Neerlandia. Jaargang 102

[p. 8]

Portret
Exit André De Beul
... en ieder verhaal eindigt, hoe dan ook
● Guido Logie

Wat voor ingewijden een publiek geheim was, werd op de Algemene Vergadering van het Algemeen-Nederlands Verbond op 16 mei jongstleden een feit: André de Beul, zestig inmiddels, twintig jaar parlementslid voor de Volksunie, Commandeur in de Orde van Oranje Nassau, trad na zes jaar algemeen voorzitterschap van het ANV terug. Hij blijft wel nog twee jaar deel uitmaken van het hoofdbestuur. Aan het slot van de vergadering wuifde zijn opvolgster drs. J.L.M. Baartmans-van den Boogaart, tot dan voorzitter van het ANV in Nederland, hem uit met een korte toespraak waarin ze krachtig zowel de persoonlijkheid als de verwezenlijkingen van de scheidende voorzitter tekende.

André De Beul, Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau, Brussel, 5 juni 1996
Foto: Tom Verlinden

‘Besturen,’ zei ze, ‘is voor mij beschikbaar zijn voor een klus op een terrein dat je aanspreekt, uitgaande van twee vragen: 1. kan ik er wat goeds doen; 2. kan ik er plezier in hebben, of op zijn minst in krijgen.’ Voor wat André De Beul betrof, had ze over punt 1 geen twijfel, maar over punt 2 des te meer. Verwondering leidde uiteindelijk naar het geloof dat ook dat in orde was. ‘Je oogt somber, klinkt somber, vermoeid, geërgerd, bewolkt. Intussen weet ik dat het licht telkens kan doorbreken,’ aldus de nieuwe algemeen voorzitter.

Het terrein van de Nederlands-Vlaamse samenwerking enerzijds en van het ANV anderzijds noemde ze niet gemakkelijk maar wel in beweging. ‘Het is noodzakelijk om in een veranderende politieke en maatschappelijke con-

[p. 9]

text reëel zicht te hebben op de eigen positie, zonder het element van idealisme prijs te geven. De beweging moet herkenbaar blijven voor de veelal oudere leden die vernieuwing mogelijk hebben gemaakt, maar ook aantrekkelijk zijn voor de volgende generatie die om in het heden tactisch effectief te kunnen opereren, de ervaring en de kennis die is opgebouwd, nodig heeft.’ Ze prees De Beul omdat hij aan die discussie binnen het ANV ruimte gaf. ‘In die discussie paste ook, na de grandioze viering van 100 jaar ANV, het besef dat krachten in samenwerking niet versnipperd moeten worden. Je hebt er verstand van door te zetten wat je beoogt,’ aldus J. Baartmans. Een gesprek in de wandelgang van een bijeenkomst van de Orde van den Prince volstond om te beseffen dat ‘we ANC en ANV zouden weten te verbinden’.

J. Baartmans: ‘Ik heb me, zeker in het begin, verbaasd over je rol in het hele proces en over je vergadertechniek - waar heel veel onder valt! - maar gaandeweg is m'n bewondering voor je inzicht en je vasthoudendheid gegroeid. Daar is een belangrijk element bijgekomen: sympathie. Omdat je behalve nors ook hartelijk bent en gastvrij, behalve somber dicterend ook geamuseerd luisterend, omdat je stevige opvattingen combineert met een relativerend vermogen. Je bent een democraat, maar met betrekking tot het personeel aanzienlijk hiërarchischer ingesteld dan ik. Dat komt omdat jij toch graag zegt wat ze moeten doen en ik ervan uitga dat mensen meestal wel doen wat van hen verwacht wordt. Ik heb aan je moeten wennen, maar de balans is zo positief dat het me oprecht spijt dat je ophoudt binnen het Dagelijks Bestuur en dat ik in de toekomst graag een beroep zal blijven doen op je veel grotere kennis.’

