruit?

Een beweging moet niet ten koste van alles in leven gehouden worden. Deze moet gevoed kunnen worden door een volgende generatie en wat dat betreft maak ik mij zorgen om het ANV. Het kan zijn dat we samen moeten constateren dat de leeftijd van de leden van het ANV een reële afspiegeling is van iets wat aan het voorbijgaan is. En als we het ANV niet op nieuwe sporen kunnen brengen, dan zul je ook geen nieuwe mensen weten te motiveren. Ik zie wel een volgende generatie bestuurders aantreden in het ANV-Vlaanderen. En ook in Nederland zijn er binnen het ANV wel degelijk mensen die de verbinding proberen te maken naar de jongere generatie. Zo ligt er zeker perspectief in het jongeren-beleidsplan waarin bv. de link naar het onderwijs wordt gelegd, zoals de nieuwe bestuurder Els Ruijsendaal voorstelt. Er moet dus wel een omslag gemaakt worden naar nieuwe vormen van samenwerking om het voortbestaan van het ANV te garanderen. En er zijn zeker nog terreinen te veroveren als het op de praktische samenwerking aankomt. Want als dat niet lukt, zal

[p. 6]

blijken dat we een generatie zijn die veel bereikt heeft, maar die nu op mag houden.

Het ANC paste met de werkgroepenstructuur meer bij wat ik mij voorstel van die concrete samenwerking. De ANV'ers redeneren vooral vanuit de achtergrond van die ideologische bevlogenheid, en dat gebeurt dan in een verenigingsstructuur. De afdelingen werken ook heel verschillend, er zijn er die heel actief zijn, en hun vruchten afwerpen. Er zijn er echter ook die twijfels doen rijzen rond de vraag of ze wel passen in onze nieuwe ideeën over de concrete samenwerking. Een emancipatiebeweging als het ANV kan immers op den duur z'n wortels, z'n bestaansgrond verliezen, wanneer dat wat je uitdraagt rijksbeleid is geworden. Ik vind wel dat het particuliere initiatief als drukkingsgroep moet blijven bestaan, om aanvullend, en ook aanjagend te werken, maar de werking moet op een doeltreffende manier ingevuld worden. Nu er regeringscontracten zijn, hoef je de overheid niet meer aan te zetten tot die samenwerking. De officiële organen zijn zo duidelijk in ontwikkeling dat dat automatisch gevolgen voor het ANV zal hebben. Toch blijven er wel degelijk terreinen over waar bv. noch de Vaste Gemengde Commissie noch de Taalunie zich op begeven, zoals leefmilieu en toerisme. Het ANV zal dus op een aantal van die terreinen concrete ideeën en plannen op tafel moeten leggen om de politiek daarvoor te interesseren.

Welke rol ziet u dan voor het ANV weggelegd, nu het erop lijkt dat vooral de belangstelling uit Den Haag verwaarloosbaar is, wanneer het op het particuliere initiatief aankomt, en de overheden zelf steeds meer activiteiten ontplooien?

Ik heb de belangstelling uit Den Haag altijd teleurstellend gevonden, en dat bleek ook uit de kennis en interesse van de Nederlandse parlementsleden die zich met deze zaken bezighielden. Deze staan in schril contrast met die van hun Vlaamse collega's. Ik denk dat we het Culturele Verdrag en de nieuwe Vaste Gemengde Commissie onder leiding van Frits Niessen en Hugo Weckx hard nodig hebben om een draagvlak te verwerven in de Nederlandse politiek. Het ANC en het ANV zijn daarvoor te weinig krachtig gebleken. De Vaste Gemengde Commissie is overigens ontstaan onder druk van het ANC en het ANV. Je hebt dan dus als organisatie een enorm historisch belang gehad. Deze Commissie heeft een sterke samenstelling en als de mensen hun opdracht serieus nemen, dan zou daar heel wat uit kunnen komen. Ze kunnen functioneren als schakel tussen het particuliere initiatief en de overheid. We moeten ons als ANV realiseren dat het werkingsterrein kleiner is geworden en dat het moeilijker wordt om een belangrijke drukkingsgroep te zijn. Maar dat is niet erg, want we hebben in zekere zin ons doel bereikt. We zijn in ander vaarwater terecht gekomen en nu moet er gekeken worden of we willen opgaan in die stroom.

U bent nu burgemeester van Schijndel, maar er is in de afgelopen jaren al een aardig pakket aan taken de revue gepasseerd.

Mijn bezigheden voor de Nederlandse Taalunie als voorzitter van het Platform Nederlandstalig Onderwijs zijn overgedragen aan iemand die intensiever bij de onderwijssector betrokken is. Ik zit ook niet meer in de Raad voor Taal en Letteren van de Taalunie. Aan het begin van het jaar heb ik er bovendien drie maanden als algemeen secretaris ad interim gewerkt, en die periode is afgesloten met het aantreden van Koen Jaspaert. En ook binnen het NBLC, de vereniging van openbare bibliotheken in Nederland, ben ik niet meer actief als voorzitter. Ik ben ondertussen wel voorzitter van het Cito geworden, dus ik ben weer bezig met het onderwijs. Je ziet, ik ben een bestuurder die niet al te lang ergens blijft. Zodra ik denk dat ik op mijn top zit, maak ik graag plaats voor iemand met andere, vruchtbare ideeën. Die afzienbare periodes dragen er ook zorg voor dat je vrij en onafhankelijk kunt besturen. Bovendien vind ik het fijn om heel intensief met iets bezig te zijn, naar huis te kunnen gaan om bij te tanken en me dan weer fris op iets nieuws te kunnen storten. Het betekent dat je je snel moet kunnen inwerken en de hoofdlijnen moet zien. En dat is iets dat van nut is bij het voorzitterschap van het ANV.

Is er nog iets wat ik vergeten ben te vragen en u beslist kwijt wilt?

Ik volg met groot plezier de ontwikkeling van Neerlandia, dat één van de visitekaartjes van het ANV geworden is. Ik ben heel blij dat we van de provincie Noord-Brabant weer een subsidie hebben gekregen om het blad verder uit te bouwen. De aandacht die aan de concrete samenwerking besteed wordt, is van niveau, iets wat je vooral terugvindt in de dossiers. Ik wil ook nogmaals benadrukken dat ik de taak van de werkgroepen heel belangrijk vind. Ten slotte vind ik de Visser-Neerlandia-prijzen van cruciaal belang om de Nederlands-Vlaamse samenwerking aan de orde te stellen. De laureaten zouden als ambassadeurs voor het ANV moeten kunnen werken, waarbij de afdelingen nader betrokken kunnen worden. Het doet me dan ook deugd te horen dat er in het laatste nummer van Neerlandia speciale aandacht zal zijn voor de prijzen die dit jaar worden uitgereikt.