Neerlandia. Jaargang 102

[p. 41]

Watou op reis
De geest van Mandelinck in Amsterdam
● Sanderijn Cels

Er moet nog veel gebeuren: de gedichten, de Papaver van Panamarenko, minister Martens, al die eierschalen van Broodthaers, Gwij Mandelinck zelve en misschien ook wel Sint Bernardusbier... krijg dat allemaal maar eens bij elkaar in Amsterdam! De medewerkers van het Vlaams Cultureel Centrum de Brakke Grond zijn druk bezig met de voorbereidingen van Watou op locatie in Amsterdam, een project dat vanaf eind juni plaatsheeft in de Brakke Grond en dat een ode is aan de voorbij kunst- en poëziezomers in het dorpje Watou. Bovendien is het een prelude van de manifestatie van dit jaar.

Wie niet bekend is met het fenomeen Watou moet deze zomer vooral naar Amsterdam gaan. Men kan er kennis nemen van de metamorfose die dit Vlaamse gehucht elk jaar ondergaat. Gwij Mandelinck, de dichter die er de dorpspastorie bewoont, zorgt er sinds 1991 voor dat het hele dorp in gedichten en kunst wordt ondergedompeld. In de straten, op de daken, in de kelders, in het kippenhok en de paardenstal, bezoekers kunnen overal de pennenvruchten van de grootste Vlaamse en Nederlandse dichters aantreffen. Mandelinck betrekt steeds kunstenaars bij de manifestatie en verzoekt hen zich te laten inspireren door het dichtwerk om zo een product van hun verbeelding te scheppen. Elk jaar zorgt dat weer voor verrassende taferelen en trekt Watou duizenden kunst- en poëzieminnende bezoekers.

Watou en Amsterdam

Onder de bezoekers aan Watou bevond zich ook Els Stubbe, een medewerkster van de Brakke Grond; zij raakte gefascineerd door het verschijnsel Watou. Samen met Mandelinck heeft ze het Amsterdamse project uitgedacht.

Watou op locatie in Amsterdam is bedoeld als overzicht van het Vlaamse fenomeen. ‘Het wordt een synthesetentoonstelling,

Gwij Mandelinck in de ‘schoone platte Vlamsche streeke’.
Foto: R. Duhamel

geen kopie’, legt Yves Gregoor van de Brakke Grond uit. ‘Watou valt niet te kopiëren; dat moet en kan helemaal niet. De term “tweelingzomer” die in sommige publicaties ook wel voor ons project wordt gebruikt, geeft vooral aan dat beide manifestaties tegelijkertijd lopen deze zomermaanden. Alleen al een landelijk dorpje kopiëren in een stad als Amsterdam, dat zou vrij moeilijk zijn. Het idee in Watou is beeldende kunst, poëzie en ruimte, dus de omgeving. In plaats van de kelders van het dorp zijn het hier in het centrum de expositiezalen en dat is nogal een verschil.’

De manifestatie in Amsterdam ademt misschien wel een andere sfeer uit, de bezoekers kunnen toch goed proeven van al wat zich de afgelopen jaren in Watou heeft voorgedaan. De belangrijkste poëten en kunstbroeders van Watou staan ook in Amsterdam Centraal, zij het soms met ander werk: niet de gedichten van Hugo Claus, maar zijn beeldende kunst bijvoorbeeld. En van Panamarenko heeft men voor ander werk gekozen dan dat wat in Watou te zien was. Het worden met opzet niet de kopieën van Watou-combinaties, maar die kunst en poëzie die de aanwezigheid doen voelen van de figuren die destijds in Watou de hoofdrollen voor hun rekening namen. ‘De geest van

[p. 42]

Six open plywood boxed dividing a wall into sevenths uit 1975. Kunstenaar: Donald Judd
Foto: Dirk Pauwels

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen,
Nooit vond ik ergens anders onderdak;
Voor de eigen haard gevoelde ik nooit een zwak,
Een tent werd door de stormwind meegenomen.

Alleen in mijn gedichten kan ik wonen.
Zolang ik weet dat ik in wildernis,
In steppen, stad en woud dat onderkomen
Kan vinden, deert mij geen tekommernis.

Het zal lang duren, maar de tijd zal komen
Dat vóór de nacht mij de oude kracht ontbreekt
En tevergeefs om zachte woorden smeekt,
Waarmee 'k weleer kon bouwen, en de aarde
Mij bergen moet en ik mij neerbuig naar de
Plek waar mijn graf in 't donker openbreekt.