Wij gingen André De Beul thuis in Wilrijk opzoeken voor een ‘fin de carrière-interview’, hopend op een moment waarin het licht zou doorbreken. Het werd een lang gesprek in zijn werkkamer nokvol keurig geordende boeken, of beter misschien: een lange monoloog waarin de vragen slechts adempauzes waren. Hij hanteert een heel eigen taal die voor het ‘Dehaenees’ niet moet onderdoen, onderstreept zijn zinnen met veel arm- en handbewegingen, gebruikt veelvuldig Franse stopwoorden: enfin, bon, allez. Hoewel geen geboren en getogen Sinjoor is de tongval overduidelijk Antwerps. De Beul is een intellectueel, een studiekop, op vele terreinen en van vele markten thuis. Zijn kracht was dossierkennis. In de politiek, in de organisaties en bewegingen waarin hij zich engageerde.

Ik vermoed dat André De Beul voor de meeste ANV-leden slechts een naam is waar ze geen gezicht op kunnen plakken. Aan public relations deed u niet, populariteit streefde u niet na. Opmerkelijk overigens voor een gewezen politicus. U bleef op de achtergrond, bestuurde vanuit uw werkkamer. Bent u het hiermee eens?

‘Ik denk dat ik dat welbewust gedaan heb. Toen men mij vroeg om voorzitter te worden, heb ik door gesprekken met een aantal mensen vrij snel een evaluatie kunnen maken van wat het ANV toen nog voorstelde. Ik wist natuurlijk wel dat het een rijk verleden had. De vraag was: wat schort er, wat moet er gedaan worden? Ik dacht dat ik een en ander beter zou kunnen verwezenlijken door mezelf op de achtergrond te houden. Met andere woorden: naar buiten uit niet de eerste viool te spelen maar intern wel. Achteraf bekeken heb ik daar geen spijt van want die houding heeft me mogelijkheden gegeven die er anders misschien niet zouden geweest zijn.’

Ik herinner me uw aantreden als voorzitter nog. We hadden toen in een muf achterkamertje van het Verbondskantoor aan de Brusselse Rijkeklarenstraat een brainstorming. Er werden toen harde woorden gesproken. Het is bij die ene brainstorming gebleven maar wanneer ik er nu over nadenk, constateer ik dat zowat alle punten die toen aan de orde waren, gerealiseerd zijn. Ik noem maar: het uitbouwen van Neerlandia tot een magazine, de fusie ANC-ANV.

‘Achteraf beschouwd denk ik inderdaad dat dat zo is. Op het niveau van het Dagelijks Bestuur hebben we een aantal keer een belangrijke brainstorming gehouden. We hebben ons herhaaldelijk bezonnen over vragen als: waar staan we, waar moeten we heen, wat is haalbaar en wat niet? Die brainstorming toen was een onderdeel van mijn evaluatie van het ANV op dat ogenblik en ik heb daar conclusies uit getrokken. Het was overduidelijk dat de vereniging aan sclerose leed, en sclerose betekent op termijn uitsterven. Op de Algemene Vergadering van mei 1992 heb ik dan ook als een van mijn prioriteiten verjonging naar voor geschoven. Met verjonging bedoelde ik ook een stuk vernieuwing. Ik wou dat de vereniging alledaagser zou ogen, aangepast aan het leven van nu, aan de hedendaagse maatschappij. Het blad Neerlandia hield zich bijvoorbeeld veel te veel met het verleden bezig.’

Mag ik toch nog even vragen waarom u zo weinig aan p.r. deed. Ik blijf dat opmerkelijk vinden voor een gewezen politicus.

‘Als u mijn ex-collega's politici zou raadplegen, zou u vernemen dat ik nooit veel aan p.r. heb gedaan. Misschien is dat een van mijn fouten geweest. Ik ben wel iemand geweest die in partij en in het parlement altijd hard heeft gewerkt op concrete dossiers. Dat zijn de dingen waar het werkelijk om gaat. De show, de façade is voor mij niet belangrijk. Ik heb ervaren dat men op die manier veel kan verwezenlijken. Wie de show wil stelen, krijgt de vijandschap over zich heen van alle anderen die dat ook willen doen. Als ik wat heb kunnen verwezenlijken - ik behoorde

[p. 10]

grosso modo altijd tot een oppositiepartij - dan was dat door de andere partijen ervan te overtuigen dat dit of dat goed was, dat dit of dat best zou veranderen, enzovoort. Dit zijn dingen die moeilijk te realiseren zijn als je een tafelspringer bent want dan ben je veel te concurrentieel bezig.’

