Vijf boeken in vijf dagen over de West
Het zal niet vaak voorkomen dat in vijf opeenvolgende dagen er vijf boeken verschijnen over één land. De tweede week van september 1994, de week van die vijf opeenvolgende boeken, leek er welhaast sprake van een orkaan. Ik wil daarvan twee interessante boeken de revue laten passeren, uiteraard beknopt en daarmee oneer doende aan de rijkdom van elk individueel boek.
Het eerste boek was het tweede deel van prof. dr. J.J. Oversteegens monumentale en magistrale biografie over Cola Debrot. Het eerste deel, dat in mei 1994 uitkwam, met als titel In het schuim van grauwe wolken behandelt het leven van Cola Debrot tot 1948. Het tweede deel getiteld Gemunt op wederkeer, beschrijft diens leven en werken van 1948 tot 1981.
Cola Debrot was één van de meest complexe persoonlijkheden van de Nederlandse literatuur en van de moderne Antilliaanse geschiedenis. Het boek van Oversteegen is een monument voor Debrots blijvende betekenis en tegelijkertijd een bijdrage tot de geschiedschrijving van het dekolonisatieproces en de ambivalente relatie tussen de Nederlandse Antillen en ons land.
Kreeg het eerste deel van de biografie al verschillende lovende recensies in Nederlandse dag- en weekbladen, het tweede deel is nog overtuigender en indrukwekkender. In een twaalftal hoofdstukken, in totaal 326 pagina's (de rijke noten niet meegerekend) komt aan de orde: Debrots terugkeer naar de Antillen, zijn bemoeienissen met het culturele leven, zijn beginnende optreden als politicus, zijn terugkeer naar Nederland in 1951 (als ‘Gevolmachtigde Minister’, hoewel het toen nog niet zo heette), zijn optreden als Gouverneur, waarbij met name ruime en zeer positieve aandacht wordt geschonken aan zijn rol bij het hanteren van de 30 mei 1969-gebeurtenissen en zijn laatste Nederlandse periode vanaf 1970 tot zijn dood.
In mijn ogen een waarlijk imposant en magistraal boek.
Op 8 september promoveerde aan de RUL te Maastricht, mr. H.B. van Aller op een proefschrift getiteld Van kolonie tot koninkrijksdeel. De staatkundige geschiedenis van de Nederlandse Antillen en Aruba van 1634 tot 1984. Van Aller is als docente recht verbonden aan de Universiteit van Aruba. De taak die zij zichzelf gesteld had was ambitieus, wellicht te ambitieus, waardoor zij zich wel moest vertillen, door de hele staatkundige geschiedenis, tot en met gisteren toe, in kaart te willen brengen.
De 360-jarige geschiedenis van Nederlandse bemoeienis met de West wordt uiteengelegd in een vijftal periodes: de periode van de Nederlandse bolonisatie 1634-1865, die van koloniale stabilisatie 1865-1936, geleidelijke dekolonisatie 1976-1980, de periode van verantwoordelijk bestuur 1950-1986 en als laatste 1986-1993, het zoeken naar een nieuw koninkrijksverband.
Veel nieuwe inzichten kunnen de hoofdstukken die gewijd zijn aan de ‘oude’ geschiedenis tot 1900, niet bieden. De waarde zit hem hierin dat wat uit tal van geschriften en deelstudies bekend is, toegankelijk tezamen geplaatst is.
De Arubaanse staatkundige ontwikkeling wordt daarentegen behoorlijk spannend beschreven: vanaf de eerste separacionstrevingen, via de weg naar de Status aparte tot en met de Toekomstconferentie van maart 1993. Dat het nadien echt spannend is gaan worden, met de referenda op de vijf Antilliaanse eilanden en nieuwe regeringen in zowel de Nederlandse Antillen, als op Aruba na verkiezingen met onverwachte ontknoping, valt de auteur niet te verwijten. Het is alleen jammer dat niet nog enig geduld is geoefend, omdat hoofdstuk 10, ‘Een les uit het verleden: een (con)federale structuur’ er zeker door zou hebben gewonnen, wanneer de auteur den volle had kunnen meenemen wat na de Toekomstconferentie aan verrassende dingen gebeurd is en met name wanneer zij dat ook in verrassende inzichten vertaald zou hebben. Nu blijft die les uit het verleden wat steken is het tentatieve, teveel slagen om de arm, waarbij de vraag ontlopen wordt of het dan een federale of een confederale structuur zou moeten worden. (Alex Reinders).
J.J. Oversteegen, Gemunt op wederkeer. Meulenhoff, Amsterdam, 1994, 326 pag., f 49, 50
Auteursrechtelijk beschermd