Neerlandia. Jaargang 102

[p. 38]

Kunstpaus Jan Hoet

Een man voor de kunst
Poezie tussen Gent en Watou
● Lieven Germonprez

Jan Hoet trekt er weer op uit. De Poëziezomer '98 in Watou moet een spannende confrontatie worden tussen kunstwerken uit de collectie van het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK), de nieuwe naam van het Museum van Hedendaagse Kunst, en dichters van noord en zuid. Een nieuw intrigerend hoofdstuk in de carrière van de Gentse kunstpaus.

Ruim tweeduizend werken telt de collectie van Jan Hoet. Die zitten voorlopig opgeslagen in het depot De Rode Poort, vlak naast het toekomstige SMAK-gebouw, een casino dat momenteel grondig verbouwd wordt. Dertig werken verhuizen komende zomer naar Watou, want Jan Hoet en Gwij Mandelinck hebben voor deze editie de handen in elkaar geslagen.

In het stille dorpje in het diepe West-Vlaanderen worden de creaties van onder meer Joseph Beuys, Wim Delvoye, Panamarenko, Thomas Schütte, Jessica Diamond en Luc Tuymans van 28 juni tot en met 6 september geconfronteerd met dichterlijke scheppingen van poëten als Antjie Krog, Elisabeth Eybers, Hugo Claus, Miguel Declerq, Paul Bogaert en Rutger Kopland. Die laatste mocht versgewijs ook de essentie van de Poëziezomer '98 samenvatten: ‘Voor het verdwijnt en daarna’. Een en ander is ook in Watou immer vergankelijk. Om dat stijlvol te laten geschieden, trokken Hoet en Mandelinck de theaterdeskundigen Sam Bogaerts en Herman Verschelden aan. Verzen en beelden proberen ze op verrassende wijze op de omgeving te enten. En als steeds zullen die - ietwat cliché, waarom niet - alleen in de herinnering voortleven. U kunt

[p. 39]

zich nu al de schaduw van Mariusz Kruks houten kruis in een immense loods voorstellen die weegt op een met porselein gedekte tafel. Of een metaallijn tegen de horizon op de Frans-Belgische grens.

Jan Hoet zoekt dus weer de buitenlucht op. Het moet gezegd, de man heeft geen zittend gat, zoals het Vlaams dat beeldrijk verwoordt. Dwalen binnen de museummuren is niet aan hem besteed - tot voor twee jaar moest hij trouwens spelen in de tuin van een ander, de achterbouw van het Gentse Museum voor Schone Kunsten. Die eigenschap leverde pareltjes op als Chambres d'Amis uit 1986 of Documenta IX in Kassel (1992). Maar enkele hoogtepunten uit een directeurscarrière, waarin alles in dienst staat van de kunst, ‘want de kunst is alles’.

Casino wordt SMAK

Het begin

De zin voor kunst krijgt Jan Hoet (^oLeuven, 23 juni 1936) met de paplepel ingegoten. Zijn vader, een bekend tandarts in het Gentse, is een notoir kunstliefhebber met een flinke verzameling Vlaamse expressionisten: Permeke, Gust De Smet, Frits Van den Berghe. Jan gaat voor regentaat plastische kunsten aan de Rijksnormaalschool bij Octave Landuyt en hanteert tussen de lessen door ezel en penseel in het spoor van de neo-expressionisten, een zijsprong die hij later als een zotte bui terzijde schoof. In de jaren zestig geeft hij tekenles in het secundair onderwijs, terwijl hij samen met studievriend Ronny Heirman het stripverhaal De Romeintjes tekent voor de krant Vooruit. Maar op zijn dertigste geeft Hoet de brui aan het leraarschap en kruipt hij weer in de schoolbanken. In 1971 studeert hij af aan de Rijksuniversiteit Gent als licentiaat Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde. Inmiddels is Jan getrouwd en heeft hij twee dochters en een zoon, Jan jr.

Op verloren momenten gaat Jan Hoet boksen, richt hij wielerkoersen in voor universitairen en stampt hij de Westhoekacademie uit de grond voor dokters en advocaten die ook eens achter de ezel wilden kruipen. Maar in niet geringe mate bepalend voor het verdere verloop van zijn carrière, zijn de contacten van Jan Hoet met de Vereniging voor het Museum van Hedendaagse Kunst te Gent. Die VZW wordt in 1957 opgericht met als voornaamste doel het totstandkomen van het museum. Tegelijk begint wijlen advocaat Karel Geirlandt, de voorzitter van de VZW en artistieke mentor van Hoet, met de aankoop van relevante moderne kunstwerken.

