Neerlandia. Jaargang 99

[p. 37]

Agenda

Multi-mediaal project: Vlaanderen en Nederland in de ban van de Biënnale van Venetië

Deze zomer staat de Biënnale van Venetië centraal in het Vlaams Cultureel Centrum ‘De Brakke Grond’. De aanleidingen zijn talrijk. Om enkele te noemen: 1995 is de honderdste verjaardag van deze tweejaarlijkse kunstmanifestatie in de oude Dogenstad aan de Adriatische Zee, voor het eerst in de geschiedenis is de directeur geen Italiaan, is er voor het eerst sedert 1980 geen Aperto en vertegenwoordigen drie vrouwen Nederland. Maar ook de recente samenwerking Nederland-Vlaanderen vormt een aanleiding. Door de federalisering van België en het zogenaamde Cultuurpact, waarbij Vlaanderen en Wallonië op cultureel vlak gescheiden wegen gaan en beide landsdelen om beurten België representeren, is de culturele samenwerking Nederland-Vlaanderen in een nieuw licht gesteld.

Voor het eerst in 1993 hebben Vlaanderen en Nederland gemeenschappelijk deelgenomen. En dit jaar is er weer een gezamenlijke tentoonstelling onder de titel ‘Among others... onder anderen’, die gehouden wordt in de 14e eeuwse kloosterhof van San Francesco della Vigna.

Nederland en België/Vlaanderen

Het VCC heeft dit aangegrepen om het accent te leggen op België/Vlaanderen en Nederland op de Banaal in de voorbije 100 jaar. Men heeft gekozen voor een multimediaal project dat als titel heeft meegekregen: Vlaanderen en Nederland in de ban van de Biënnale van Venetië. Dit project werd geopend op 23 juni



met een discussie over zin en onzin van de Biënnale.

De tentoonstelling, die tussen 23 juni en 20 augustus te zien is, heeft een historisch-documentair karakter en is voornamelijk opgebouwd uit fotomateriaal. Onderwerpen die behandeld worden zijn vooral gericht op de kunst van de Biënnale, balancerend tussen traditie en moderniteit, de ruimtelijke omgeving en architectuur van de paviljoenen. In samenwerking met BRTN-televisie en de Italiaanse televisie RAI worden twee videomontages getoond met archiefmateriaal over de voorbije 100 jaar.

Kunst als kruising kinderboerderij en natuurmuseum

Centraal staat echter de rol die België/Vlaanderen en Nederland op de Biënnale hebben gespeeld. Die waren opvallend verschillend. Zo waren de Belgische delegaties meestal massaler en werden grote groepen kunstenaars afgevaardigd. In Nederland selecteerde men doorgaans enkele personen en hield men zich veelal niet aan het thema van de Biënnale. Dit had tot gevolg dat meestal niet getoond werd wat er werkelijk in de wereld van de Nederlandse kunst aan de hand was. Ook in de jaren zeventig voer Nederland op

[p. 38]

eigen kompas, toen men uitsluitend voor een maatschappijkritische invalshoek koos. Hetgeen internationale critici verleidde de Nederlandse bijdrage te karakteriseren als een kruising van een kinderboerderij en natuurmuseum.

Ook de paviljoenen geven duidelijke verschillen aan. België liet als eerste een eigen paviljoen bouwen in 1907 door Léon Sneyers terwijl Nederland zich tevreden stelde met het voormalige Zweedse paviljoen en pas in 1954 intrek kon nemen in het door Rietveld gebouwde paviljoen. Een gebouw dat veertig jaar later al aan een ingrijpende restauratie toe was. In de tentoonstelling, maar meer nog in de catalogus, komen deze verschillen naar voren. Het beeld dat men krijgt is van een vrijere en meer experimentele kunst in België, terwijl in Nederland het woord overheerst. Of zoals initiatiefneemster voor dit project, Els Stubbe, het in een gesprek verwoordde: België is wat mediterraner, terwijl men in Nederland wat minder vrij is en meer gebonden aan regels en reglementen. Toch blijken veel Vlaamse kunstenaars graag in Nederland te werken wegens de gemakkelijke onderlinge contacten, zonder het beklemmende van een verpolitiekte samenleving.

Onder anderen... among others

Sedert 1993 waait er echter een andere wind. De toenmalige ministers voor Cultuur, Hugo Weckx en Hedy d'Ancona, gaven Jan Debbaut opdracht een gemeenschappelijke tentoonstelling te verzorgen. Ondanks de verschillen bleek die samenwerking vruchtbaar, zodat het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en het Nederlandse ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen besloten om aanvullend bij de officiële Biënnale in Giardini zelf telkens gemeenschappelijk een buitententoonstelling op te zetten. Voor 1995 hebben Bart De Baere van het Museum van Hedendaagse Kunst Gent en Lex ter Braak van de Vleeshal te Middelburg een expositie samengesteld met werk van tien Vlaamse en Nederlandse kunstenaars. Deze kunstenaars hebben met elkaar gemeen dat zij vragen stellen bij de bestaande tentoonstellingsmodellen en het representatieve objectkarakter van de kunst negeren. Belangrijk is het denken over het werk en zijn plaats, de beweging tussen beelden. De tentoonstelling is officieel onderdeel van de Biënnale en is opgenomen in de algemene tentoonstellingcatalogus.

Sfeer

Tussen 23 juni en 20 augustus kan men in het Vlaams Cultureel Centrum de sfeer van de Biënnale van Venetië opsnuiven. Naast de historisch-documentaire tentoonstelling is er ook gelegenheid om middels een diapresentatie kennis te maken met het werk van David Bade, Christoph Fink, Honoré d'O, Quilette de Goulard, Sushan Kinoshita, Job Koelewijn, John Körmeling, Guy Mees, Liza May Post en Eran Schaerf, die aan de tentoonstelling ‘Among others... onder anderen’ deelnemen. Dirk Pauwels toont foto's van deze kunstenaars aan het werk in Venetië bij de opbouw van hun expositie.

Vlaams Cultureel Centrum ‘De Brakke Grond’, Nes 45, 1012 KD, Amsterdam. tot 20 augustus 1995.

De Biënnale van Venetië is opgericht in 1895, als een internationale tentoonstelling voor schilder- en beeldhouwkunst. Het doel was het vertegenwoordigen van de ‘meest nobele activiteiten van de moderne geest’, zonder daarbij onderscheid te maken tussen verschillende landen. In eerste instantie toont de Biënnale uitsluitend Salonkunst, maar in de jaren '20-'30 wordt dit aangevuld met moderne kunst en na de Tweede Wereldoorlog groeit de Biënnale uit tot de plaats voor de internationale Avant-Garde. In 1968 sluit de tentoonstelling haar deuren wegens demonstraties van studenten en in 1974 wordt de tentoonstelling zelfs geheel afgeblazen. Kritiek van verschillende kanten laait hoog op. Voorstanders van een elitaire kijk op kunst zien de Biënnale als een vertroebeling van de ware kunst, terwijl linkse critici een sociaal manifest missen. In de ban van de Biënnale van Venetië wil een discussieforum zijn over de functie van de Biënnale door de tijd heen.