Een dossiervreter dus, zonder dit pejoratief te bedoelen.

‘Dat klinkt voor sommigen vrij negatief maar men beseft niet dat wanneer er wetten gemaakt moeten worden - en daar is het parlement toch voor - dat veel studiewerk vergt. Net zo min beseft men dat wanneer je de regering wil controleren - en nu blijkt toch hoe falikant het eindigt als je dat niet doet - je daar werk moet van maken. Mijn grote verwondering in het parlement was altijd te merken dat, wanneer het over begrotingen ging, er op een aantal van 212 mensen er nauwelijks 5 of 6 te vinden waren die die begroting ook konden lezen.’

Ook als algemeen voorzitter van het ANV was het u in eerste instantie om kennis van zaken te doen?

‘Een algemeen voorzitter moet weten wat er in zijn club, zijn vereniging omgaat. Hij moet alles op de voet volgen, hij moet van alles op de hoogte zijn. Dat is mijn systeem. En het is een werkbaar systeem.’

Voor sommigen kwam u autoritair over. Bent u het daarmee eens?

(Lacht) ‘Op de laatste Algemene Vergadering heeft Joep Baartmans gezegd dat ik een democraat in hart en nieren ben. Dat ben ik ook en dat heb ik herhaaldelijk bewezen. Langs de andere kant vind ik, als men iets wil bereiken, dat men ervoor moet zorgen dat de beslissingen ook uitgevoerd worden. Het volstaat niet van weet ik veel welke mooie utopische dingen voorop te stellen zonder dat er ook wat gebeurt. Voor het welzijn van de vereniging en voor de goede gang van zaken, gebeurde het wel eens dat ik aan geleide democratie deed.’

Een mooie omschrijving.

‘Ik wil iets bereiken, ik wil dat dingen veranderen. Men kan dat niet op tien manieren doen.’

De kersverse algemeen voorzitter zei ook dat u wat somber, vermoeid, bewolkt oogt. Bij de voorbereiding van dit gesprek herlas ik mijn verslag over de overhandiging van de koninklijke onderscheiding Commandeur in de Orde van Oranje Nassau en het trof me dat u toen in uw dankwoord een copla van J.W.F. Weremeus Buning aanhaalde: ‘Ik heb nog net drie druppels inkt/Ik weet hoe de wereld stinkt/Ik wou er mee schrijven in letters van goud/Hoeveel ik van de wereld houd.’ Wijst dit op een soort averechtse liefde voor het leven?

‘Het kan natuurlijk zijn dat ik wat gelaatsuitdrukkingen en houdingen betreft somber overkom, ik ben me daar zelf niet van bewust, maar als de anderen het zeggen - en die zijn de spiegel - dan zal het wel waar zijn. Maar ik hou wel van het leven, ik heb plezier in de dingen die ik doe. Ik besef maar al te goed dat men zonder de anderen het geluk niet kan nastreven, en zeker niet realiseren. Ik wens met de gemeenschap te leven, en in contact met anderen. Langs de andere kant maken de ondervindingen die ik van het politieke bedrijf heb - ik ben toch twintig jaar parlementslid geweest, en dat is een goede basis om bepaalde fenomenen in de maatschappij waar te nemen en soms grondiger te onderzoeken - de verleiding groot om me volledig cynisch op te stellen. Wie echter denkt, afgaande op mijn uiterlijk, dat dat zo is, vergist zich.’

Wat precies in dat politieke milieu veroorzaakt dat cynisch worden?

‘Het omgaan met de macht, de hypocrisie waar men mee moet leven, de onmacht om dingen te veranderen die zouden moeten veranderen, de enorme concurrentie die er bestaat tussen politici onderling, binnen dezelfde partij zelfs. Je moet bijna met ellebogen geboren zijn om daar stand te houden. Het leven in het politieke milieu is niet kameraadschappelijk. Politici, ook uit dezelfde partij, zijn in wezen geen vrienden. Dat heeft me altijd enorm ontgoocheld.’