J. Slauerhoff
Uitg. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam

Watou, de kern van beeldende kunst en poëzie, komt hier, maar de vormgeving is anders’, beaamt Gregoor. ‘Om een goed beeld te krijgen, zijn alle originele catalogi van Watou aanwezig en komt er een documentatiewand met foto's en knipsels.’

Fietsen van gedicht naar gedicht

Toch proberen de organisatoren de omgeving er wel een beetje bij te betrekken. Op het plein in de buurt komt een gedicht op de straat, in de tuin van het centrum komt een werk van Raveel en er wordt een poëzieparcours uitgezet langs Amsterdamse uitgevers, literaire cafés, poëziecentra en boekhandels. ‘Er zijn per locatie een of twee dichters die centraal staan,’ vertelt Gregoor. ‘Het is een idee dat uit Watou komt; daar moet je ook van de ene plek naar de andere gaan om de poëzie en de kunst te vinden. Het worden hier zo'n tien tot vijftien locaties die je met de fiets of te voet kunt bezoeken, en waar je fraai vormgegeven poëzie kunt lezen. Er staan geen kunstwerken, maar we hebben jonge Nederlandse vormgevers de kans gegeven iets moois van de teksten te maken en hun producten zullen te zien zijn.’

Het gaat op het parcours eveneens om werk van dichters die in Watou de revue zijn gepasseerd. Zo zal natuurlijk het gedicht In mijn gedichten kan ik wonen van Slauerhoff, dat Watou in 1991 inluidde, te lezen zijn, maar ook werk van Achterberg, Kopland, D'haen, De Coninck en

289 coquilles d'oeufs uit 1996. Kunstenaar: Marcel Broodthaers
Foto: Dirk Pauwels

[p. 43]

Van Ostaijen. ‘Als je niet te lang in de literaire cafés blijft hangen, dan is het hele parcours makkelijk af te leggen in een dag, zeker als je het op z'n Amsterdams, op de fiets, doet. Men kan hier in de buurt met korting fietsen huren’, zegt Gregoor. ‘We wilden hier iets van de sfeer van Watou creëren, waar je eveneens op zoek moet gaan naar de poëzie in het dorp. Dat is dus nu ook in Amsterdam het geval.

Eerbetoon

Parcours en expositie samen zijn een eerbetoon aan Watou en aan Mandelinck. Het is immers de opdracht van de Brakke Grond te laten zien wat er in Vlaanderen is gebeurd en om een podium te zijn voor wat er zich afspeelt. Vandaar dat er ook aandacht is voor Watou 1998, met als thema Voor het verdwijnt en daarna, naar een gedicht van Rutger Kopland. Want ook dit jaar weer weet Mandelinck van de kunst- en poëziezomer een waar evenement te maken door dertig werken uit de collectie van het Stedelijk Museum Actuele Kunst uit Gent samen te brengen met dertig dichters uit Vlaanderen, Nederland en Zuid-Afrika.

Dank zij de medewerking van Jan Hoet komt een bekend kunstwerk van Donald Judd uit Gent naar Amsterdam.

Zijn werk hoort immers bij de collectie die deze zomer in Watou wordt gepresenteerd. ‘Het is een minimale verwijzing naar wat daar gaat plaatsvinden en ook met behulp van “minimal art”, want zo wordt het werk van Judd betiteld’,

Papaver uit 1985. Kunstenaar: Panamarenko
Foto: Dirk Pauwels

vertelt Gregoor. De vooruitblik is zeker niet bedoeld als uithangbord of reclame voor Watou, dat heeft men daar immers niet nodig. En voor de bezoekers die in Amsterdam echt de smaak te pakken krijgen, wordt er een excursie georganiseerd. Naar Watou.

Sanderijn Cels is historicus

Voor meer informatie:
Watou op locatie in Amsterdam, beeldende kunst en poëzie. Dinsdag 30 juni tot en met zondag 23 augustus 1998 in het Vlaams Cultureel Centrum de Brakke Grond, Nes 45, 1012 KD Amsterdam,
tel.: [phone] (NL), internet: www.brakkegrond.nl Openingsuren expositie: dinsdag tot en met zaterdag 10.00-17.00 uur en zondag 13.00-17.00 uur.
Toegang gratis. Rondleiding in de Brakke Grond o.l.v. een gids op zondag 26 juli om 15.00 uur.
De plattegrond met de locaties van het poëzieparcours is te verkrijgen aan de balie van de Brakke Grond. De excursie naar Watou heeft plaats op 22 en 23 augustus.