Van dan af wordt Hoet een vurig bepleiter van de avantgardekunst. Armenzwaaiend en bevlogen redevoerend schopt hij het in augustus 1975 tot conservator van het gloednieuwe Museum van Hedendaagse Kunst. Dan nog zonder eigen onderdak, maar wel met een stevig cadeau van de Vereniging. De collectie die Geirlandt en zijn kompanen zorgvuldig samenstelden, wordt bij de geboorte van het museum permanent in bruikleen gegeven. In mei 1998, bij de omdoping tot SMAK en de oplevering van de ruwbouw in het voormalige casino, schenkt de huidige voorzitter Dirk Schutyser het leeuwendeel van de verzameling aan het museum. Tweeënnegentig werken van onder meer Marcel Broodthaers, Andy Warhol, Panamarenko, Michel Seuphor, Gerhard Richter, Thierry de Cordier en Joseph Kosuth, voor een totale waarde van meer dan honderd miljoen frank.

Intuïtie

Maar in iets meer dan twintig jaar slaagt Jan Hoet er zelf in niet minder dan tweeduizend moderne kunstwerken bij elkaar te krijgen met jaarlijks een beperkt budget. Dat gaat vaak niet onopgemerkt voorbij, zoals wanneer hij voor tweehonderdduizend frank de Wirtschaftswerte van Joseph Beuys aankoopt, een aanwinst die voor een storm van protest zorgt. Idem wanneer de aanschaf van een vliegtuig van Panamarenko ter sprake komt. De conservatieve Vlaamse kunstwereld staat op haar achterpoten, maar voor een robbertje bekvechten schrikt Hoet niet terug. Hij is fysiek

[p. 40]

Jan Hoet: applaus verzekerd

bezig met kunst, blijft alles in vraag stellen, beoordeelt kwaliteit intuïtief (‘Meesterwerk!’ - ‘Dat trekt op geen kloten!’) maar vergist zich (volgens critici achteraf) zelden. Ondertussen reist hij onverdroten de wereld af, noodgedwongen op zoek naar koopjes. En hij brengt van overal kunstenaars mee die hij in enkele tientallen expo's op de ontleedtafel legt, onder wie Panamarenko (1976), Marcel Broodthaers (1976), Joseph Beuys (1977), Ettore Spalletti (1983), Jan Fabre (1985), Bruce Nauman (1991), Carl De Keyzer (1992), Ilya Kabakov (1993), Aldo Rossi (1993), Jessica Diamond (1994) en Marina Abramovic (1996). Een lijn is gewoon zoek, maar wat aantrekt in de keuzes die Hoet maakt, is zijn zin voor experiment. Die bezorgt hem keer op keer karrevrachten kritiek, die naderhand dikwijls bijdraait.

Over de grenzen

In 1979 brengt hij een overzicht van de actuele kunst in België, zeven jaar later trekt hij met vijftig internationaal gerenommeerde kunstenaars de Gentse binnenstad in. Bij evenveel particulieren thuis leggen ze hun ei, Chambres d'Amis is geboren en blijft Hoet tot op heden achtervolgen. Open Mind (1989) en Ponton Temse (1990) volgen.

De samenstelling van groepstentoonstelling in Montreal, Lissabon en Tokio zijn maar opwarmers voor het zware werk. Al vroeg steekt Jan Hoet niet onder stoelen of banken dat een post als artistiek directeur van Documenta hem niet zou misstaan. In 1987 grijpt hij er nog naast, maar in 1992 mag hij het vijfjaarlijkse beeldende kunstentreffen tot de meest succesvolle editie ooit afronden. In 1994 doet Hoet Chambres d'Amis nog eens over in het Japanse Taurugi. Twee jaar later mag Parijs proeven van de slagroom van zijn verzameling. En in 1997 presenteert hij twintigste-eeuwse Vlaamse en Nederlandse schilderkunst in Venetië en in Barcelona werk van zeven kunstenaars (met Fabre, De Cordier en Deleu) uit zijn depot.

Bijna gelijktijdig met de Poëziezomer '98 start in het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst het eerste van drie projecten in de aanloop naar de feestelijke opening van het nieuwe gebouw in mei 1999. De Japans-Duitse kunstenares Suchan Kinoshita opent de rij, in september en januari volgen de Israëliër Moshe Ninio en de Belgische Joëlle Tuerlinckx. Ook in september mag Jan Hoet voor drie opeenvolgende jaren aan de slag in Hannover Münden, in de buurt van Kassel.

In de zomer van 2000 volgt een nieuw project in de aard van Chambres d'Amis. Over the Edges heet het beestje, en valt te bezichtigen in Gentse hoekhuizen in de binnenstad. Voor 2001 is Jan Hoet aangezocht om Sonsbeek, een van de belangrijkste tentoonstellingen voor drie-dimensionale kunst in Europa, in elkaar te boksen.

Wellicht zijn laatste grote daad, want 2001 is ook het jaar waarin hij afscheid zal moeten nemen van zijn museum. Het project waar hij dan bijna vier decennia voor gevochten zal hebben. Het stadsbestuur heeft al een bloemstuk klaar: vanaf 2001 mag een buitenlandse curator om de vier jaar een expo voor jonge kunstenaars organiseren. Voor de eerste editie van die Quadriënnale van Gent mag de Amerikaanse Jeanne Greenberg de handen uit de mouwen steken. Jan Hoet zal toekijken, en zien dat het anders is.

Lieven Germonprez is journalist bij Het Volk