Een van de belangrijkste realisaties van uw voorzitterschap is de fusie ANC-ANV geweest.

‘Die fusie was heel belangrijk. Het publiek van het ANC was nogal verschillend van dat van het ANV. Het waren allerlei mensen en vooral verenigingen die nogal begaan waren met de samenwerking op allerlei terreinen, dan wel met de eigenlijke culturele integratie die zeer kenmerkend is voor het ANV. Het samengaan van de twee had voor gevolg dat de thematiek van het ANV verbreed werd en er meer belangstelling kwam voor de maatschappelijke inbreng. Een aantal mensen van het ANC behoorde tot de jongere geledingen van de maatschappij. Het bijeenbrengen van die twee factoren moest voordeel brengen. Het is een belangrijke realisatie geweest. Ik heb geluk gehad maar ik heb er ook serieuze inspanningen voor moeten leveren.’

Andere realisaties van uw voorzitterschap?

‘Neerlandia daar hebben we het al over gehad. Dat kan iedereen de visu vaststellen. Wie het laatste nummer neemt en dat vergelijkt met een nummer van vier jaar geleden, die merkt het verschil wel. Ook verjonging en vervrouwelijking heb ik kunnen realiseren. Vooral het ANV was nogal een mannenclub. In het Dagelijks Bestuur zullen er op zes leden nu vier vrouwen zijn, - een unicum in de geschiedenis van het ANV. (Lacht.) Ik hoop dat deze aanpak de zaken mee in de goede richting stuurt. Wat verder ook belangrijk

[p. 11]

André De Beul naast Vlaams minister-president Luc Van den Brande bij de Visser-Neerlandia-prijsuitreiking aan VVV ‘De Voerstreek’ op 6 juli 1996
Foto: Guido Logie

is, is dat we voor de fondsen die we beheren, een soort koepel hebben opgericht die door een stichting wordt beheerd. Dat is nog in grote mate het werk geweest van de vorige penningmeester Henk Neeleman. Het beheer is op deze manier degelijker, de inkomsten zijn navenant. We hebben onlangs de vruchten geplukt van een goed beursjaar. Het verhoogt de mogelijkheden van het ANV om meer Visser-Neerlandiaprijzen dan vroeger uit te reiken. Ik ben er ook fier op dat ik de Visser-Neerlandia-prijzen in een richting heb kunnen sturen dat ze wat doeltreffender toegekend worden. Dat wil zeggen: dat ze meer blijk geven van onze waardering voor mensen of groeperingen die in de hedendaagse maatschappij een belangrijke rol spelen. U weet evengoed als ik dat er rond sommige prijzen nogal wat deining is geweest, maar achteraf draait iedereen wel bij. Ik herinner u dat we in het eeuwfeestjaar een Visser-Neerlandia-prijs aan Willem Vermandere hebben geschonken. Sommigen waren daar wat door gefrustreerd. Het komt altijd van dezelfde kant: extreem-rechts. Velen waren evenwel zeer tevreden over die toekenning en vonden dat rechtmatig als “Wiedergutmachung” voor beledigingen die die man ten onrechte heeft moeten ondergaan, en in Middelburg heeft Vermandere ons een schitterend feest cadeau gegeven. Een van de laatste prijstoekenningen, die aan Johan Leman, heeft ook wat heibel meegebracht, maar wie spreekt daar over een jaar nog over? Pater Leman zal binnenkort zijn functie aan iemand anders doorgeven. Als hij een half jaar verdwenen zal zijn, zal men pas de waarde van die man inschatten, onder andere voor het gelijke kansenbeleid, voor wat hij voor de migranten heeft gedaan, maar ook dat hij dat gedaan heeft, rekening houdende met de Vlaamse situatie in Brussel. Men denkt volkomen ten onrechte dat directeur Leman daar geen oog voor heeft. Hier speelt natuurlijk de demagogie van het ogenblik een rol. Anderzijds zijn er tal van prijzen uitgereikt aan Vlaamse initiatieven, denk aan de Randgemeenten, Voeren, Komen, en nu wordt voor de tweede maal een prijs gegeven aan het Vlaams Komitee voor Brussel, niettegenstaande

[p. 12]

A. De Beul in zijn werkamer
Foto: Guido Logie

dat sommigen van hen in verband met pater Leman negatief over ons schrijven. Wij storen ons daar niet aan en erkennen terdege het belang van het Komitee en van het weekblad dat ze uitgeven. Ik hoop dat men in dezelfde richting verder gaat.’

