Neerlandia. Jaargang 102

[p. 17]

Kunst
Voor het verdwijnt en daarna
S.M.A.K. in Watou
● Geert Logie

‘Nu beleef ik de poëziezomer binnenkamers. Het chambreren is ingezet. Maar zodra de lente voorbij is, ga ik aan de schandpaal staan, loop ik duizenden tegen het lijf, word ik dag na dag meer kwetsbaar, dwing ik mij op topdagen te vluchten in de kruin van een boom.’ (Dagboek De Bond - 18 december 1992)

Organisator Gwij Mandelinck
Foto: R. Duhamel

Aan het woord is dichter Gwij Mandelinck uit Watou. Elk jaar organiseert hij in dit kleine grensdorp, deelgemeente van Poperinge, zijn kunstzomer. Telkens weer wil hij de bezoeker opzadelen met ‘een georganiseerde kunstchaos waarbij hij kotsen moet’.

‘Ik wil de bezoeker onderdompelen in een immens modder-, broebel- en bijtend bad aan kunstervaringen. Voor zichzelf moet hij lijnen doortrekken en ankers lichten; daarna volgt de uitzuivering, het overboord gooien van de ballast, het reinigen tot ieder zijn eigen essentie ontdekt heeft,’ verwoordt Mandelinck zijn kunstzinnige bedoelingen.

Daarom blijft hij na al die jaren nog altijd dezelfde ‘dwarsligger en marktloper’, zoals hij zichzelf omschrijft. Niet louter in zijn poëzie maar ook in zijn organisatorische streven. ‘Ik wil weten wat er in de wereld omgaat, zeker in de kunstwereld,’ gaat Gwij verder. ‘Als ik mezelf “marktloper” noem, bedoel ik juist het nastreven van mobiliteit in visies en interpretaties. Ik wil niet op een bepaalde naam, school of stroming verstarren en vastroesten. Ik wil in de wereld van de kunsten vrij rondlopen, kijken wat er allemaal gebeurt, mijn zintuigen als tentakels uitsporen en dan assimileren. Vandaar het “dwarsliggen”. In deze regio dacht men dat ik me ging vastpinnen op het Vlaamse expressionisme

[p. 18]

Standbeeld Hugo Claus op het dorpsplein
Foto: Guido Logie

omdat dit zo nauw aansluit bij de geaardheid. Tegen alle verwachtingen en prognoses in, zagen mijn kunstconcepten er echter heel anders uit. Actuele kunst heeft me altijd geboeid. Bovendien was het ook dit gesloten domein dat deze vormen het meest nodig had, los van alle snobisme.’

Dit jaar treedt Gwij Mandelinck voor de negende keer op als organisator en eindcoördinator van heel dit kunstgebeuren, dat nationaal en internationaal enorme uitstraling kent en steeds verdere ontgrenzing doorvoert. En hoe sterk de inspiratie, de invulling, de medewerking en de artistieke bezetting ook zijn, bij elke editie begint Mandelinck vanaf nul. Zelfs bij een negende realisatie, blijft het risico even groot - zoniet groter - als bij de eerste. Uiteindelijk draait het om een onderneming die opnieuw ettelijke miljoenen vraagt.

‘Zonder enige “gekte” kan het gewoon niet. Hoe groter het project, hoe zwaarder de risico's. Waarschijnlijk ligt daar de reden van het uiteenvallen van de oorspronkelijke werkgroep. Momenteel draait alles rond twee personen: mijn vrouw Agnes en mezelf. Ik kan ook moeilijk bepaalde taken uit handen geven; die bezieling, die gedrevenheid en dat enthousiasme voor hetgeen hier gebeurt of zal gebeuren, is niet echt overdraagbaar,’ bekent Mandelinck. ‘De twee maanden die deze kunstzomers mij opslorpen, zijn een geactiveerde vorm van verstilling geworden. Ik kijk naar de bezoekers die het aanbod consumeren, ik word deelgenoot van pakweg 10.000 mensen, ik deel in hun vreugde, bewondering, verwondering... Op dat moment haal ik de kunstzomer uit de individuele koestering, laat hem eindelijk los en geef hem mee aan anderen...’ En onbewust werken deze invloeden door in zijn poëzie; de kunstzomers vertragen enerzijds zijn poëtisch rendement, maar geven het anderzijds verfrissende impulsen. Mandelinck: ‘Door grenzen te verleggen in mijn kunstzomers, durf ik eveneens grenzen te verleggen in mijn poëzie. De risico's bij de uitbouw van mijn zomerprojecten, durf ik nu ook te nemen in mijn gedichten. Op die manier ontgrens ik mezelf. Watou is wel mijn poëtische dievegge, maar dan een heel lieve.’

De onmacht overwinnen

De échte kunstzomers startten pas in 1990 met als eerste editie Kunst verpand. In 1991 volgde dan Alleen in mijn gedichten kan ik wonen. Mandelinck vond zijn eerste twee artistieke borelingen niet slecht, maar bleef toch ietwat verweesd achter. ‘Het was teveel beeldende kunst en te weinig integratie van het woord. Dit laatste had onvoldoende impact, daarom zou ik in de toekomst van het woord vertrekken,’ zegt Gwij hierover. Bovendien zou hij vanaf 1992 zijn kunstzomers gaan opbouwen rond één centrale figuur en/of centraal thema. ‘Proefkonijn’ werd dan ook een van zijn beste vrienden: José Vermeersch. Het was duidelijk een schot in de roos. Mandelinck: ‘José Vermeersch plaatste zijn beelden in een gesloten locatie, wat zorgde voor een beklemmende sfeer. Hij zat als het ware op de as tussen voor- en achterdeur. Deze editie kreeg een enorme weerklank en brak meteen het scepticisme van heel wat professoren, critici en journalisten uit het milieu. Toen ik voor het eerst deze formule aan hen voorstelde, stootte ik op onbegrip en argwaan. Iedereen raadde me deze stap in het donker af, want ik creëerde een heel nieuwe formule die nergens in Europa bestond. Maar vooral vanaf 1992 kreeg ik heel wat steun van de pers, die de formule plots wel zag zitten. Ook de internationale pers kwam erop af en meteen lag de weg naar Nederland open.’

En Gwij zag dat het artistiek goed was en bleef dezelfde weg bewandelen. Na Vermeersch volgden Raveel (1993), Claus (1994, om zijn 65ste verjaardag te vieren), Fabre (1995), Roel D'Haese en Carlo Mistiaen (1996) en Panamarenko (1997). Elke zomer bleef dan ook aan Gwij Mandelinck beklijven: ‘De authentieke kleurenwereld van