Was het ook soms lastig om voorzitter te zijn? Er werd nogal eens met modder naar uw hoofd gegooid. Of had u daar niet veel last van?

‘Ik heb daar niet veel last van gehad omdat ik dat gedurende mijn hele politieke carrière heb meegemaakt. Ik ben altijd een van de schietschijven geweest van extreemrechts. 't Pallieterke was zeker mijn lijfblad niet, maar daar kon je wel een en ander over mij te weten komen. (Lacht uitbundig.) Ik was dat dus in zekere mate gewoon. In het begin stoor je je daar wat aan maar op den duur hoort dat er echt bij en zou het spijtig zijn dat het niet meer gebeurt want dat zou betekenen dat je niet meer leeft.’

En nu? U bent er nu mee gestopt. Met spijt?

(Aarzelend.) ‘Nee, nee. Ik ben ook vroeg in het parlement weggegaan. Ik was maar 53, na een carrière van twintig jaar. Ik heb daar tot nu toe geen spijt van gehad. Het ergste dat iemand kan overkomen is dat hij denkt te moeten sterven in de functie die hij heeft. Het feit dat ik nu wegga, geeft me de kans om capabele mensen in het bestuur te brengen. Als ze er de nodige tijd voor nemen, moet het een goed bestuur worden. Ik heb me daarenboven altijd voorgenomen om me tot mijn zestigste maatschappelijk te engageren. Naast het ANV had ik nog tal van andere verenigingen. Nu wil ik het kalmer aandoen. Mijn gezin is in het verleden genoeg de dupe geweest van mijn activiteiten. Toen ik jong was, droomde ik van een artistieke carrière: plastische kunsten. Het is me niet gelukt, door omstandigheden. Ik ben heel tevreden dat mijn zoon daar wel in slaagt. Nu ik zestig ben, vind ik dat ik ook persoonlijk nog iets mag proberen. Ik ga me nu meer bezig houden met schilderen, met constructies maken, wat beeldhouwen. Ik ben vorige week trouwens al begonnen. Ik hoop aan het artistieke nog veel genoegen te zullen beleven, omdat je dan bezig bent met dingen waar je iets van jezelf in kunt leggen, van wat je meemaakte, van wat je ervoer, van wat je uiteindelijk geworden bent. Als je daarnaast dan nog kunt lezen, teksten, gedichten, ja, dat is niet mis. Ik heb altijd veel gelezen. Je wordt daar iets wijzer van, maar het kan ook verwarring teweeg brengen. Waar ik als jonge man dacht: dat is de waarheid, moet ik nu, ouder geworden, erkennen - en dat kan soms een bittere smaak geven - dat er soms twee waarheden kunnen zijn die elkaar uitsluiten. Dat is moeilijk om te aanvaarden, zeker met de opvoeding die wij vroeger gehad hebben, en zelfs gewoon als mens. Maar het is wel zo. We leven nu zogezegd in het tijdperk van het einde van de grote verhalen. Dat is meer een slogan dan wat anders. Ik heb de indruk dat men vanuit commerciële motieven de mensen dat wil laten slikken. Ik betreur dat de postmodernisten daar aanleiding toe geweest zijn. Als je de postmodernisten goed leest, dan willen zij een nieuw verhaal, alleen kunnen ze het blijkbaar zelf niet schrijven. En dat is het erge: alles weggooien en dan zelf geen stoel kunnen maken om op te gaan zitten. Er moeten mensen zijn die dat wel kunnen, en in die zin betreur ik dat ik niet kan herbeginnen, dat ik geen veertig jaar jonger ben. Verhalen zijn dingen die per definitie tijdsgebonden zijn. En ieder verhaal eindigt, hoe dan ook, op een of andere manier, iedere roman eindigt, ieder leven eindigt. Kunst is van altijd een nieuw verhaal te vinden.’